TÜRKİYE’DE KÜRESELLEŞMENİN ETKİSİYLE YAŞANAN YOKSULLUĞUN TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Sayı: 34, 369 - 391, 21.10.2023

Muhabbet Doyran

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1295538

Öz

Küreselleşme, olarak nitelendirilen bu yeni anlayışla devletin ekonomiden işletmeci olarak yer alması istenmemiştir. Devletin yerine özel sektörün alınmasının istendiği sistemle ilgili dünyada kamu işletmelerinin özelleştirilmesi bu sistemin amaçları arasındadır. Türkiye, 1980’li yıllardan itibaren yaşadığı ekonomik ve siyasi krizler sonucu pek çok sorunla karşı karşıya kalmıştır. Ekonominin çeşitli sektörlerinde İş kayıpları yaşanmaya başlamış, bunun sonucunda kırsal kesimden, kentlere yoğun göç olmuş, kentlerde yoksulların yaşadığı bölgelerde büyümeler oluşmuştur. Gelir dağılımının bozulması, eşitsizlikleri beraberinde getirmiş, eğitimden, kültüre kadar sosyal sorunlara temel teşkil etmiştir. Dünya Bankası (DB) ve Uluslararası Para Fonu (UPF) tarafından gelişmekte olan ülkeler statüsünde nitelendirilen Türkiye, bu kurumlarla işbirliği yapmıştır. Türkiye’deki gelir dağılımının bozulması, işsizliğin artması, yoksul oranının yükselmesinin nedeni olarak gösterilen bu kurumlardan DB, yoksullukla mücadelede Türkiye’de bazı projeleri desteklemiştir. Orta Doğu’da yaşanan krizlerin ardından Türkiye’ye doğru hızlı ve büyük mülteci akını olmuştur. Türkiye’de yoksul sayısının artmasına ve yoksulluğun derinleşmesine sebep olan bu siyasi politikalar, sosyal problemlerin kaynağını oluşturmuştur. Avrupa Birliği’ne (AB) üyelik sürecinde müktesebata uyum çerçevesinde çalışmalar yürüten Türkiye’nin ekonomisinde yaşadığı sorunlar, süreç için önem arz etmektedir. Sosyal sınıflar arasında her alanda yaşanan eşitsizler, insani gelişimde raporlarında sürekli gerileme, Türkiye’nin Batı’ya entegre olmasında önemli bir sorun haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, İşsizlik, Sosyal Problemler, Eşitsizlik, Gelir Dağılımı

Kaynakça

• Referans1 Adıgüzel, M. (2013). Ekonomik küreselleşmenin türkiye ekonomisine etkileri. kırgızistan, Akademik bakış dergisi, (35), 1-20.
• Referans2 Altan, R. (2020)). 2019 BM İGR ışığında türkiye’nin insani gelişme düzeyinin dünya ile mukayeseli analizi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi. (5)1,75-85.
• Referans3 Avrupa Birliği Başkanlığı. (2021). Temel belgeler. https://www.ab.gov.tr/temel- bel. Erişim tarihi: 12.12.2021.
• Referans4 Avrupa Birliği Başkanlığı (2021). Türkiye’deki mülteciler için mali yardım programı ara değerlendirmesi: AB desteği, bölgedeki çatışma ortamından kaçan Suriyeli ve diğer (Göçmenlerin) refahına önemli katkı sağladı. Avrupa birliği Delegasyonu. https://www.avrupa.info.tr/tr/pr/turkiyedeki-multeciler-icin-mali-yardim-programi.Erişim tarihi : 17.01.2022.
• Referans5 Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu (ABTD). 2021). Türkiye’deki mülteciler için mali yardımı ara değerlendirmesi: AB desteği bölgedeki çalışma ortamından kaçan Suriyeli ve diğer (göçmenlerin) refahına önemli katkı sağladı. Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, https://www.avrupa.info.tr/tr/pr/turkiyedeki-multeciler-icin-mali-yardim-programi. Erişim tarihi, 04.02.2022.
• Referans6 Açıkgöz, R. & Yusufoğlu, Ö.Ş. (2012). Türkiye’de yoksulluk olgusu ve toplumsal yansımaları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 76-117.
• Referans7 Arabacı, R.Y. (2019). Dünya bankasının yeni uluslararası yoksulluk sınırları ve küresel yoksulluğun yeniden değerlendirilmesi. Sosyal güvenlik Dergisi. 9 (1), 2146-4839.
• Referans8 Argun, F. (1999). Avrupa sosyal şartı ve Avrupa insan hakları ve ana hürriyetleri korumaya dair sözleşmenin milletlerarası hukuk açısından değerlendirilmesi. Türkiye barolar birliği dergisi (2), 395-418.
• Referans9 Aydın, K. (2019). Avrupa Birliği ve Türkiye’de yoksulluk riski ve sosyal dışlanma. Kocaeli üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 2(38), 12-31.
• Referans10 Bakan Okuyan, iş güvencesi AB’ye karşı bir taahhüttür. (2002, 20 Mart), Milli Gazete, 6.
• Referans 11 Baykal, H. vd. (2005). Küreselleşme ve Türkiye’nin Avrupa Birliğine Uyum Yönetimi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4), s. 1-50.
• Referans12 Birleşik Metal İş Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM). (2020). Açlık ve yoksulluk sınırı ekim 2020 dönem raporu. https://www.birlesikmetalis.org/index.php/en/86-guncel/basin-aciklamasi/1599-bisam-10-2. Erişim tarihi, 04.02.2022.
• Referans13 Collier, P. & David. D, (editors) (2002). Globalization, Growth and Poverty: Building an Inclusive World Economy. World Bank and Oxford University Press, 1–113.
• Referans14 Çalışkan, Ş. (2012).Türkiye’de gelir eşitsizliği ve yoksulluk. sosyal siyaset konferansları, (59), 89- 132. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/9313, Erişim tarihi : 30.12.2021.
• Referans15 Çalışkan Ş. (2021). Türkiye ekonomisinde haftalık gelişmeler ve genel görünüm. T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 1-115. www.sbb.gov.tr, Erişim tarihi: 1.11.2021.
• Referans16 Çelik, İ. (2020). Yoksulluk ve yoksulluk göstergeleri: Türkiye ve OECD ülkeleri üzerine bir karşılaştırma. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 510-532.
• Referans17 Deveci, E. (2021). Dünya Bankası: Türkiye’de mutlak yoksul sayısı 3,2 milyon kişi arttı. https://www.sozcu.com.tr/2021/ekonomi/dunya-bankasi-turkiyede-mutlak-yoksul-sayisi-32-milyon-kisi-artti-6401042. Erişim tarihi, 11.12. 2021.
• Referans18 Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu. (DİSK) (2020). Açlık ve yoksulluk sınırı ağustos 2020 dönem raporu, Birleşik Metal-İş Sendikası. https://www.birlesikmetalis.org/index.php/tr/guncel/basin-aciklamasi/1555-aclik-veyoksulluk. Erişim tarihi : 29.12.2021.
• Referans19 DİSK.(2020). Türkiye gelir eşitsizliğinde Avrupa birincisi. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi, Araştırma Bülteni, https://arastirma.disk.org.tr/?p=6970. Erişim tarihi, 30.12.2021.
• Referans20 DİSK. (2021). Covid-19 döneminde gelir eşitsizliği yoksulluk raporu, Genel-İş Sendikası Araştırma Dergisi, 1-12.
• Referans21 Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). (2000). 2001 Yılı programı, sekizinci beş yıllık kalkınma planı (2001-2005). T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Matbaası.
• Referans22 DPT. (2003). Türkiye’nin Avrupa Birliğine Katılım Sürecine İlişkin 2003 Yılı ilerleme Raporu. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara, Devlet Planlama Teşkilatı Yayın ve Temsil Dairesi Başkanlığı.
• Referans24 DPT. (2005). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı (2001-2005) ve Uzun vadeli strateji (2001-2023) 2006 Yılı Programı. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Matbaası.
• Referans25 DPT. (2007). Gelir Dağılımı ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Yay. No. DPT 2742, ÖİK:691, 1-101.
• Referans26 DPT. (2007). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı 2007 Yılı Programı. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Matbaası.
• Referans27 DPT. (2010). Dokuzuncu Beş Yıllık kalkınma Planı (2007-2011). T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı.
• Referans28 Deutche Welle (DW). (2017). Zengin Almanya’da yoksulluk çekenler. https://www.dw.com/tr. Erişim tarihi: 15.12.2021.
• Referans29 Eğilmez, M. (2018). Değişim sürecinde Türkiye: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e ekonomik bir değerlendirme. Remzi Kitapevi.
• Referans30 Ersungur, Ş.M., Topcuoğlu, A. (2014). Kalkınma Planlarının Yoksulluğu Azaltmadaki Etkisi Üzerine Bir Analiz, Erzurum Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 299-317.
• Referans31 Euronews. (2020). Avrupa’da çalışandan 1’i yoksulluk riski altında, Türkiye’de durum ne?” https://tr.euronews.com/2020/02/04/, Erişim tarihi, 14.12.2021.
• Referans32 Göktere, F. (2001). Küreselleşmeye Genel Bir Bakış. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 1.1.
• Referans33 Giovanni, J. Di, et al. (2008). Policy Communication Division of the External Relations Department of International Monetary Fund,. Issues Brief - Globalization: A Brief Overview. 1–8.
• Referans34 Harvey, D. (1995). Globalization in Question. A Journal of Economics, Culture & Society, 1-17.
• Referans35 İnan, M. ((2019). IMF İstikrar Politikaları ve Stand-By Anlaşmalarını Gerekli Kılan Nedenler Açısından Türkiye IMF İlişkileri, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 591-640.
• Referans36 The Investopedia Team. (26 Jan. 2022). Lorenz Curve.. Edited by Eric Estevez, Investopedia, www.investopedia.com/terms/l/lorenz-curve.asp. Access day: 08 September, 2023).
• Referans37 İzgi, B.B. & Alyu, E. (2018). Yoksulluk ve gelir dağılımı eşitsizliği: OECD ve AB ülkeleri panel veri analizi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 ( 3), 988-996.
• Referans38 Kalkınma Bakanlığı (KB). (2013). Onuncu kalkınma planı. T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• Referans39 KB. (2018). Dış göç politikası on birinci kalkınma planı özel ihtisas komisyonu raporu. T.C. Kalkınma Bakanlığı, 1-83.
• Referans40 Kızıler, N. (2017) Türkiye’de yoksullukla mücadele ve sosyal transfer harcamaları. Journal of Life Ecomonics, 4 (1), 77-100.
• Referans41 McGrew, A. G. (1998). The Globalisation Debate: Putting the Advanced Capitalist State in Its Place. Global Society, 299–321.
• Referans42 Öztürk, Ç. (2009). Dünyada ve Türkiye’de yoksulluk ve kadınlar. Journal of Yaşar Universty, 3(11), 2661-2698.
• Referans43 Programın bedeli 120 bin işsiz. (2001, 14 Şubat)., Akşam, 1, 5.
• Referans44 Strandell, H, & Pascal Wolff, (editors). (2017). Globalisation Patterns in EU Trade and Investment. Publications Office of the European Union, 2017.
• Referans45 Süzer, E. (2021). 66 milyon kişi aç ve yoksul. Sözcü, https://www.sozcu.com.tr/2021. Erişim tarihi, 04.02.2022.
• Referans46 T.C. Resmî Gazete (T.C. RG). (1982) Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 17844, 20.10.1982.
• Referans47 T.C. RG. (2006), Dokuzuncu beş yıllık kalkınma planı, 26215, 01.07.2006.
• Referans48 T.C. RG. (2007). (Gözden Geçirilmiş) Avrupa Sosyal Şartı 3 Mayıs 1996 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/04/22. Erişim tarihi : 12.12.2021.
• Referans49 T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2019). Sürdürülebilir kalkınma amaçları değerlendirme raporu. T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 1-286.
• Referans50 Şeker S.D. (2011). Türkiye’nin insani gelişme endeksi ve endeks sıralaması analizi. Ankara. T.C. Kalkınma Bakanlığı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, 1-39.
• Referans51 Tomlinson, J.(2006). Research Seminar Series. Institute of Asia-Pacific Studies, Globalization and Culture, 2006, .1–11.
• Referans52 Topgül, S. (2013). Türkiye’de Yoksulluk ve Yoksulluğun Kadınlaşması, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14, (1), 277-296.
• Referans53 Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (2020). Gelir ve yaşam koşulları araştırması metodolojisi hakkında genel açıklama. https://data.tuik.gov.tr/Bulten. Erişim tarihi: 30.10.2021.
• Referans54 TUİK. ((2021). Dış Ticaret İstatistikleri, Temmuz 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index, Erişim tarihi, 06.01.2022.
• Referans55 “Türkiye’de yoksul aile sayısı ikiye katlandı”. (2021, 29 Ekim). Gazete Duvar. https://www.gazeteduvar.com.tr/turkiyede-yoksul-aile-sayisi-ikiye-katlandi-haber. Erişim tarihi, 04.02.2022.
• Referans56 Türkiye İş Kurumu (İŞKUR). (2020). İşsizlik sigortası fonu bülteni. Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, www.iskur.gov.tr, Erişim tarihi: 15.11.2021.
• Referans57 Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), (2020). Haziran haber bülteni: Açlık ve yoksulluk sınırı, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu, http://www.turkis.org.tr. Erişim tarihi : 30.12.2021.
• Referans58 TÜRK-İŞ. (2021). Aralık 2021 Açlık ve Yoksulluk Sınırı. Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu. https://www.turkis.org.tr/aralik-2021-aclik-ve-yoksulluk .Erişim tarihi, 04.02.2022.
• Referans59 The World Bank. (2005). Özelleştirme Sosyal Destek Projesi 2. https://projects.worldbank.org/en/projects-operations/project-detail/P094167. Erişim tarihi: 06.09.2023.
• Referans60 Zor, A. (2020). İnsani gelişme endeksi ve Türkiye. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 38-52.