POSTMODERN DÖNEMDE İDEAL BEDEN İNŞASINDA SOSYAL MEDYANIN ETKİSİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2025, Sayı: 38, 215 - 246, 28.02.2025

Beyza Melike İlter , Fatma Ceyda Baş

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1417141

Öz

Bu çalışmada postmodern dönemde ideal beden algısına göre bedenin şekillenmesinde sosyal medyanın etkisini incelemek amaçlanmıştır. Araştırmanın keşfedici ve konunun öznelerin perspektifinden anlaşılmasını önceleyen yanı sebebiyle nitel araştırma yöntemi tercih edilmiştir. Çalışmada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış olup, katılımcılar ile derinlemesine görüşme yapılmıştır. Çalışmanın örneklemini 18 yaş üzeri sosyal medya kullanan bireyler oluşturmuştur. Kadın katılımcıların ideal beden algıları arasında; uzun bacak, ince bel, sıkı karın, karın bölgesinin inceliği yer alırken; erkek katılımcıların ideal beden algılarında uzun boy, kaslı vücut, spor antrenörlerine benzemenin ön planda olduğu saptanmıştır. Katılımcıların sosyal medyadan etkilenerek ideal bedene ulaşma yöntemleri arasında en çok egzersiz, diyet gibi beden temelli uygulamaların yer aldığı tespit edilmiştir. Çalışmanın bulgularının beden inşa sürecine sosyal medya perspektifinin de eklenmesi, güncel ve derinlemesine bir değerlendirmesi sunması sebebiyle hem sosyal medya hem de beden sosyolojisi alan yazınına katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Postmodern Dönem, Sosyal Medya, Beden Sosyolojisi

A RESEARCH ON THE EFFECT OF SOCIAL MEDIA ON THE CONSTRUCTION OF THE IDEAL BODY IN THE POST-MODERN PERIOD

Öz

This study aims to examine the effect of social media on the shaping of the body according to the ideal body perception in the postmodern era. The qualitative research method was preferred due to the exploratory aspect of the study and the priority given to understanding the subject from the perspective of the subjects. A semi-structured interview form was used in the study and in-depth interviews were conducted with the participants. The sample of the study consisted of individuals over the age of 18 who use social media. While the ideal body perceptions of female participants included long legs, thin waist, tight abdomen, and thinness of the abdominal region; it was determined that tallness, muscular body, and resemblance to sports trainers were at the forefront in the ideal body perceptions of male participants. It was determined that the methods of participants to reach the ideal body by being influenced by social media mostly included body-based practices such as exercise and diet. The findings of the study are expected to contribute to both social media and body sociology literature by adding the social media perspective to the body construction process and presenting an up-to-date and in-depth evaluation.

Anahtar Kelimeler

Postmodern Era, Social Media, Sociology of Body

Kaynakça

• Akkaş, C., Bakırtaş, H. & Çiftçi, S. (2020). Narsistagram: instagram kullanımında narsizim. Selçuk İletişim, 13 (1), 130-157.
• Aksoy, S. & İcil, A. (2007). Reklamlar aracılığıyla tüketen ve tüketilen bir nesne olarak kadın sunumuna gösterge bilimsel yaklaşım. İçinde Ö. Yılmazkol (Ed.). Medya okumaları (ss. 85-105). Nobel Yayıncılık.
• Almukhtar, S. E., Abbas, A. A., Muhealdeen, D. N. ve Hughson, M. D. (2015). Acute kidney injury associated with androgenic steroids and nutritional supplements in bodybuilders. Clinical Kidney Journal, 8(4), 415–419.
• Altun, S. (2015). Üniversite öğrencilerinin obeziteye ilişkin önyargılarının belirlenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Ankara, Başkent Üniversitesi.
• Araújo, C. S., Corrêa, L. P. D., Silva, A. P. C., Prates, R. O., Meira, W. (2014, October). It is not just a picture: revealing some user practices in instagram.
• Arklan, Ü. & Tuzcu, N. (2019). Dijital çağın bir pazarlama ve marka iletişim aracı olarak etkileyiciler: kanaatler, kriterler ve takip nedenleri üzerine bir araştırma. Selçuk İletişim, 12 (2), 969-1011.
• Aronson, E. Wilson, T. D. & Akert, R. M. (2012). Sosyal psikoloji. (Çev., Gündüz, O.) Kaktüs Yayınları.
• Avcılar, M. Y., Demirgüneş, B. K. & Açar, M. F. (2017). Instagram reklamlarında ürün destekçisi olarak sosyal medya fenomeni kullanımının reklama yönelik tutum ve e-wom niyetine etkilerinin incelenmesi. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 11(21), 1-27.
• Aydın, H. (2006). Eleştirel aklın Işığında postmodernizm, temel dayanakları ve eğitim felsefesi. Eğitimde Politika Analizleri ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1 (1), 27-48 (2006 INASED).
• Baldil, O. (2017). Post modern estetik anlayışlar. Papatya bilim.
• Barutçu, A. (2020). Judith Butler felsefesinde kimlik siyasetinin reddi: özne ve cinsiyet tartışmaları üzerinden bir okuma. DEÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7(2), 431-449.
• Baudrillard, J. (2008). Tüketim toplumu. (Çev. F. Keskin), Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2017). Tüketim toplumu. (Çev. F. Keskin), Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2018). Benlik pratikleri. (Çev. M. Ekinci), Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2001). Parçalanmış hayat postmodern ahlak denemeleri. (Çev. İ. Türkmen) Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2006). Küreselleşme: toplumsal sonuçları. (Çev. A. Yılmaz,) Ayrıntı Yayınları.
• Berger, P. L.& Luckman, T. (2008). Gerçekliğin sosyal inşası. (Çev. V.S. Öğütle) Paradigma Yayınları.
• Berktay, F. (2016). Tek tanrılı dinler karşısında kadın, Hristiyanlıkta ve İslamiyet’te kadının statüsüne karşılaştırmalı bir yaklaşım. Metis Yayınları.
• Beyazyüz, M. & Göka E. (2011). Psikoloji ve tıp açısından beden, İçinde K. Canatan(Ed.). Beden. Açılım Kitap.
• Bilican, V. G. (2015). Sosyal teoriler ve kadın üzerine. International Journal of Social Science. (38), 337-350.
• Bilton, B., Bonnett, K., Jones, P., Lowson, T., Skinner, D., Stanworth, M., Webster, A. (2008). Sosyoloji. (Çev, K.İnal, Y. Kartal, N.Özkale, K. Toraman, Y.Özkan, ve A.R. Güngen) Siyasal Basın Yayın.
• Butler, J. (2012). Cinsiyet belası, feminizm ve kimliğin altüst edilmesi (Çev. B. Ertür), Metis Yayınları.
• Can, Y. (2021) Postmodern bir ifşa alanı olarak sosyal medya. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31 (1), 419-430.
• Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri: beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (Çev. M. Bütün ve S. B. Demir). Siyasal Kitabevi.
• Çakır N. (2004). Gebelik ve tiroit hastalıkları. Türkiye Klinikleri J Endocrin, 2(1), 65-72.
• Çaycı, B. (2015). Hibrit iletişim teknolojilerinin basılı medyada meydana getirdiği dönüşüm. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Medya ve İletişim Sistemleri Ana Bilim Dalı.
• Dilbaz, N. (1997). Sosyal fobi. Psikiyatri Dünyası Dergisi, 1, 18-24.
• Doğan, T. (2010). “Sosyal görünüş kaygısı ölçeğinin (Sgkö) Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 39, (151-159).
• Dumas, A., Lapointe, A. & Desroches, S. (2018). Users, uses, and effects of social media in dieteticpractice: scopingreview of the quantitativeand qualitativeevidence. Journal of Medıcal Internet Research 2, (2), 20.
• Düzgün, A., Çakırer Özservet Y. & Bozbıyık, C. (2013). Obezite engelliliği ve obezlerin kentte mekansal hareketlilik durumları. Presented at the Ulaşılabilir Kentler Engelsiz Mekanlar (UKEM) Hareketi 1. Ulusal Engellileştirilenler 2013 Sempozyumu, Konya.
• Featherstone, M. (2005). Postmodernizm ve tüketim kültürü. (Çev. M. Küçük) Ayrıntı Yayınları.
• Festinger, L. (1954). A theory of Social comparison processes.Human Relations. 7, 117-140. https://doi.org/10.1177%2F001872675400700202
• Gıll, R., Henwood K. & McLean C. (2005). ''Body projects and the regulation of normative masculinity''. Body &Society. 11(1), 37 – 62.
• Grilo, C. M., Wilfley, D. E., Brownell, K. D., & Rodin, J. (1994). Teasing, body image, and self-esteem in a clinicalsample of obesewomen. AddictiveBehaviors, 19(4), ss. 443– 450.
• Goffman E. (2004). Günlük yaşamda benliğin sunumu (Çev. B. Cezar) Metis Yayınları.
• Goffman, E. (2004). Embodied ınformation in face-to-face interaction. Mariam Fraser, Monica Greco (Eds.). İçinde The Body: A Reader (82-87). London; New York: Routledge.
• Gümüş, E. A. (2000). Üniversite öğrencilerinin yalnızlık ve beden imgelerinden doyum düzeylerinin sosyal kaygı düzeyleri ile ilişkisini incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 33(1), 99-108.
• Gürel, A. N & Hisar, F. (2018). Adölesanlarda şekerli içecek tüketiminin obezite ile ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi.5(3): 177-191.
• Güven, G. S. & Gürlek, A. (2004). Metabolik sendrom ve insülin direnci. ActaMedica, 35(2), 96-99. Hollenbeck, C. R. & Kaikati, A. M. (2012). Consumers’ use of brand storeflect their actual and ideal selves on facebook. International Journal of Research in Marketing, 29(4), 395-405.
• Kaçmaz, N., Ersu, A., Gök Balcı, U. & Öngel, K. (2014). Sağlıklı yaşam ve obezite cerrahisi: olgu sunumu. Smyrna Tıp Dergisi. 4 (1), 38-40.
• Kılıç, M. (2011). Kronik hastalıkların önlenmesinde davranışsal risk faktörlerinin önemi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 10(6), 733-740.
• Kurtdaş, E. M. (2021). Kadınların omzundaki ağır yük: “güzellik”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(39),185-224.
• Kümbetoğlu, B. (2017). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. Bağlam Yayınları.
• Marwick, A. (2013). Status update: celebrity, publicity, andbranding in the social media age. (1. Edition). Yale University Press.
• Mayes, C. (2014). Medicalization of eating and feeding. Encyclopedia of Food and Agricultural Ethics. 1-8.
• Orbach, S. (1998). Kadınlar neden şişmanlar. (Çev. A. Çakıroğlu) Kuraldışı Yayınları Örsel, S., Canpolat, I. B., Akdemir, A. & Özbay, M. H. (2008). Diyet yapan ve yapmayan ergenlerin kendilik algısı, beden imajı ve beden kitle indeksi açısından karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11: 3-77.
• Page, A. S., & Fox, K. R. (1997). Adolescent weight management and the physical self. In The physical self: From motivation to well-being (pp. 229-256). Champaign, IL: Human Kinetics.
• Reischer, E., & Koo, K. S. (2004). The body beautiful: symbolism and agency in the social world. Annu. Rev. Anthropol., 33(1), 297-317.
• Sevim, K. (2018). Sosyal çalışma perspektifinden damga ve kadın. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 8(15), 469-479.
• Shilling, C. (2003). The body and social theory (2). Sage Publication.
• Shilling, C. (2005). The body, in culture, technology and society. Sage Publication.
• Silva, J. E. (2006). Thermogenic mechanisms and their hormonal regulation. Physiological reviews, 86(2), 435-464.
• Sipahi, B. B. (2021). Türkiye’de obezite üzerine sosyoekonomik faktörlerin etkisi ve gelir eşitsizliği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 76(2), 547-573.
• Sungur, S. (2011). Bilinçaltı reklamcılık ve toplumsal etkileri. İstanbul Üniversitesi İletişim
• Şensoy, B. (2013). Medyada beden imajı: bazı televizyon programlarından örnekler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyonkarahisar.
• Tedik, S. E. (2017). Fazla kilo/obezitenin önlenmesinde ve sağlıklı yaşamın desteklenmesinde hemşirenin rolü. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi, 1(2), 54-62.
• Timurturkan, M. & Demez, G. (2018). Bir toplumsal iktidar alanı olarak beden ve ''yaşlanan bedenin'' yeniden inşaası. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2018, (5), 2, 441-456.
• Turner, J. A. (2003). The sutructure of sociological theory, United States: Thomson Wadsword. Ulaş, B., & Genç, M. F. (2010). Malatya Asker Hastanesinde 2007 yılında görev yapan personelin sağlıklı beslenme konusundaki tutum ve davranışları. Journal of Turgut Ozal Medical Center, 17(3), 187-193.
• Wallece, R. A. & Wolf, A. (2018). Çağdaş sosyoloji kuramları klasik geleneğin geliştirilmesi, (Çev. L. Elburuz ve M. R. Ayas). Doğu Batı Yayınları.
• Yeler, G. (2021). Sağlık ve spor için mekânlar: fitness merkezleri ve salonları. GSI Journals Serie A: Advancements in Tourism Recreation and Sports Sciences, 4(2), 147-162.
• Yenilmez, G. (2009). Halkla ilişkiler bağlamında bir pazarlama stratejisi olarak medyada güzellik anlayışına genel bir bakış. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Yılmaz, M. (2019). Popüler kültür ve sosyal ağlar aracılığıyla kadın ikonlarda beden ve kendilik sunumuna yönelik bir Instagram analizi. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.