ESKİ MEZOPOTAMYA VE ESKİ TÜRK TOPLUMLARINDA YERALTI DÜNYASININ TANRILARI: NERGAL VE ERLİK

Yıl 2025, Sayı: 38, 148 - 168, 28.02.2025

Esra Atcı

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1564520

Öz

MÖ III. binyılın sonlarında seferler ile kurulan bağlantıların MÖ II. binyılda ticari ilişkiler ile güçlü bir yapıya dönüşmesi ve MÖ I. binyılın ilk yarısında kurulan bu bağlantıların daha da organize bir hâl alması, Mezopotamya ve eski Türklerdeki öte dünya düşüncesindeki etkileşimi beraberinde getirmiştir. Ayrıca sözü edilen bu etkileşimi saptayabilmek için arkeolojik veriler, çivi yazılı metinler, eski Türk toplumlarına ait yazıtlar, sözlü geleneği yazılı hâle getiren modern çalışmalar ile şaman duaları temel kaynakları oluşturmuştur. Buradan hareketle her iki kültürde yeraltı dünyasının efendileri olarak bilinen Nergal ve Erlik’in ait oldukları kültürlerin panteonlarındaki konumları, önemleri, görevleri, yaşayanlar üzerindeki etkileri ve öte dünya algısı karşılaştırmalı olarak ele alınıp kültler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar irdelenerek söz konusu etkileşimin yönü ve yoğunluğu tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mezopotamya, Eski Türkler, Nergal, Erlik, Kült

DEITIES OF THE UNDERWORLD IN ANCIENT MESOPOTAMIAN AND ANCIENT TURKIC SOCIETIES: NERGAL AND ERLIK

Öz

At the end of the 3rd millennium BC, the connections established through expeditions evolved into strong commercial relations in the 2nd millennium BC. In the first half of the 1st millennium BC, these connections became even more organized, leading to an interaction between Mesopotamian and ancient Turkic beliefs regarding the afterlife. To identify this interaction, archaeological data, cuneiform texts, inscriptions from ancient Turkic societies, modern studies that have transcribed oral traditions into written form, and shamanic prayers have served as primary sources. Based on this, the positions, significance, roles, and influence of Nergal and Erlik—both known as lords of the underworld in their respective cultures—within their pantheons, as well as their impact on the living and perceptions of the afterlife, have been examined comparatively. Through an analysis of similarities and differences between these cults, the direction and intensity of this interaction have been determined.

Anahtar Kelimeler

Mesopotamia, Ancient Turks, Nergal, Erlik, Cult

Kaynakça

• Gömeç, S. Y. (2011). Şamanizm ve eski Türk dini. Berikan Yayınevi.
• Grayson, K. (2002). Assyrian rulers of the early first millennium BC I (1114-859 BC), The royal ınscriptions of Mesopotamia Babylonian Periods. University of Toronto press.
• Gurney, O. R. (1960). The Sultantepe Tablets (Continued): VII. the myth of Nergal and Ereshkigal, Anatolian Studies, 10, 105-131. https://doi.org/10.2307/3642431
• Gültepe, N. (2015). Türk mitolojisi. Resse kitabevi.