REPRESENTATION OF THE TRANSFORMİNG FORM OF THE LEISURE CLASS IN THE CONTEXT OF CONSPICUOUS CONSUMPTION ON SOCIAL MEDIA: PRESENTATION PRACTİCES OF HOUSEWIVES ON INSTAGRAM

Yıl 2022, Sayı: 29, 305 - 339, 28.02.2022

Elif Hatice Bahçecioğlu

Öz

While consumption is a natural process that is the basis of essential needs, it has started to based on conspicuous as a result of economic and social developments. Thorstein Veblen, examining a society based on Conspicuous, draws attention to the fact that consumption is now made by a class that attaches meaning to expensive commodities, and he reveals this view in his book The Theory of the Leisure Class, published in 1899. In this work, Veblen describes women's tendency to conspicuous especially through food/ beverage choices. This study focused on the food/beverage content presentation practices of female users on social media (Instagram) and aimed to bring a new evaluation to Veblen’s theory. This study, the posts of four female users within a month were analyzed by content analysis, similarities and differences related to the leissure classroom theory were revealed. Thus, it was concluded that women represent the semi leisure class.

GÖSTERİŞÇİ TÜKETİM BAĞLAMINDA AYLAK SINIFIN DÖNÜŞEN FORMUNUN SOSYAL MEDYADAKİ TEMSİLİ: INSTAGRAM’DA EV KADINLARININ SUNUM PRATİKLERİ

Öz

Asli ihtiyaçların temelini oluşturan tüketim, tarih sahnesinde yaşam kaynağı olarak doğal bir sürecin parçasıyken, yaşanan birçok toplumsal ve ekonomik gelişme, çeşitli dalgalanmalara sebep olmuş ve tüketim temel anlayıştan uzaklaşarak gösterişe dayanan bir zihniyet yapısıyla anılmaya başlamıştır. İşte bu yapının görüldüğü bir toplumu inceleyen Thorstein Veblen, tüketimin artık pahalı metalara anlamlar yükleyen, bunları gösterişçi biçimde sergileyen bir sınıf tarafından yapıldığına dikkat çekmekte ve bu görüşünü 1899’da yayımlanan Aylak Sınıfın Teorisi kitabıyla ortaya koymaktadır. Bu eserde Veblen, özellikle kadınların modaya uygun lüks ev döşemeleri, yiyecek/içecek seçimleri üzerinden gösterişe yönelmelerini anlatmaktadır. Bu çalışma ise Veblen’in yaklaşımları temelinde, günümüzün yaygın sosyal medya platformu olan Instagram’daki kadın kullanıcıların yiyecek/içecek içerikli sunum pratiklerine odaklanmış ve söz konusu teoriye yeni bir değerlendirme getirmeyi amaçlamıştır. Çalışmada dört kadın kullanıcının bir ay içindeki tüm paylaşımları içerik analiziyle incelenmiş, aylak sınıf teorisiyle bağlantılı benzerlikler ve farklılıklar ortaya konmuştur. Böylece kadınların mevcut teorinin yolunda yarı aylak sınıfı temsil ettiği kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gösterişçi tüketim, aylak sınıf, sosyal medya, kadın

Kaynakça

• Açıkalın, S. ve Erdoğan, L. (2004). “Veblen’ci Gösteriş Amaçlı Tüketim”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4 (7): 1-18.
• Aytaç, Ö. (2002). Boş Zaman Üzerine Kuramsal Yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 12, sayı: 1, 231-260.
• Aziz, A. (2008). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. (4. Baskı). Ankara: Nobel Yayın.
• Baudrillard, J. (2011). Simülakrlar Ve Simülasyon. O. Adanır (Çev.). Ankara: DoğuBatı.
• Baudrillard, J. (2016). Tüketim Toplumu. (8. Baskı). H. Deliceçaylı ve F. Keskin (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Z. (2014). Küreselleşme Toplumsal Sonuçları (5. Baskı). A. Yılmaz (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Bahçecioğlu, E. H. (2019). Sosyal Medyada Tüketim Kültürünün Yansımaları: Instagram’da Moda Bloggerları Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Brown, B. (1989). Marks, Freud ve Günlük Hayatın Eleştirisi. Y. Alogan (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Bayuk, M. N., Öz, A. (2018). Sosyal Medya Ortamında Gösterişçi Tüketimin Sergilenmesi. Journal of Social Humanities Sciences Research, vol: 5, issue: 27, 2846-2861.
• Bocock, R. (2005). Tüketim. İ. Kutluk (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Cesur, A. A. (2020). Aylak Sınıfın Dönüşümünün Türk Medyasındaki Temsili: Türk Televizyon Dizileri Örneği. Doktora Tezi. Kocaeli Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Çaycı, A. E. (2019). Küreselleşen Yemek Kültürünün Dönüşümünde Sosyal Medyanın Rolü: Instagram Gurmeleri. Doktora Tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelik, N. (2013). Thorstein Veblen’in Gösterişçi Tüketim Yaklaşımı: Niğde Üniversitesi İdari Personeli Örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 34/1, 171-203.
• Çelik, Ö. (2019). Veblen’in Gösterişçi Tüketim Kültürünün Sosyal Paylaşım Ağlarında Yansıması: Instagram. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Çelik, A. (2020). Tüketim Toplumunda Dijitalleşen Gösteri ve Gösterişçilik Alanı Olarak Instagram. Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Çomu, T. ve Halaiqa, İ. (2014). Web İçeriklerinin Metin temelli Çözümlemesi. Yeni Medya Çalışmalarında Araştırma Yöntem ve Teknikleri içinde. (26-88). M. Binark (Der.). İstanbul: Ayrıntı.
• Dağtaş, B. (2012). Reklamı Okumak. (2. Baskı) Ankara: Ütopya
• Demirel, S. ve Yegen, C. (2015). Tüketim, Postmodernizm ve Kapitalizm Örgüsü. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 2(1), 115-138.
• Demirel G. ve Karanfiloğlu, M. (2020). Sosyal Medyada Yemek Fotoğraflarının Kimlik İnşası Bağlamında Tüketimi: Instagram Örneği. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 34, 236-259.
• Duman, M. Z. (2018). Tüketim Sosyolojisi. (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erdoğan, İ (2012). Pozitivist Metodoloji ve Ötesi Araştırma Tasarımları Niteliksel ve İstatiksel Yöntemler. (3. Baskı). Ankara: Erk Yayınları.
• Galbraith, J. K. (y.y.) Kuşku Çağı Ekonomik Gelişmeler Tarihi. R. Aşçıoğlu (Çev.). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Geray, H. (2014). İletişim Alanından Örneklerle Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Gunter, B. (2002). The Guantitative Research Process. Klaus Bruhn Jensen (Ed.), A Handbook of Media and Communication Research içinde. (209-235). London- Newyork: Routledge.
• Güleç, C. (2015). Thorstein Veblen ve Gösterişçi Tüketim Kavramı. Sosyal Bilimler Enstitüsü Derneği, s: 38, 1, 62-82.
• Güllülü, U. -Ünal, S. -Bilgili, B. (2010). Kendini Gösterim ve Kişilerarası Etkileşimin Gösterişçi Tüketim Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:28, Sayı:1, 105-139 .
• Gökçe, O. (1995). İçerik Çözümlemesi. (2. Baskı). Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Harvey, D. (2010). Postmodernliğin Durumu. (5. Baskı) S. Savran (Çev.). İstanbul: Metis.
• Heilbroner, R. L. (2008). İktisat Düşünürleri Büyük İktisat Düşünürlerinin Yaşamları ve Fikirleri. (2. Baskı). A. Tartanoğlu (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• İlhan, T. T. ve Uğurhan, Y. Z. C. (2019). Sosyal Medyada Gösteriş Tüketimi Eğilimi Ölçeği Geliştirme Çalışması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, cilt: 7, sayı: 1, 28-60.
• Kaban Kadıoğlu, Z. (2014). Tüketim İletişimi Süreçler, Algılar ve Tüketici. İstanbul: Pales Yayıncılık.
• Karakaş, M. (2017). Bir Zihniyet Olarak Tüketim Kültürü ve İhtiyaçların Yabancılaşması. 2nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), 19-22 May 2017
• Kellner, D. (1991). Reklam ve Tüketim Kültürü. Enformasyon Devrimi Efsanesi içinde. (75-91). Y. Kaplan (Der-Çev.). Kayseri: Rey Yayıncılık.
• Kocabay Şener, N. (2014). Sosyal Medyada Günün Menüsü: Sosyal Medyada “Paylaşılan” Yemek Fotoğrafları Üzerine Bir Değerlendirme. Erciyes İletişim Dergisi, cilt: 3, sayı: 3, 72-82.
• Marcuse, H. (2015). Tek-Boyutlu İnsan İleri İşleyim Toplumunun İdeolojisi Üzerine İncelemeler. (5. Baskı). A. Yardımlı (Çev.). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Odabaşı, Y. (2006). Tüketim Kültürü Yetinen Toplumdan Tüketen Topluma. (2. Baskı). İstanbul: Sistem.
• Öngen, T. (1994). Tekelci Kapitalizm ve Sınıf Yapısı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 49 (03), 303-349.
• Parlak, Z. (1999). Yeniden Yapılanma ve Post-Fordist Paradigmala. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 83-102.
• Ritzer, G. (2012). Toplumun McDonaldlaştırılması. (2. Baskı). Ş. Süer Kaya (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Sabuncuoğlu, A. (2015). Sosyal Medyanın Bir Gösteriş Tüketimi Mecrası Olarak Kullanımı. İletişim Çalışmaları 2015 içinde. (369-380). (Editörler: Aydın Ziya Özgür ve Aytekin İşman) Sakarya: Burak Ofset.
• Sombart, W. (1998). Aşk, Lüks ve Kapitalizm. N. Aça (Çev.). Ankara: Bilim ve Sabat Yayınları.
• Sombart, W. (2011). Burjuva Modern Ekonomi Dönemine Ait İnsanın Ahlaki ve Entelektüel Tarihine Katkı. (2. Baskı). O. Adanır (Çev.). Ankara: Doğu Batı.
• Soncu, A. (2017), “Gösterişçi Tüketimin Gösterisi”, 2. Uluslararası Ekonomi Yönetimi ve Pazar Araştırmaları Kongresi, Kocaeli, 154-155.
• Storey, J. (2000). Popüler Kültür Çalışmaları Kuramlar ve Metotlar. K. Karaşahin (Çev.). İstanbul: Babil.
• Şahnagil, S. (2019). Postmodernizm ve Kapitalizm Sarmalında Tüketimin Yeni Boyutu: “Aylak Sınıf” Sendromu. ICOAEF’19, VI International Conference on Applied Economics and Finance & EXTENDED WITH SOCIAL SCIENCES November 16-17, 2019 / Burhaniye / Balıkesir (Turkey) .
• Şentürk, Ü. (2012). Tüketim Toplumu Bağlamında Boş Zamanların Kurumsallaştırdığı Bir Mekan: Alışveriş Merkezleri (AVM). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 13, 63-77.
• Tavşancıl, E. ve Aslan A. E. (2001). Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller İçin İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Thoumrungroje, A. (2014). The Influence of Social Media Intensity and EWOM on Conspicuous Consumption. Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 148, 7-15.
• Veblen, T. (1998). Açıkça Görülen Serbest Zaman. Y. Salman ve F. Aydoğan (Çev.). Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi Çalışmak: Yorar, (2. Baskı), 12, 29-47.
• Veblen, T. (2005). Aylak Sınıfın Teorisi. Z. Gültekin ve C. Atay (Çev.) İstanbul: Babil.
• Veblen, T. (2014). Aylak Sınıfın Teorisi. E. Günsel (Çev.). Ankara: Tutku Yayınevi.
• Yavuz, Ş. (2013). Türk Toplumunun Tüketim Toplumuna Dönüşümünde Reklamcılığın Rolü. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, sayı:36/bahar, 219-240.
• Yegen, C. ve Yanık, H. (2015). Yeni Medya İle Değişen Tüketim Anlayışı: Kadınların Instagram Üzerinden Alış-Veriş Pratiği. Ağdaki Şüphe Bir Sosyal Medya Eleştirisi içinde. (359-392). T. Kara ve E. Özgen (Der.). İstanbul: Beta.
• Zorlu, A. (2006a). Modern Tüketimin Tarihinde Tüketim Araştırmalarına Tüketim Sosyolojisi. Ankara: Glocal.
• Zorlu, A. (2006b). Üretim Kapitalizminden Tüketim Kapitalizmine üretim ve Tüketim Teorileri. Ankara: Glocak Yayınları.