PROSOSYAL MOTİVASYONU AÇIKLAYAN BİR UNSUR OLARAK PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK: ÖĞRETMENLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2023, Sayı: 32 (Dicle Üniversitesi'nin 50. Yılına Özel 50 Makale), 555 - 572, 01.03.2023

Mahfuz Güran Rasim Tösten

Öz

Bu araştırmanın amacı öğretmenlerin psikolojik sağlamlıkları ile prososyal motivasyonları arasında ilişkiyi incelemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma evreni 2020-2021 eğitim-öğretim yılın Siirt ilinde görev yapan 5081 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi basit seçkisiz örnekleme yöntemlerinden tabakalı örnekleme yöntemiyle seçilen 564 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma kapsamında Karaırmak (2007a) tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Psikolojik Sağlamlık Ölçeği” ile Kesen ve Akyüz (2016) tarafından Türkçe’ye uyarlanan "Prososyal Motivasyon Ölçeği" kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistik, korelasyon ve regresyon analizi teknikleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin psikolojik sağlamlıklarına ilişkin algıları orta düzeyde, prososyal motivasyon düzeylerinin yüksek düzeyde olduğu belirlenmiştir. Öğretmen prososyal motivasyon ile psikolojik sağlamlık algılarında düşük düzeyde pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Regresyon analizinde ise öğretmenlerde psikolojik sağlamlığın prososyal motivasyonu anlamlı bir şekilde yordadığı (%10) sonucuna ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, Psikolojik Sağlamlık, Prososyal Motivasyon

Kaynakça

• Akdemir, A. S. (2013). Türkiye‘de öğretmen yetiştirme programlarının tarihçesi ve sorunları. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12), 15-28.
• Akduru, H. E., Güneri, S., ve Semerciöz, F. (2016). Çalışanlarda prososyal motivasyon ile iş ve yaşam doyumu düzeyi ilişkisine dair bir araştırma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 38, Aralık 2016, s. 375-391
• Ateiga, N. (2007). Örgütlerde Mutlak güç; “Motivasyon” . Ertürk Y. D. (Editör). Halkla ilişkiler alanına örgütsel davranış yansımaları (Birinci baskı). Nobel Yayıncılık, ss. 245-255.
• Aydın, İ., Erman, Ö. , Akbulut, V., ve Kılıç, S. K. (2019). Öğretmen adaylarında boş zaman sıkılma algısı ve psikolojik sağlamlık ilişkisi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 21(1), 39-53.
• Balcı, A. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. Pegem Akademi.
• Batson, C. D. (1987). Prosocial motivation: Is it ever truly altruistic?. Advances İn Experimental Social Psychology, 20, 65-122. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(08)60412-8
• Benard, B. (1991). Promoting resilience in children: protective factors in family, school, and community.
• Bingöl, D. (1990). Personel yönetimi ve beşeri ilişkiler. (1.Baskı). Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Block J. H. & Block J. (1980). The role of ego-control and ego-resiliency in the organization of behavior. In W. A. Collins (Ed.). Minnesota Symposia on Child Psychology, 13, 39– 101. NJ: Erlbaum; Hillsdale. https://doi.org/10.4324/9781315803029
• Bonanno, G. A. (2004). Loss, trauma, and human resilience: have we underestimated the human capacity to thrive after extremely aversive events? American Psychologist. 59, 20-28. https://doi.org/10.1037/0003-066X.59.1.20
• Börekçi, D. Y. ve Gerçek, M.(2018). “Resilience” kavramının sosyal bilimlerde Türkçe kullanımları bağlamında değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, (46-47).
• Can, H., Akgün, A. ve Kavuncubaşı, S. (1995). Kamu ve özel kesimde personel yönetimi. Siyasal Yayınları.
• Can, M., ve Aykaç, E. (2020). Mesleki bağlılığın prososyal motivasyon davranışı üzerindeki rolü: Mutfak. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(3), 1836-1854.
• Çam, O., ve Büyükbayram, A. (2017). Hemşirelerde psikolojik dayanıklılık ve etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 8(2), 118-126.
• Darolia, C. R., Kumari, P., and Darolia, S. (2010). Perceived organizational support, work motivation, and organizational commitment as determinants of job performance. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 36(1), 69-78.
• Demir, C. G., Demir, E., ve Bolat, Y. (2017). Sınıf öğretmenlerinin motivasyonları ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(37).
• Doğan, B. B. (2020). Okul psikolojik danışmanlarının (Rehber Öğretmenlerinin) psikolojik sağlamlık, öz yeterlik ve iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli
• Fidell, S., Tabachnick, B., Mestre, V. & Fidell, L. (2013). Aircraft noise-induced awakenings are more reasonably predicted from relative than from absolute sound exposure levels. The Journal of the Acoustical Society of America, 134(5), 3645-3653.
• Garmezy, N. (1993). Children in poverty: Resilience despite risk. Psychiatry, 56(1), 127-136. https://doi.org/10.1080/00332747.1993.11024627
• Gillet, N., Gagné, M., Sauvagère, S., and Fouquereau, E. (2013). The role of supervisor autonomy support, organizational support, and autonomous and controlled motivation in predicting employees' satisfaction and turnover intentions. European Journal of Work and Organizational Psychology, 22(4), 450-460. https://doi.org/10.1080/1359432X.2012.665228
• Grant, A. M. & Sumanth, J. J. (2009). Mission possible? the performance of prosocially motivated employees depends on manager trustworthiness. Journal Of Applied Psychology, 94(4), 927. https://doi.org/10.1037/a0014391
• Grant, A. M. (2007). Relational job design and the motivation to make a prosocial difference. Academy Of Management Review, 32(2), 393-417. https://doi.org/10.5465/amr.2007.24351328
• Grant, A. M. (2008). Does intrinsic motivation fuel the prosocial fire? motivational synergy in predicting persistence, performance, and productivity. Journal Of Applied Psychology, 93(1), 48-58. https://doi.org/10.1037/0021-9010.93.1.48
• Gürğan, U. (2006). Grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin yılmazlık düzeylerine etkisi. (Yayımlanmış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hawley, D.R. & Dehaan, L. (1996). Toward a definition of family resilience: ıntegrating lifespan and family perspectives. Family Process, 35, 283-298. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.1996.00283.x
• Hefferon, K. & Boniwell, I. (2014). Pozitif psikoloji: Kuram, araştırma ve uygulamalar. T. Doğan, ve G. Ekici (Eds.).
• Henderson, N. & Milstein, M. M. (2003). Resiliency in schools: Making it happen for students and educators. Corwin Press.
• Hoşoğlu, R., Kodaz, A. F., Bingöl, T. Y. & Batık, M. V. (2018). Öğretmen adaylarında psikolojik sağlamlık. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 217-239. https://doi.org/10.26466/opus.405751
• Karaırmak, Ö. & Siviş, R. (2008). Modernizmden postmodernizme geçiş ve pozitif psikoloji. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 102-115.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-142.
• Karaırmak, Ö. (2007a). Deprem yaşamış bireylerde psikolojik sağlamlığa etki eden kişisel faktörlerin incelenmesi: Bir model test etme çalışması. Unpublished doctoral dissertation, Middle East Technical University, Institute of Social Sciences, Ankara.
• Karaırmak, Ö. (2007b). Connor-Davidson psikolojik sağlamlık ölçeğinin Türkçe versiyonunun geçerlilik ve güvenirliği: Travma örnekleminde doğrulayıcı factor analizi. IX. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Kitapçığı.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi (30. Baskı). Nobel Yayınları.
• Kesen, M. ve Akyüz, B. (2016). Duygusal emek ve prososyal motivasyonun işe gömülmüşlüğe etkisi. Sağlık çalışanları, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2), 233-250.
• Koçak, D. (2019). İstismarcı yönetimin prososyal motivasyon üzerindeki etkisinde örgütsel özdeşleşmenin aracı etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(1), 517-528.
• Kumpfer, K. L. (2002). Factors and processes contributing to resilience. In Resilience and development (pp. 179-224). Springer, Boston, MA.
• Luthar, S. S. & Cicchetti, D. (2000). The construct of resilience: Implications for ınterventions and social policies. Development and Psychopathology. 12(4), 857-885. https://doi.org/10.1017/S0954579400004156
• Masten, A. S. & Coatsworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable and unfavorable environments: Lessons from research on successful children. American psychologist, 53(2), 205-220. https://doi.org/10.1037/0003-066X.53.2.205
• Mateer, N. H. & Willover, D. J. (1994). Teacher altruism: Implications for administrators. Pennsylvania Educational Leadership, 13(2), 29-31.
• Memduhoğlu, H. B. ve Meriç, E. (2014). Okul müdürlerinin eğitim yönetiminin işlevleri bağlamında yönetim sürecinde karşılaştıkları temel sorunlar.
• Mizmizlioğlu, E. (2018). Bir grup ruh sağlığı çalışınında iş doyumunun psikolojik dayanıklılık ve sağlıklı yaşam biçimiyle ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Özen, Y. ve Gül, A. (2007). Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren örneklem sorunu. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 394- 422
• Özoğlu, M. (2010). Türkiye’de öğretmen yetiştirme sisteminin sorunları, SETA| Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. The Problems of Teacher Education Systems in Turkey, 24.
• Öztürk, K. ve Erdem, M. (2020). Ortaokul öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin yönetici yeterlikleri ile öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişki. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (15), 26-47. https://doi.org/10.46778/goputeb.762990
• Rhodewalt, F., & Zone, J. B. (1989). Appraisal of life change, depression, and illness in hardy and nonhardy women. Journal of personality and social psychology, 56(1), 81.
• Rutter, M. (2012). Resilience as a dynamic concept. Development and psychopathology, 24(2), 335-344. https://doi.org/10.1017/S0954579412000028
• Rutter, M. (2013). Annual research review: Resilience–clinical implications. Journal of child psychology and psychiatry, 54(4), 474-487. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2012.02615.x
• Seligman, M. & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive Psychology: An İntroduction. American Psychologist, 55(1), 5-14.
• Seyidoğlu, H. (2000). Bilimsel araştırma ve yazma el kitabı (8.Baskı). Güzem Yayınları.
• Sönmezer, B. (2015). Öğretmenlerin tükenmişlik ve psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi).
• Thomson, W. C. ve Wendt, J. C. (1995). Contribution of hardiness and school climate to alienation experienced by student teachers. Educational Research, 88(5), 269 – 274. https://doi.org/10.1080/00220671.1995.9941310
• Toprak, H. (2014). Ergenlerde mutluluk ve yaşam doyumunun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık ve psikolojik ihtiyaç doyumu. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri, Sakarya.
• Yıldırım-Usta, E. (2018). Hayatın anlam algısı ve psikolojik dayanıklılık düzeyi arasındaki ilişkinin analizi (İstanbul İli, Üsküdar İlçesi, resmi liselerde görev yapan öğretmenler örneği). (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldız, E. (2019). Prososyal motivasyon ile kişilik ve örgüt kültürü ilişkisi: öğretmenler üzerinde bir araştırma. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Yılmazer, F. (2017). Kamu personeli seçme sınavına (KPSS) hazırlanan öğretmen adaylarının sınav kaygısına bağlı olarak tükenmişlik düzeyi ve psikolojik dayanıklılıkları. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul