MÜLTECİ ÇOCUKLARIN ALEKSİTİMİ İLE YAŞAM DOYUMU ARASINDAKİ İLİŞKİDE PSİKOLOJİK SAĞLAMLIĞIN ARACI ROLÜ

Yıl 2023, Sayı: 32 (Dicle Üniversitesi'nin 50. Yılına Özel 50 Makale), 174 - 197, 01.03.2023

İsa Yücel İşgör , İzettin Akan Mustafa Akan

Öz

Bu çalışma, mülteci çocukların aleksitimi ile yaşam doyumu düzeyleri arasındaki ilişkiyi ve bu ilişkide psikolojik sağlamlığın aracı rolünü incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu, Türkiye’de Akdeniz bölgesinde ki bir ilin milli eğitim müdürlüğüne bağlı ortaöğretim okullarında 2022-2023 eğitim-öğretim yılında okuyan öğrenciler oluşturmaktadır. Çalışma örneklemi ise araştırma evreninden kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi ile seçilen yaşları 11 ile 14 arasında değişen (X ̅=12,54) 131’i (%50,97) kadın ve 126’sı (%49,03) erkek toplam 257 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama amacıyla araştırmacılar tarafından oluşturulan kişisel bilgi formu, Çocuklar için Aleksitimi Ölçeği, Çok Boyutlu Öğrenci Yaşam Doyumu Ölçeği ve Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen ilk sonuca göre, mülteci çocukların aleksitimi ile yaşam doyumları arasındaki ilişkide psikolojik sağlamlığın kısmi bir aracılık etkisinin olduğu görülmüştür. Araştırmanın diğer bir sonucu ise mülteci çocukların yaşam doyumları ile psikolojik sağlamlık düzeyleri arasında pozitif yönde, orta düzeyde anlamlı bir ilişkinin olmasıdır. Çalışmada elde edilen bir diğer bulgu mülteci çocukların cinsiyet açısından aleksitimi, yaşam doyumu ve psikolojik sağlamlık düzeylerinin anlamlı bir farklılık göstermediği yönündedir.Araştırmanın son bulgusunda ise savaşta bir yakın kaybı olmayanların aleksitimi düzeylerinin baba kaybı olanlara göre daha düşük olduğu, savaşta yakın kaybı olmayanların yaşam doyumu ve psikolojik sağlamlık düzeylerinin anne, baba veya kardeş kaybı olanlara nazaran daha yüksek olduğu ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yaşam doyumu, aleksitimi, mülteci, psikolojik sağlamlık

Kaynakça

• Agaibi, C. E., & Wilson, J. P. (2005). Trauma, PTSD, and resilience: A review of the literature. Trauma, Violence, & Abuse, 6(3), 195-216.
• Agyar, E. (2013). Life satisfaction, perceived freedom in leisure and self-esteem: The case of physical education and sport students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 93, 2186-2193.
• Akbar, M., Akram, M., Ahmed, M., Hussain, M. S., Lal, V., & Ijaz, S. (2014). Relationship between resilience and life satisfaction among nomadic. International Journal of Innovation and Applied Studies, 6(3), 515.
• Arastaman, G., & Balcı, A. (2013). Lise öğrencilerinin yılmazlık algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(2), 915-928.
• Araya, M., Chotai, J., Komproe, I. H., & de Jong, J. T. (2011). Quality of life after postconflict displacement in Ethiopia: comparing placement in a community setting with that in shelters. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 46(7), 585-593.
• Arslan, G. (2015). Yetişkin Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin (YPSÖ) psikometrik özellikleri: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 344-357.
• Aydın, B. (2010). Üniversite öğrencilerinin duygusal zeka ve umut düzeyleri ile psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Baltacı, H. Ş., & Karataş, Z. (2015). Perceived social support, depression and life satisfaction as the predictor of the resilience of secondary school students: The case of Burdur. Eurasian Journal of Educational Research, 15(60), 111-130.
• Beutel, M. E., Glaesmer, H., Decker, O., Fischbeck, S., & Brähler, E. (2009). Life satisfaction, distress, and resiliency across the life span of women. Menopause, 16(6), 1132-1138.
• Bozgeyikli, H., & Adem, Ş. (2014). Öğretmenlerde Psikolojik Dayanıklılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi: Özel Okul Örneği. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(5), 172-191.
• Bozgeyikli, H., & Şat, A. (2014). Öğretmenlerde Psikolojik Dayanıklılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi: Özel Okul Örneği. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(5), 172-191.
• Çelik, M., Sanberk, İ., & Deveci, F. (2017). Öğretmen adaylarının yaşam doyumlarının yordayıcısı olarak psikolojik dayanıklılık ve umutsuzluk. İlköğretim Online, 16(2), 654-662.
• Çivitci, A. (2007). Çokboyutlu Öğrenci Yaşam Doyumu Ölçeğn Türkçe'ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları. Eurasian Journal of Educational Research (EJER)(26).
• Diener, E., Diener, M., & Diener, C. (2009). Factors predicting the subjective well-being of nations. In Culture and well-being (pp. 43-70). Springer.
• Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E., & Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological bulletin, 125(2), 276.
• Duraković‐Belko, E., Kulenović, A., & Dapić, R. (2003). Determinants of posttraumatic adjustment in adolescents from Sarajevo who experienced war. Journal of clinical psychology, 59(1), 27-40.
• Ellis, B. H., Winer, J. P., Murray, K., & Barrett, C. (2019). Understanding the mental health of refugees: Trauma, stress, and the cultural context. The Massachusetts General Hospital textbook on diversity and cultural sensitivity in mental health, 253-273.
• Ergün, H. (2008). 14-18 yaş arası ergenler ve ebeveynlerinde aleksitimik özellikler, ebeveyn tutumları, bağlanma ve bağımlılık. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Fairbank, J. A., Putnam, F. W., & Harris, W. W. (2007). The prevalence and impact of child traumatic stress.
• Feng, F., LI, M., LI, R., LI, B., & Cao, C. (2016). Mediating effects of self feeling of inadequacy between resilience and alexithymia in depressive undergraduates. Chinese Journal of Behavioral Medicine and Brain Science, 70-75.
• Furr, J. M., Comer, J. S., Edmunds, J. M., & Kendall, P. C. (2010). Disasters and youth: a meta-analytic examination of posttraumatic stress. Journal of consulting and clinical psychology, 78(6), 765.
• Gardner, M. (2009). The qualities of a citizen: Women, immigration, and citizenship, 1870-1965. Princeton University Press.
• Grabe, H. J., Spitzer, C., & Freyberger, H. J. (2004). Alexithymia and personality in relation to dimensions of psychopathology. American Journal of Psychiatry, 161(7), 1299-1301.
• Guney, S., Kalafat, T., & Boysan, M. (2010). Dimensions of mental health: life satisfaction, anxiety and depression: a preventive mental health study in Ankara University students population. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 1210-1213.
• Gürbüz, S. (2019). Sosyal bilimlerde aracı, düzenleyici ve durumsal etki analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hadianfard, H., Ashjazadeh, N., Feridoni, S., & Farjam, E. (2015). The role of psychological resilience, severity of disease and treatment adherence in the prediction of health-related quality of life in patients with multiple sclerosis. Neurology Asia, 20(3).
• Hayes, A. F. (2009). Beyond Baron and Kenny: Statistical mediation analysis in the new millennium. Communication monographs, 76(4), 408-420.
• Hintistan, S. (2012). Aleksitemi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(4), 333-346.
• Hooberman, J., Rosenfeld, B., Rasmussen, A., & Keller, A. (2010). Resilience in trauma‐exposed refugees: The moderating effect of coping style on resilience variables. American Journal of Orthopsychiatry, 80(4), 557.
• Huebner, E. S. (1994). Preliminary development and validation of a multidimensional life satisfaction scale for children. Psychological assessment, 6(2), 149.
• Jensen, T. K., Fjermestad, K. W., Granly, L., & Wilhelmsen, N. H. (2015). Stressful life experiences and mental health problems among unaccompanied asylum-seeking children. Clinical child psychology and psychiatry, 20(1), 106-116.
• Johnson, F. L., Cook, E., Foxall, M. J., Kelleher, E., Kentopp, E., & Mannlein, E. A. (1986). Life satisfaction of the elderly American Indian. International Journal of Nursing Studies, 23(3), 265-273.
• Karademir, T., & Mahmut, A. (2019). Üniversiteli sporcuların psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 803-816.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel arastırma yöntemi,(21. Basım). Nobel Yayın Dağıtım: Ankara.
• Koçak, R., Karaboğa, M., & Baloğlu, M. (2015). Çocuklar için aleksitimi ölçeği (çaö) Türkçe'ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies (Elektronik), 10(11), 1023-1036.
• Kuwert, P., Brähler, E., Glaesmer, H., Freyberger, H. J., & Decker, O. (2009). Impact of forced displacement during World War II on the present-day mental health of the elderly: a population-based study. International Psychogeriatrics, 21(4), 748-753.
• Lavy, S., & Littman-Ovadia, H. (2011). All you need is love? Strengths mediate the negative associations between attachment orientations and life satisfaction. Personality and individual differences, 50(7), 1050-1055.
• Lee, J.-S., Koeske, G. F., & Sales, E. (2004). Social support buffering of acculturative stress: A study of mental health symptoms among Korean international students. International Journal of Intercultural Relations, 28(5), 399-414. Lesser, I. M. (1981). A review of the alexithymia concept. Psychosomatic medicine, 43(6), 531-543.
• Liebenberg, L., Ungar, M., & Vijver, F. V. d. (2012). Validation of the child and youth resilience measure-28 (CYRM-28) among Canadian youth. Research on social work practice, 22(2), 219-226.
• Luzumlu, U. (2013). Cinsiyetleri farklı üniversite öğrencilerinin stresle başa çıkma tarzlarının aleksitimi düzeylerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Mak, W. W., Ng, I. S., & Wong, C. C. (2011). Resilience: enhancing well-being through the positive cognitive triad. Journal of counseling psychology, 58(4), 610.
• Malkoç, A., & Yalçin, I. (2015). Relationships among resilience, social support, coping, and psychological well-being among university studentss. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 5(43), 35-43.
• Masten, A. S., & Coatsworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable and unfavorable environments: Lessons from research on successful children. American psychologist, 53(2), 205.
• Masten, A. S., & Narayan, A. J. (2012). Child development in the context of disaster, war, and terrorism: Pathways of risk and resilience. Annual review of psychology, 63, 227.
• Masten, A. S., & Reed, M.-G. J. (2002). Resilience in development. Handbook of positive psychology, 74, 88.
• Mattila, A. K., Saarni, S. I., Salminen, J. K., Huhtala, H., Sintonen, H., & Joukamaa, M. (2009). Alexithymia and health-related quality of life in a general population. Psychosomatics, 50(1), 59-68.
• Mels, C., Derluyn, I., Broekaert, E., & Rosseel, Y. (2010). The psychological impact of forced displacement and related risk factors on Eastern Congolese adolescents affected by war. Journal of child psychology and psychiatry, 51(10), 1096-1104.
• Miller, K. E., & Rasmussen, A. (2017). The mental health of civilians displaced by armed conflict: an ecological model of refugee distress. Epidemiology and psychiatric sciences, 26(2), 129-138.
• Montebarocci, O., Codispoti, M., Baldaro, B., & Rossi, N. (2004). Adult attachment style and alexithymia. Personality and individual differences, 36(3), 499-507.
• Morgan, G., Melluish, S., & Welham, A. (2017). Exploring the relationship between postmigratory stressors and mental health for asylum seekers and refused asylum seekers in the UK. Transcultural Psychiatry, 54(5-6), 653-674.
• Morice-Ramat, A., Goronflot, L., & Guihard, G. (2018). Are alexithymia and empathy predicting factors of the resilience of medical residents in France? International journal of medical education, 9, 122.
• Neugarten, B. L., Havighurst, R. J., & Tobin, S. S. (1961). The measurement of life satisfaction. Journal of gerontology. O’Rourke, N. (2004). Psychological resilience and the well-being of widowed women. Ageing International, 29(3), 267-280.
• Ong, A. D., Bergeman, C. S., Bisconti, T. L., & Wallace, K. A. (2006). Psychological resilience, positive emotions, and successful adaptation to stress in later life. Journal of personality and social psychology, 91(4), 730.
• Pavot, W., Diener, E., Colvin, C. R., & Sandvik, E. (1991). Further validation of the Satisfaction with Life Scale: Evidence for the cross-method convergence of well-being measures. Journal of personality assessment, 57(1), 149-161.
• Pérez-Sales, P., Eiroa-Orosa, F. J., Olivos, P., Barbero-Val, E., Fernández-Liria, A., & Vergara, M. (2012). Vivo Questionnaire: A measure of human worldviews and identity in trauma, crisis, and loss—validation and preliminary findings. Journal of Loss and Trauma, 17(3), 236-259.
• Porter, M., & Haslam, N. (2005). Predisplacement and postdisplacement factors associated with mental health of refugees and internally displaced persons: a meta-analysis. Jama, 294(5), 602-612.
• Proctor, C., & Linley, P. A. (2014). Life satisfaction in youth. Increasing psychological well-being in clinical and educational settings, 199-215.
• Proctor, C. L., Linley, P. A., & Maltby, J. (2009). Youth life satisfaction: A review of the literature. Journal of happiness studies, 10(5), 583-630.
• Qualter, P., Quinton, S. J., Wagner, H., & Brown, S. (2009). Loneliness, interpersonal distrust, and alexithymia in university students 1. Journal of Applied Social Psychology, 39(6), 1461-1479.
• Reich, J. W., Zautra, A. J., & Hall, J. S. (2010). Handbook of adult resilience. Guilford Press.
• Richardson, G. E. (2002). The metatheory of resilience and resiliency. Journal of clinical psychology, 58(3), 307-321. Rieffe, C., Oosterveld, P., & Terwogt, M. M. (2006). An alexithymia questionnaire for children: Factorial and concurrent validation results. Personality and individual differences, 40(1), 123-133.
• Seery, M. D., Holman, E. A., & Silver, R. C. (2010). Whatever does not kill us: cumulative lifetime adversity, vulnerability, and resilience. Journal of personality and social psychology, 99(6), 1025.
• Serin, N. B., Serin, O., & Özbaş, L. F. (2010). Predicting university students’ life satisfaction by their anxiety and depression level. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 9, 579-582.
• Sezgin, F. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 489-502. Shahyad, S., Besharat, M. A., Asadi, M., Alipour, A. S., & Miri, M. (2011). The relation of attachment and perceived social support with life satisfaction: structural equation model. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 952-956.
• Siriwardhana, C., & Stewart, R. (2013). Forced migration and mental health: prolonged internal displacement, return migration and resilience. International health, 5(1), 19-23.
• Şahin, H. (1991). Peptik ülser ve aleksitimi. Türk Psikiyatri Dergisi, 2(3), 25-30.
• Şirin, S. R., & Rogers-Şirin, L. (2015). The educational and mental health needs of Syrian refugee children. Migration Policy Institute Washington, DC.
• Taylor, G. J. (2000). Recent developments in alexithymia theory and research. The Canadian Journal of Psychiatry, 45(2), 134-142.
• Taylor, G. J., Bagby, R. M., & Parker, J. D. (1999). Disorders of affect regulation: Alexithymia in medical and psychiatric illness. Cambridge University Press.
• Taylor, G. J., Parker, J. D., Bagby, R. M., & Acklin, M. W. (1992). Alexithymia and somatic complaints in psychiatric out-patients. Journal of psychosomatic research, 36(5), 417-424.
• Terzi, Ş. (2005). Öznel iyi olmaya ilişkin psikolojik dayanıklılık modeli. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Terzi, Ş. (2008). Üniversite ögrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişki. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3(29), 1-11.
• Timoney, L. R., & Holder, M. D. (2013). Emotional processing deficits and happiness: Assessing the measurement, correlates, and well-being of people with alexithymia. Springer Science & Business Media.
• Tümlü, G. Ü., & Recepoğlu, E. (2013). Üniversite akademik personelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi(3), 205-213.
• Wallace, K., Bisconti, T. L., & Bergeman, C. (2001). The mediational effect of hardiness on social support and optimal outcomes in later life. Basic and applied social psychology, 23(4), 267-276.
• Werner, E. E. (1995). Resilience in development. Current directions in psychological science, 4(3), 81-84.
• Wexler, L. M., DiFluvio, G., & Burke, T. K. (2009). Resilience and marginalized youth: Making a case for personal and collective meaning-making as part of resilience research in public health. Social science & medicine, 69(4), 565-570.
• Wilson, J. P., & Drozdek, B. (2004). Broken spirits: The treatment of traumatized asylum seekers, refugees and war and torture victims. Routledge.
• Yakıcı, G., Esma. (2017). Beliren yetişkinlerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinde yordayıcı değişkenler olarak yaşam doyumu ve yalnızlık Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Yayan, E. H., Düken, M. E., Özdemir, A. A., & Çelebioğlu, A. (2020). Mental health problems of Syrian refugee children: post-traumatic stress, depression and anxiety. Journal of pediatric nursing, 51, 27-32.
• Ye, S., Yu, L., & Li, K.-K. (2012). A cross-lagged model of self-esteem and life satisfaction: Gender differences among Chinese university students. Personality and individual differences, 52(4), 546-551.
• Yılmaz, H., & Sipahioğlu, Ö. (2012). Farklı risk gruplarındaki ergenlerin psikolojik sağlamlıklarının incelenmesi. İlköğretim Online, 11(4), 927-944.
• Yurdabakan, İ. (2017). Psikolojik sağlamlık ve okul ikliminin ortaokul öğrencilerinin yaşam doyumunu yordama gücü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(41), 202-214.
• Zhang, J., & Goodson, P. (2011). Acculturation and psychosocial adjustment of Chinese international students: Examining mediation and moderation effects. International Journal of Intercultural Relations, 35(5), 614-627.
• Zhou, H., Wang, J. a., Wan, J., & Jia, H. (2010). Resilience to natural hazards: a geographic perspective. Natural hazards, 53(1), 21-41.