DİYARBAKIR HALKEVİ DERGİSİ KARACADAĞ’DA LOZAN BARIŞI’NIN SUNUMU: GÜDÜLER VE SAİKLER

Yıl 2024, Sayı: 37, 205 - 220

Mehmet Kendirci

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1341168

Öz

24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu antlaşması olarak kabul edilmektedir. Lozan Barış Antlaşması'nın Cumhuriyet'in kurucuları ve siyasal elitleri açısından önemi, elde edilen askeri zaferi siyasi zaferle taçlandırmış olmasıdır. Lozan Barış Antlaşması bu zaferin zirve noktasıdır.

Yasallığı tartışmalı olmakla birlikte 24 Temmuz, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde ülke genelinde bir tür bayram olarak kutlanmıştır. Lozan Sulh Bayramı ya da Lozan Günü olarak nitelendirilen/adlandırılan bu bayramın ilerleyen süreçte ana kutlama merkezi Halkevleridir. Bu doğrultuda gerek kutlamalar gerekse Halkevlerinin yayınları aracılığıyla Cumhuriyet’in kazanımlarının vatandaşlara sunulması amaçlanmıştır.
Bu çalışmada, Lozan Barış Antlaşması’nın Diyarbakır Halkevi dergisi Karacadağ’da nasıl yer aldığı ve Lozan Günü’nün Cumhuriyet’in hangi güdüleri dahilinde sunulduğu irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Halkevi, Diyarbakır, Karacadağ, Lozan Barış Antlaşması, Lozan Günü.

PRESENTATION OF THE LAUSANNE PEACE IN DİYARBAKIR PEOPLE’S HOUSE MAGAZINE KARACADAĞ: REASONS AND MOTIVES

Öz

The Lausanne Peace Treaty, signed on July 24, 1923, is considered as the founding treaty of Turkey. The importance of the Lausanne Peace Treaty for the founders and political elites of the Republic is that it crowned the military victory with a political win. The Lausanne Peace Treaty is the peak point of this victory.

Although its legality is controversial, July 24 was celebrated as a festival throughout the country in the Early Republican Era. The main celebration centre of this festival, which was described/called as the Lausanne Peace festival or the Lausanne Day, was the People's Houses. In this regard, it was aimed to present the achievements of the Republic to the citizens through both celebrations and publications of the People's Houses.

This study conveys how the Lausanne Peace Treaty was featured in Diyarbakir People’s House’s magazine Karacadağ and within what motivations of the Republic, the Lausanne Day was presented.

Anahtar Kelimeler

People’s Houses, Diyarbakır, Karacadağ, The Treaty of Lausanne, The Lausanne Day.

Kaynakça

• Alpan, S. (1940). Demokrasi prensipi ve inkılâp. Karacadağ, 27(3), 49-52.
• Ateşli, İ. (1939). Halkevi. Karacadağ, 19(2), s. 23.
• Ayaz, M. R. (1941). Millî şef’imiz ismet inönü’ne tazim ve hürmet neşidesi. Karacadağ, 40(4), 247.
• Baykal, K. (1938a). Niçin çıkıyoruz? Karacadağ, 1(1), 1.
• Baykal, K. (1938b). Diyarbakırın türk kültürüne hizmeti. Karacadağ, 1(1), 2-5.
• Baykal, K. (1938c). Ferd ve sosyete. Karacadağ, 2(1), 7-8.
• Baykal, K. (1938d). Hakiki ahlâk. Karacadağ, 4(1), 1-2.
• Baykal, K. (1938e). Biz ve cümhuriyet bayramımız. Karacadağ, 8-9(1), 1-3.
• Baykal, K. (1939a). 23 Nisan ve 19 Mayıs bayramları münasebetile. Karacadağ, 16(2), 1-3.
• Beysanoğlu, Ş. (1943). Tarihte boğazlar meselesi ve bu günkü hukukî durum. Karacadağ, 62(6), 768-771.
• C.H.F. (1932). C.H.F halkevleri talimatnamesi. Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• Çeçen, A. (1990). Atatürk’ün kültür kurumu halkevleri. Gündoğan Yayınları.
• Çubukçu, C. T. (1945). Halkevi ve odalarının açılışlarını kutlularken. Karacadağ, 75(7), 1-2.
• Diriöz, H. A. (1939). Halkevi. Karacadağ, 16(2), 21.
• Eti, O. (1939). Değişmez millî şefimiz diyarbakırda. Karacadağ, 24(2), 1-2.
• Gündoğdu, Ş. (2023). Türk inkılabı kavramının inşası: Afyon halkevi dergisi Taşpınar örneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 22(Cumhuriyet’in 100. Yılı), 545-562. https://doi.org/10.21547/jss.1360851
• Gürpınar, Ş. (1938a). İleri türk yurdu. Karacadağ, 1(1), 11-12.
• Gürpınar, Ş. (1938b). Ben, sen, onlar yok, ulus var. Karacadağ, 3(1), 6-7.
• Gürpınar, Ş. (1938c). Sevr-Lozan ve andlaşması. Karacadağ, 3(1), 14-15.
• Gürpınar, Ş. (1938d). Sevr-Lozan ve andlaşması. Karacadağ, 4(1), 14-15.
• Gürpınar, Ş. (1938e). Sevr-Lozan ve andlaşması. Karacadağ, 5(1), 4-5.
• Güvenç, C. (1939). Halkevi. Karacadağ, 18(2), 22.
• Halkçıoğlu, M. E. (1939). Halkevi. Karacadağ, 14(2), 22.
• Mayakon, İ. M. (1938). Atatürk şark vilâyetlerinde bir seyahate çıktılar. Karacadağ, 10-11(1), 11-14.
• Noyan, B. (1944). Halkevi reisi dr. bedri noyan’ın 24 Temmuz 943 lozan gününde halkevinde yaptığı konuşma. Karacadağ, 68(6), 9-10.
• İskenderoğlu, R. (1945). Lozan. Karacadağ, 80(7), 1-2.
• İskenderoğlu, R. (1946). Halkevlerinin yıldönümünde. Karacadağ, 87(8), 1.
• Karacadağ. (1938). Başbakan bay celâl bayar şark intibaalarını anlattı. Karacadağ, 10-11(1), 15-16.
• Karacadağ. (1939a). Evimizin bir aylık çalışması. Karacadağ, 19(2), 24.
• Karacadağ. (1940a). Halkevinin çocuğu. Karacadağ, 25(3), 9-10.
• Karacadağ. (1940b). Yıl dönümü törenimiz. Karacadağ, 26(3), 40.
• Karacadağ. (1943). Son altı ay içinde evimizde ve şehrimizde olup bitenler. Karacadağ, 62(6), 772-775.
• Karacadağ. (1944). Halkevi haberleri-lozan günü. Karacadağ, 69(6), 16.
• Karacadağ. (1945a). Halkevi haberleri-yıl dönümü. Karacadağ, 75(7), 16.
• Karacadağ. (1945b). Halkevi haberleri. Karacadağ, 80(7), 16.
• Karacadağ. (1945c). Halkevi dergileri ve aydınlarımız. Karacadağ, 83-84(7), 1-2.
• Karacadağ. (1946a). Halkevi haberleri. Karacadağ, 87(8), 24.
• Karacadağ. (1946b). Karacadağ sekiz yaşında. Karacadağ, 85-86(7), 1.
• Karacadağ. (1947). Halkevi haberleri. Karacadağ, 103(8), 17.
• Kardaş, C. (2018). Diyarbakır halkevi ve karacadağ dergisi-halkbilimsel bir inceleme. Grafiker Yayınları.
• Kişmir, Ş. (1939). 19 Şubat. Karacadağ, 13(2), 1-2.
• Ocak, O. (1938). Karacadağ. Karacadağ, 1(1), 13.
• Ocak, O. (1940). Kurtuluşumuzun ilk zaferi. Karacadağ, 27(3), 41-42.
• Öner, Ö. (1939a). İki büyük bayram. Karacadağ, 19(2), 1-2.
• Öner, Ö. (1939b). En büyük bayramımız. Karacadağ, 21(2), 5-7.
• Öner, Ö. (1939c). Büyük misafirimiz. Karacadağ, 24(2), 2-4.
• Öner, Ö. (1940). Lozan zaferimiz. Karacadağ, 31(3), ss. 126-128.
• Özer, İ. (2021). Türk modernleşmesinde halkevleri ve diyarbakır halkevi örneği. AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi.
• Şimşek, S. (2005). “People’s houses” as a nationwide project for ideological mobilization in early republican Turkey, Turkish Studies, 6(1), 71-91.
• Şimşek, S. (2007). Bir ideolojik seferberlik deneyimi halkevleri 1932-1951. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Toksoy, N. (2007). Halkevleri bir kültürel kalkınma modeli olarak halkevleri. Orion Yayınları.