GELENEK VE YENİLENME GERİLİMİNDE AKİF’İN TUTUMU

Yıl 2023, Sayı: 32 (Dicle Üniversitesi'nin 50. Yılına Özel 50 Makale), 535 - 554, 01.03.2023

Vahdettin Işık

Öz

Türkiye’nin yakın tarihini şekillendiren en önemli gerilim hatlarından birini gelenek ve yenilenme karşısında takınılan tutum oluşturmaktadır. Bir uçta ülkeyi selamete erdirmenin yolunu, güncel tarihi ve toplumsal gerçekliğe körleşecek seviyede geleneğe bağlanmakta arayanlar, diğer uçta ise İslami geleneği ve bu geleneğin tezahürü olan kurumları büsbütün tasfiye etmekte görenler vardı. Bu yeniden şekillenme sürecinde doğrudan sorumluluk üstlenen ve bu ülkenin milli marşını yazan Mehmed Akif ise milletin kimliğini belirleyen ilkelerden vazgeçmeden tarihi-toplumsal gerçeklikle sağlıklı bir ilişki kurmanın mümkün olduğuna inanıyordu. Akif’in bu yaklaşımını hangi esaslar üzerine temellendirdiğini açıklığa kavuşturmak Türkiye’nin düşünce ve siyaset muhitlerinde halen güncelliğini koruyan bu gerilimin anlaşılmasına da katkı sunacaktır. Oysa Akif üzerine yapılan çalışmalar onun gelenek ve yenilenme gerilime dair düşüncelerinden çok yetişmesinde etkili olan kişilere, ailesine ve şahsiyetine odaklanmaktadır. Elinizdeki makale ise mevcut çalışmalardaki bu eksikliği gidermeye, aynı zamanda onun Türk düşünce dünyasının temel gerilim hattını oluşturan gelenek ve yenilenme karşısında nasıl bir tutum sergilenmesi gerektiği hususundaki cevabını açıklığa kavuşturmaya katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Akif, tarihsel ve toplumsal gerçeklik, gelenek, yenilenme, Müslümanların gündemi, yeni durum

AKİF'S ATTITUDE IN THE TENSION BETWEEN TRADITION AND INNOVATION

Öz

AKİF'S ATTITUDE IN THE TENSION BETWEEN TRADITION AND INNOVATION
Abstract
One of the most important lines of tension forming the recent history of Turkey is the stance towards tradition and renewal. At one extreme, there were those who sought the way to salvation for the country by clinging to tradition to the point of blindness to contemporary historical and social reality, while at the other extreme, there were those who saw the way to salvation for the country in the complete elimination of the Islamic tradition and the institutions that were the manifestation of this tradition. Mehmed Akif, who also wrote the national anthem of Turkey, assumed direct responsibility in this reshaping process. He believed that it was possible to establish a healthy relationship with historical and social reality without giving up the principles that determined the identity of the nation. Clarifying the principles on which Akif based this approach will contribute to the understanding of this tension that is still current in Turkey's intellectual and political circles. However, studies on Akif focus on the people who influenced his upbringing, his family and his personality rather than his thoughts on the tension between tradition and renewal. Thus, this article aims to fill this gap in the existing studies by analyzing Akif's response and stance to the question of tradition and renawal, which constitute the main line of tension in the Turkish world of thought.

Anahtar Kelimeler

: Mehmed Akif, Historical and Social reality, Tradition, Renewal, Muslim Agenda, New situation, Mehmed Akif, tarihsel ve toplumsal gerçeklik, gelenek, yenilenme, Müslümanların gündemi, yeni durum

Kaynakça

• Bolelli, N. (2020). Belagat Arap edebiyatı. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Bulut, A. (2016). Belâgat -i müyessere, me’ânî- beyân-bedî,’, İfav Yayınları, 2. Baskı.
• Cevdet, A. (1905). İctihad, 1(5), 70.
• Cevdet, A. (1913). Şime-i muhabbet. İctihad, 1984.
• Dilber, K. C. (2008). Mehmet Akif Ersoy’a kanon dışı bakış, Hece dergisi Mehmet Akif özel sayısı, Yıl:12, Sayı:133, Ocak 2008, s. 197-215.
• Edib, E. (2010). Mehmed Akif hayatı eserleri ve yetmiş muharririn yazıları (F. Gün, Ed.). Beyan Yayınları.
• Engelhardt, E. P. (2017). Türkiye ve Tanzimat: Devlet-i Osmaniye’nin tarih-i ıslahatı 1826’dan 1882’ye.
• Ersoy, M. A. (1911). Hasbihal. Sıratımüstakim, 6, 240.
• Ersoy, M. A. (2015). Asım, Safahat. Yazar Yayınları.
• Ersoy, M. A. (2021). İstiklal Marşı’nın 100. Yılında Mehmet Akif Ersoy şiir külliyatı: Safahat (N. Turinay, Ed.). Türkiye Büyük Millet Meclisi Yayınları.
• Gökdağ, K. (2021). İbn Haldûn’un habitusu’na İbn Haldûncu bir ziyaret: Et-ta‘rîf’teki sosyal, siyasî ve fikrî koşullar. Mukaddime.
• Haldun, İ. (2011). Bilim ile siyaset arasında hatıralar (V. Akyüz, Trans.). Dergâh Yayınları.
• Işık, V. (2020). Türkiye’de İslamcılığı yeniden düşünmek: Muhafazakâr yahut modernist reddiyecilik arasında”. L. Sunar (Ed.), Müslüman dünyada çağdaş düşünce (1st ed., Vol. 1). Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. Işık, V. (2021). II. Meşrutiyet dönemi Türk düşüncesinde doğu ve batı algısı İctihad ve Sırat-ı müstakim dergileri örneği (S. C. Tali, Ed.). İbn Haldun Üniversitesi Yayınları.
• Karakoç, S. (2011). Mehmed Akif. Diriliş Yayınları.
• Kara, İ. (2011). Akif’in aktif din ve ahlak anlayışı, vefatının 75. Yılında uluslararası Mehmet Akif Ersoy sempozyumu bildiriler kitabı, haz: Işık, V., Zeytinburnu Bel. Kültür Yayınları, s. 115-133.
• Karpat, K. H. (2003). Osmanlı nüfusu (1830-1914) (B. Tırnakcı, Trans.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Meriç, C. (2016). Kültürden irfana. İletişim Yayınları.
• Nursi, B. S. (1918). Münazarat.
• Özdenören, R. (2008). Müslüman bir düşünür olarak Mehmet Akif'in çelişkileri, Hece, (133, Ocak 2008), s. 70-77.
• Özlük, N. (2014). Mehmet Âkif'in Mısır dönüşü ve vefatı günlerinin dönemin matbuatına yansıyışına dair bibliyografya. İlmi Araştırmalar, 0 (23), 151-154. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/fsmiadeti/issue/6500/86141
• Paşa, S. H. (2019). Said Halim Paşa külliyatı (Çev. Işık, V.). Ketebe Yayınevi.
• Tanpınar, A. H. (1988). On dokuzuncu asır Türk edebiyatı tarihi. Çağlayan Kitabevi.
• Yeni Adam Dergisi, Sayı: 167, 11 Mart 1937; Sayı: 172, 15 Nisan 1937.
• Zürcher, E. J. (2002). Modernleşen Türkiye’nin tarihi (Y. Gönen, Trans.). İletişim Yayınları.