18. YÜZYIL İTİBARIYLA AVRUPA’DA YAHUDİ KİMLİĞİNİN OLUŞUM SÜRECİ

Yıl 2022, Sayı: 31, 527 - 558, 26.10.2022

Murat Karatay

Öz

18. yüzyıl itibarıyla Avrupa’da meydana gelen Aydınlanma Hareketi ve devamında sosyal, ekonomik ve politik gelişmeler, Avrupa toplumlarının olduğu gibi Yahudi toplumunun da bir dönüşüme uğramasına neden olmuştur. Avrupa devletlerinin yeni üretim şekline uygun olarak siyasi ve ekonomik anlamda merkezileşmeyi tercih etmesi, toplum yapısında bireylerin vatandaşlık bağı ile bağlanmak istendiği bir düzeni beraberinde getirmiştir. Cemaat toplum yapısıyla ayrıksı bir konumda bulunan Yahudi toplumunun yeni düzene uyum sağlaması adına birçok Avrupa ülkesinde emansipasyon süreci başlatılmıştır. Emansipasyon sürecine yönelik olarak Yahudi toplumu içerisinde farklı refleksler gelişmiştir. Söz konusu refleksleri bulundukları ülke ulusuna asimile olmaktan Yahudi kimliğini milliyetçi bir bilinçle sahiplenmeye varana dek geniş bir spektrumda incelemek mümkündür.

Yahudilerin emansipasyon sürecine yönelik refleksleri arasında en dikkat çekici olanı Yahudiliğin öz kaynaklarına ulaşmak amacıyla kültürel çalışmalarla destekledikleri Yahudi kimliğini ön plana çıkarmaları olmuştur. Tarihi süreçte söz konusu refleksi iki dönem dahilinde incelemek mümkündür: İlk dönem kültürel uyanış, ikinci dönem ise siyasal milliyetçiliğe geçiştir. Bu çalışma, Yahudi milliyetçi bilincinin ortaya çıkış sebeplerine ilişkindir. Bu bağlamda teorik çalışma yöntemi, tarihsel-kronolojik okuma, metin analizi ve yorum bilimsel çıkarsama yöntemleri izlenerek gerçekleştirilen bu çalışmada emansipasyon sürecinin Yahudi milliyetçi bilincinin oluşması üzerindeki etkileri, oluşan farklı milliyetçilik düzeyleri ve grupları bu çalışmada esas olarak üzerinde durulacak konular arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Emansipasyon, aydınlanma, modernite, Yahudilik, kimlik.

Kaynakça

• Aytürk, İ. (2008). "Yahudi Kimdir?": Tartışmasının Işığında İsrail'de Din ve Etnik Kimlik. Doğu Batı Dergisi, 153-172.
• Barkai, A., & Golubev, P. (2021, Şubat 4). The Centralverein’s Opposition to National Socialism. Key Documents of German-Jewish History: A Digital Source Edition: https://jewish-history-online.net adresinden alındı.
• Baron, S. W. (1938). The Jewish Question In The Nineteenth Century. The Journal of Modern History, 51-65.
• Berry, J. W. (2005). Acculturation: Living Successfully In Two Cultures. International Journal of Intercultural Relations, 697-712.
• Birnbaum, P., & Katznelson, I. (1995). Emancipation and The Liberal Offer. I. K. Pierre Birnbaum içinde, Paths of Emancipation: Jews, States, and Citizenship (s. 3-36). New Jersey: Princeton University Press.
• Brenner, M. (1996). The Renaissance of Jewish Culture in Weimar Germany. New Haven: Yale University Press. Deutsch, G., & Cohn, E.
• Verein Für Cultur Und Wissenschaft Der Juden maddesi (2021, Şubat 4). JewishEncyclopedia.com: http://www.jewishencyclopedia.com/articles/14678-verein-fur-cultur-und-wissenschaft-der-juden adresinden alındı.
• Dictionary, O. A. (2022, 11 21). Emancipation maddesi. Oxford Learner's Dictionary: https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/emancipation?q=Emancipation adresinden alındı.
• Ettinger, S. (1976). The Modern Period. H. H. Ben-Sasson içinde, A History of the Jewish People (s. 727-1096). Cambridge: Harvard Univerity Press.
• Feiner, S. (1996). The Pseudo-Enlightenment and The Question of Jewish Modernization. Jewish Social Studies, 62-88.
• Frankel, J. (1992). Assimilation and the Jews in Nineteenth-Century Europe: Towards A New Historiography? S. J. Jonathan Frankel içinde, Assimilation and Community: The Jews in Nineteenth-Century Europe (s. 1-37). Cambridge: Cambridge University Press.
• Friesel, E. (1986). The Political and Ideological Development of the Centralverein before 1914. The Leo Baeck Institute Year Book, 121-146.
• Gay, R. (1992). The Jews of Germany: A Historical Portrait. New Haven: Yale University Press.
• Goldscheider, C., & Zuckerman, A. S. (1984). The Formation of Jewish Political Movements in Europe. Modern Judaism, 83-104.
• Hamilton, P. (1993). The Enlightenment and The Birth of Social Science. B. G. Stuart Hall içinde, Formations of Modernity (s. 18-69). Cambridge: Polity Press.
• Jastrow Jr., M. (1896). The Jewish Question In Its Recent Aspect. International Journal Of Ethics, 457-479.
• Karady, V. (2004). Jews of Europe In The Modern Era. New York: Central European Univesity Press.
• Katz, J. (1973). Out Of Ghetto: The Social Background of Jewish Emancipation, 1770-1870. Cambridge: Harvard University Press.
• Leon, A. (1970). The Jewish Question: A Marxist Interpretation. New York: Pathfinder Press, INC.
• Magnus, S. S. (1997). Jewish Emancipation In A German Cıty: Cologne, 1798-1871. Stanford: Stanford University Press.
• Mahler, R. (1971). A History of Modern Jewry 178-185. New York: Shocken.
• Meyer, M. A. (1994). Should and Could an “Antiquated” Religion Become Modern?: The Jewish Reform Movement in Germany as seen by Jews and Christians. A. F. Saul Friedlander içinde, The Jews in European History: Seven Lectures (s. 57-72). Cincinnati: Hebrew Union College Press.
• Mosse, W. E. (1995). From "Schutzjuden" to "Deutsche Staatsburger Jüdischen Glaubens": The Long and Bumpy Road of Jewish Emancipation in Germany. I. K. Pierre Birnbaum içinde, Paths of Emancipation: Jews, States, and Citizenship (s. 59-93). New Jersey: Princeton University Press.
• Özdemir, Z. (2014). Üçüncü Reich Döneminde Almanya'da Yahudi Basını. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pulzer, P. G. (1992). Jews and the German State: The Political History of a Minority 1848-1933. Oxford: Blackwell.
• Reinharz, J. (1992). Jewish Nationalism and Jewish Identity in Central Europe. The Leo Baeck Institute Year Book, 147-167.
• Shavit, Y. (1991). The 'Glorious Century' or The 'Cursed Century': Fin-de-Siecle Eurpe and The Emergence of Modern Jewish Nationalism. Journal of Contemporary History, 553-574.
• Sonnenberg-Stern, K. (2000). Emancipation and Poverty : The Ashkenazi Jews of Amsterdam. London: Macmillan Press Ltd.
• Sorkin, D. (1994). Jews, the Enlightenment, and Religious Tolerations-Some Reflections. A. F. Saul Friedlander içinde, The Jews in European History: Seven Lectures (s. 39-56). Cincinnati: Hebrew Union College Press.
• Sorkin, D. (2019). Jewish Emancipation: A History Across Five Centuries. New Jersey: Princeton University Press. Verein für Cultur und Wissenschaft der Juden.
• Wikipedia (2021, Şubat 4): https://de.wikipedia.org/wiki/Verein_für_Cultur_und_Wissenschaft_der_Juden adresinden alındı.
• Volkov, S. (1994). Jews and Judaism in the Age of Emancipation: Unit and Variety. A. F. Saul Friedlander içinde, The Jews in European History: Seven Lectures (s. 73-92). Cincinnati: Hebrew Union College Press.
• Volkov, S. (2006). Germans, Jews, and Antisemites: Trials in Emancipation. New York: Cambridge University Press.