SOSYO-EKONOMİK SONUÇLARI AÇISINDAN 1935 ERDEK-MARMARA ADASI DEPREMİ

Yıl 2023, Sayı: 34, 179 - 205, 21.10.2023

Nursal Kumaş

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1308550

Öz

Deprem kuşağında yer alan Türkiye’de meydana gelen sarsıntıların bir kısmı insan ve mal kaybına neden olabilmektedir. Nitekim 4 Ocak 1935 Cuma günü merkez üssü Balıkesir’in Erdek ilçesine bağlı Marmara Adası olan 6,4 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Çevre il ve ilçelerden de hissedilen bu deprem sonucunda birçok kişi yaralanırken resmi rakamlara göre 5 kişi hayatını kaybetti ve 600 bina da hasar gördü. Deprem en çok Marmara Adası nahiyesine bağlı köyleri etkiledi. Depremin artçı sarsıntılarının günlerce devam etmesi bölgedeki yıkımın etkisini artırdı. Bölgede kış koşullarının ağır geçmesi, fırtına, yağmur ve soğuk hava yardım faaliyetlerini olumsuz yönde etkiledi. Depremzedeler önce çadırlarda daha sonra da kendileri için yapılan barakalarda iskân edildiler.
Deprem bölgesinden Erdek Kaymakamı Esat Bey aracılığıyla elde edilen bilgiler Dâhiliye Vekâleti, Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti ve Hilali Ahmer Cemiyeti Genel Merkezi’yle telgraf yoluyla paylaşıldı. Balıkesir valiliğinin koordinasyonuyla depremzedelere iaşe, ibate, iskân ve evlerin tamirinin gerçekleştirilmesi için bir yardım komitesi oluşturuldu. Komisyon Bandırma’yı kriz merkezi haline getirerek deprem bölgesine yardım sevkiyatını gerçekleştirdi. Ayrıca Dâhiliye Vekâleti Teftiş Heyeti Reisi İbrahim Sabri Çıtak’ı, Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti de Başmüfettiş Dr. Fuad Sorağman’ı incelemeler yapmak üzere bölgeye gönderdi. Her iki müfettiş bölgede yaptıkları gözlemlerini ve yardım faaliyetlerini raporlar halinde ilgili bakanlıklara sundular. Bu çalışmada söz konusu teftiş raporları, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) Belgeleri ve dönemin gazetelerinden yararlanılarak depremin sosyo ekonomik sonuçları üzerinde duruldu.

Anahtar Kelimeler

1935 ERDEK-MARMARA ADASI DEPREMİ, ERDEK, MARMARA ADASI, DEPREM

Kaynakça

• (1936). 20 İlk Teşrin 1935 genel nüfus sayımı Balıkesir vilâyeti katî ve mufassal neticeler, 8, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü.
• (1940). 20 İlk Teşrin 1940 genel nüfus sayımı vilâyetler, kazalar, nahiyeler ve köyler itibarile nüfus ve yüzey ölçü. (2010). TBMM albümü 1920-2010 1.cilt 1920-1950. TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları. Akman, K. (1935, 13 İkincikânun). Marmara Adasından ilk telgraf. Haber, s.6.
• Altınok, Y., & Alpar, B. (2006). Marmara Island earthquakes, of 1265 and 1935; Turkey. Natural Hazards and Earth System Sciences, 6, 999-1006.
• Başarır, N. (2011). Reassessment of the seismic parameters from historical seismograms of 1912-Mürefte-Şarköy, 1935-Erdek-Marmara Island and 1963-Çınarcık Earthquakes. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans). Boğaziçi Üniversitesi.
• Baştürk, N. B., Özel, N. M., & Caciagli, M. (2016). Seismic parameters re-determined from historical seismograms of 1935-Erdek-Marmara Island and 1963-Çınarcık earthquakes. Earth, Planets and Space, 68 (158).
• Büyük zelzeleler Marmara adalarında 400 ev yıktı ölenler var. (1935, 10 İkincikânun). Halkın Sesi, s.1. Cuma günü İzmir’de de kuvvetli zelzele duyuldu. (1935, 6 Kânunusani). Anadolu, s.1, 6. Deprem bilgileri (2023, Ocak 18). http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-bilgileri/buyuk-depremler/ (Erişim Tarihi).
• Doktor Memduh Bey anlatıyor. (1935, 13 Son Kânun). Savaş, s.3. Dördüncü meclis işini bitirdi. (1934, 24 Birincikânun). Cumhuriyet, s.1, 7. Dün geceki zelzele. (1935, 21 Kânunusani). Hakkın Sesi, s.1.
• Dündar, M. (2020). Ekinlik Adası taşınmaz kültür varlıkları. Troyacademy Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 325-346. Dünkü zelzeleler. (1935, 5 Kânunusani). Zaman, s.2. Dünkü zelzelenin tafsilâtı. (1935, 5 İkincikânun). Haber, s.1.
• Erdek civarında zelzele. (1935, 12 İkincikânun). Milliyet, s.6. Erdek ve Marmara Adası sarsıntısı. (1935, 13 Son Kânun). Ulus, s.3. F.30.10.0.0/119.839.9, ss.1-27, 18.02.1935.
• Felaket ve tahribat tahmin edildiğinden çok büyüktür. (1935, 15 İkincikânun). Milliyet, s.1. Felakete uğrayanlar anlatıyor. (1935, 14 İkincikânun). Kurun, s.5.
• Felaketzede yurddaşlarımıza halkımızın yardımı. (1935, 13 İkincikânun). Türkdili, s.1, 3. Feridun, H. (1935, 16 Kânunusani). Zelzele mınta(ı)kasında yerde bir çatlak oldu, ayağım bu çatlağa girdi. Akşam, s.1, 5.
• Feridun, H. (1935, 20 Kânunusani). Meçhul bir hayır sahibi. Akşam, s.3. İç Bakanlığın tebliği adalardaki manzara çok fecidir. (1935, 15 Kânunusani). Yeni Asır, s.7. İki dakika süren zelzele şehirde panik yaptı. (1935, 5 İkincikânun). Kurun, s.9. İstanbul büyük korku geçirdi. (1935, 5 İkincikânun). Milliyet, s.5.
• İstanbul büyük korku geçirdi. (1935, 5 Kânunusani). Akşam, s.1, 4. Kapu(ı)dağı Yarımadası sarsıntı içinde. (1935, 11 İkincikânun). Son Posta, s.11. Karabigada zelzeleden üç ev yerinden kaydı. (1935, 15 Kânunusani). Akşam, s.4.
• Karabigada zelzeleden üç ev yerinden kaydı. (1935, 15 Kânunusani). Akşam, s.1, 4. Kopar, M. (2016). Atatürk dönemi deniz taşımacılığı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 465-492.
• Korkunç zelzeleler. (1935, 13 İkincikânun). Türkdili, s.3. Marmara adaları yakında birer mamure olacak! (1935, 20 İkincikânun). Cumhuriyet, s.1, 5. Marmara adalarında sarsıntı devam ediyor. (1935, 10 Kânunusani). Akşam, s.1.
• Marmara adalarında sarsıntı. (1935, 12 İkincikânun). Cumhuriyet, s.4. Marmara adalarında. (1935, 6 Mart). Türkdili, s.2. Marmara Adası felaketzedelerine yardım. (1935, 28 Kânunusani). Akşam, s.2. Marmara Adasında barakalar yapılıyor. (1935, 13 Kânunusani). Akşam, s.2.
• Marmara Adasında bütün binalar yıkıldı. (1935, 11 Kânunusani). Akşam, s.1. Marmara Adasında dört zelzele daha oldu. (1935, 14 Kânunusani). Akşam, s.2. Marmara Adasında tek ev kalmadı. (1935, 12 İkincikânun). Ulusal Birlik, s.1.
• Marmara Adasında vaziyet yeniden binalar çöktüğü haberleri yalandır. (1935, 17 İkincikânun 1935). Cumhuriyet, s.5.
• Marmara Adasında zelzele devam ediyor. (1935, 17 Kânunusani). Akşam, s.13. Marmara’da zelzele devam ediyor. (1935, 15 İkincikânun). Haber, s.1, 10. Marmara’nın iskân ve tedrisat işleri. (1935, 30 Son Kânun). Savaş, s.2.
• Marmaradaki yer teprentisi. (1935, 15 İkincikânun). Türksözü, s.3. Mıntıka halkı Bandırma ve Erdeğe yerleştirildi. (1935, 10 İkincikânun). Cumhuriyet, s.1. Önen, Y. R. (1935, 10 İkincikânun). Eğer İstanbul Marmara kadar sallansaydı. Kurun, s.6.
• Özcan, E. (2010). Ahali mübadelesi ve yardımların İstanbul örneği. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (ÇTTAD), IX (20-21), 55-75.
• Saat 4 ile 6 arasında üç şiddetli hareketiarz oldu. (1935, 5 İkincikânun). Cumhuriyet, s.1, 6. Sağlık Bakanı Bay Refik Saydam beyanatta bulundu. (1935, 29 İkincikânun). Ulusal Birlik, s.1. Sağlık bakanı Marmara adalarında vaziyeti tetkik edecek. (1935, 22 İkincikânun). Cumhuriyet, s.3. Sarsılan yerlerde yavaş yavaş sükûn başlıyor. (1935, 13 İkincikânun). Cumhuriyet, s.1, 4.
• Sarsıntılar çok azaldı, açıkta kalan halk için barakalar yapılıyor. (1935, 14 İkincikânun). Cumhuriyet, s.5. Sarsıntının p(b)lançosu. (1935, 14 Son Kânun), Savaş, s.1.
• Sıhhat bakanının söylevi zelzeleler henüz bitmedi, fakat hafifledi. (1935, 30 Kânunusani). Anadolu, s.1, 6. Tarihçe. (2023, Mart 4). https://www.icisleri.gov.tr/icisleri-bakanligi-tarihcesi (Erişim Tarihi). Trilye Mektebi talebe ve muallimlerinin felaketzadelere yardımı. (1935, 24 İkincikânun). Cumhuriyet, s.6. Yıkılan ve harab olan köyler yeniden ve sıhhî bir şekilde yapılacaktır. (1935, 15 Kânunusani). Anadolu, s.6. Yurtdaş. (1935, 21 Son Kânun). Savaş, s.2.
• Yurtoğlu, N. (2017). Erken Cumhuriyet Dönemi ve sonrasında Türkiye’de balıkçılık faaliyetleri. Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXII (1), 233-263. Yurttaş. (1935, 14 Son Kânun), Savaş, s.3. Yücel, H. C. (2016). 4 Ocak 1935-Merkez üssü Marmara Adası. Adalı Dergisi, (127). Zelzele Erdek köylerinde çok zarara sebep oldu. (1935, 8 Kânunusani). Akşam, s.1, 4.
• Zelzele felaketzedeleri için büyük eşya piyangosu. (1935, 6 Şubat). Türkdili, s.2. Zelzele felaketzedelerine hükümet el uzattı. (1935, 16 Kânunusani). Anadolu, s.1.
• Zelzele felaketzedelerine yardım toplantısı yapıldı. (1935, 13 İkincikânun). Kurun, s.2. Zelzele Marmara adaları için bir felaket oldu. (1935, 9 Kânunusani). Akşam, s.1, 2. Zelzele mıntıkasında hastalıklar başladı. (1935, 11 İkincikânun). Kurun, s.10. Zelzele niçin, ne zaman ve ne şekilde olur. (1935, 27 Son Kânun). Savaş, s.1.
• Zelzele sahasında. (1935, 10 İkincikânun). Haber, s.14. Zelzele sarsıntılar hala kesilmedi. (1935, 12 İkincikânun). Kurun, s.2. Zelzelenin fecî eserleri. (1935, 9 Kânunusani). Anadolu, s.1.
• Zelzelenin sebep olduğu zararlar. (1935, 12 Kânunusani). Akşam, s.2. Zelzelenin yaptığı büyük tahribat. (1935, 9 İkincikânun). Cumhuriyet, s.1, 5. Zelzelenin zararı büyüktür. (1935, 13 Kânunusani). Anadolu, s.1, 6.