TOPLUM RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN SOSYAL HİZMET PERSPEKTİFİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Sayı: 32 (Dicle Üniversitesi'nin 50. Yılına Özel 50 Makale), 40 - 59, 01.03.2023

Ali Osman Özpolat

Öz

Toplumların geçirmiş olduğu değişimler, yeni ortaya çıkan sosyal sorunlar, sosyal, siyasi ve ekonomik krizler bireyler, gruplar ve toplumları olumsuz etkileyerek mental hastalıkların hem sayıca artmasına hem de çeşitlenmesine neden olmuştur. Bu durumun sonucu olarak ise ruhsal hastalıklarla mücadele etmek için yeni çözüm yollarına, yeni hizmet modellerine ve yeni kurum-kuruluşlara ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaçlar neticesinde dünyada çeşitli ruh sağlığı hizmet modelleri geliştirilmiştir. Türkiye’de ise toplum temelli model ışığında Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri (TRSM) kurularak faaliyete geçirilmiştir. Bu çalışma ile dünyada ve Türkiye’de toplum ve ruh sağlığı çalışmalarının sosyal hizmet bakış açısıyla incelenmesi, TRSM’lerin genel bir değerlendirmesinin yapılması, yaşanan sorunların ortaya koyulması ve çözüm yollarının geliştirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ruh Sağlığı, Toplum ve Ruh Sağlığı Merkezleri, Sosyal Hizmet

Kaynakça

• Alataş, G., Karaoğan, A., Arslan, M., & Yanık, M. (2009). Toplum Temelli Ruh Sağlığı Modeli ve Türkiye'de Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri Projesi. Archives of Neuropsychiatry/Noropsikiatri Arsivi, 46.
• Attepe Özden, S. (2015). Şizofreni Tanısı Almış Bireylerin Ailelerinin Bakımverme Deneyimleri ve Sosyal Destek İlişkilerinin Psikiyatrik Sosyal Hizmet Temelinde İncelenmesi, Doktora Tezi, Ankara.
• Aydin, M., Altinbaş, K., Nal, Ş. O., Ercan, S. K., Ayhan, M. G., Usta, A., & Özbek, S. (2020). Toplum ruh sağlığı merkezlerine devam eden şizofreni hastalarının bakımevinde veya evlerinde yaşama durumlarına göre karşılaştırılması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 21(1), 14-22.
• Başer, D., Kırlıoğlu, M., & Aktaş, A. M. (2013). Sosyal hizmet mesleğinin bir uygulama alanı olarak toplum temelli ruh sağlığı sistemi ve güncel değişimler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 179-192.
• Bekiroğlu, S., & Demiröz, F. (2020). Toplum ruh sağlığı merkezlerinden hizmet alan ağır ruhsal hastalığa sahip bireylerin sosyal işlevselliğinin incelenmesi. Toplum ve sosyal hizmet, 31(3), 1053-1079.
• Bentley, K. J., Walsh, J., & Farmer, R. L. (2005). Social work roles and activities regarding psychiatric medication: Results of a national survey. Social Work, 50(4), 295-303.
• Bilge, A. , Mermer, G., Çam, O., Çetinkaya, A. , Erdoğan, E., & Üçkuyu, N. (2016). Profile Of Community Mental Health Centers In Turkey Between 2013-2015 Years . Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi , 2 (2) , 1-5 .
• Bozan, M. (2019). Toplum Ruh Sağlığı Merkezinden Hizmet Alanların İçselleştirilmiş Damgalanma ve Sosyal İşlevsellik Durumlarının İncelenmesi: Eskişehir Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Bruckner, T. A., Singh, P., Snowden, L. R., Yoon, J., & Chakravarthy, B. (2019). Rapid growth of mental health services at community health centers. Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services Research, 46(5), 670-677.
• Corrigan, P. W., & McCracken, S. G. (2005). Place first, then train: an alternative to the medical model of psychiatric rehabilitation. Social work, 50(1), 31-39.
• Çiçekoğlu, P. & Duran, S. (2018). Dünyada ve Türkiye’de toplum temelli koruyucu ruh sağlığı hizmetleri. İçinde Ünsal Barlas G,(Ed.) Toplum Ruh Sağlığı Hemşireliği, Türkiye Klinikleri, Ankara, 8-18.
• Çölgeçen, Y., & Abay, A. R. (2018). Psikiyatrik sosyal hizmet-koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici ruh sağlığı alanında sosyal çalışmacıların rolü. OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 2147-2185.
• Dhavaleshwar, C.U. (2016). The role of social worker in community development. International research journal of social sciences, 5(10), 61-63.
• Erdeniz, E. (2021). Toplum ruh sağlığı merkezine devam eden hastaların covıd-19 pandemi sürecinden etkilenme durumları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Ertem, M. Y. (2020). Toplum Ruh Sağlığı Merkezinden Hizmet Alan Hastaların Aile İşlevlerinin Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(3), 161-171.
• Etike, B., & Yeğin, M. (2019). Toplum ruh sağlığı merkezlerinin bina program verilerinin belirlenmesi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8 (2), 1229-1250 .
• Güzel, S., & Yanardağ, M. Z. (2021). Çevresel ve Sosyal Faktörler ile Ruh Sağlığı Üzerine Bir İnceleme: Ruh Sağlığı Alanında Sosyal Hizmet Mesleğinin Önemi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1), 142-150. Henning, S. (2018). Psychiatric social work training: Justifying a profession. Practice, 30(4), 239-256.
• Howard, K. I., Cornille, T. A., Lyons, J. S., Vessey, J. T., Lueger, R. J., & Saunders, S. M. (1996). Patterns of mental health service utilization. Archives of General Psychiatry, 53(8), 696-703.
• Karataş, S., & BB, Ç. (2020). Toplum Ruh Sağlığı Modelleri: Dünyada ve Türkiye’deki Mevcut Durum. Turkiye Klinikleri J Intern Med, 5(1), 34-41.
• Kaymaz, T. (2020). Toplum ruh sağlığı merkezine en az 2 yıl kayıtlı olan şizofreni hastalarının nesnel iyileşme ölçütlerine göre değerlendirilmesi (Master's thesis, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
• Kesebir, S., İnanç, L., Bezgin, Ç. H., & Cengiz, F. (2013). Kadınlarda bipolar bozukluk. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(2).
• Keyho, K., Gujar, N. M., Ali, A., & Sahu, K. K. (2020). Psychiatric social work intervention with a person with severe depression based on cognitive behavioural case work approach: A case study. Indian Journal of Psychiatric Social Work, 11(1), 36-42.
• Küçükbükücü, R. A., & Çamur, G. (2021). Psikiyatrik sosyal hizmet amaçları-rolleri-sorumlulukları. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(3), 463-476.
• Lieberman, F. (1987). Psychotherapy and the clinical social worker. American Journal of Psychotherapy, 41(3), 369-383.
• Myerson, A. (1918). The psychiatric social worker. The Journal of Abnormal Psychology, 13(4), 225.
• Oral, M., & Tuncay, T. (2012).Ruh sağlığı alanında sosyal hizmet uzmanının rol ve sorumlulukları.Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(2), 93-114.
• Özdemir, İ., Şafak, Y., Örsel, S., Karaoğlan Kahiroğulları, A. & Karadağ, H. (2017). Bir toplum ruh sağlığı merkezinde şizofreni hastalarına uygulanan ruhsal-toplumsal uyumlandırma etkinliğinin araştırılması: Kontrollü çalışma. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18(5), 419-427.
• Öztürk M.O., & Uluşahin A. (2016 ) Ruh Sağlığı Ve Bozuklukları (14. Baskı) Ankara: Miki Matbaacılık, 190- 245.
• Pearson, V., & Phillips, M. (1994). Psychiatric social work and socialism: problems and potential in China. Social Work, 39(3), 280-287.
• Rosen, A., Gill, N. S., & Salvador-Carulla, L. (2020). The future of community psychiatry and community mental health services. Current opinion in psychiatry, 33(4), 375-390.
• Sağlık Bakanlığı (2006). Türkiye Cumhuriyeti ruh sağlığı politikası. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2006.
• Sağlık Bakanlığı, (2022). Toplum Ruh Sağlığı Merkezi (TRSM) Nedir? Erişim Tarihi: 17.05.2022. Erişim Adresi: https://surmenedh.saglik.gov.tr/TR-309608/toplum-ruh-sagligi-merkezi-trsm-nedir.html
• Sağlık Bakanlığı. (2011a). Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı. Erişim Tarihi: 13.06.2022. Erişim Adresi: 2011-2023. http://ahmetsaltik.net/arsiv/2014/07/ULUSAL_RUH_SAGLIGI_EYLEM_PLANI_2011-2023.pdf
• Sağlık Bakanlığı. (2011b). Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri Hakkında Yönerge (Mülga). Erişim Tarihi: 19.06.2022. Erişim Adresi: https://www.saglikaktuel.com/haber/toplum-ruh-sagligi-merkezleri-hakkinda-yonerge-15864.htm
• Saruç, S., & Duyan, V. (2009). Psikiyatride ekip çalışması ve sosyal hizmet bakış açısı. Kriz Dergisi, 17(1), 37-44.
• Saruç, S., & Kılıç, A. K. (2015). Toplum ruh sağlığı merkezinden hizmet alan hastaların sosyal profili ve merkezde verilen hizmetler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 26(2), 53-72.
• Stromwall, L. K., & Hurdle, D. (2003). Psychiatric rehabilitation: An empowerment-based approach to mental health services. Health & Social Work, 28(3), 206-213.
• Stuart, P. H. (1997). Community care and the origins of psychiatric social work. Social Work in Health Care, 25(3), 25-36.
• Şahin, Ş., & Elboğa, G. (2019). Toplum ruh sağlığı merkezinden yararlanan hastaların yaşam kalitesi, tıbbi tedaviye uyumu, içgörü ve işlevsellikleri. Cukurova Medical Journal, 44(2), 431-438.
• Thornicroft, G., Deb, T., & Henderson, C. (2016). Community mental health care worldwide: current status and further developments. World Psychiatry, 15(3), 276-286.
• Timms, N. (2018). Psychiatric Social Work in Great Britain 1939-1962. Routledge.
• Toper, F. (2022). Politik sosyal hizmet. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(3), 1009-1025.
• Ulaş, H. (2008). Batı Avrupa Ülkelerinde ve Türkiye'de Psikiyatrik Hizmetler. Türkiye Psikiyatri Derneği Bülteni, 11(2), 2-12.
• Ün, L. (2022). Kamu hizmetinde yeni konsept: Akıllı kamu hizmeti. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 415-440.
• Yeloğlu, Ç. H. (2017). Önemli bir ruh sağlığı sorunu: bipolar bozukluk. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi, 8(30), 41-54.