THE FIRST EXAMPLES OF AUTOBIOGRAPHY IN CLASSICAL ARABIC LITERATURE: HAKÎM ET-TIRMİZÎ’S WORK NAMED BUDUVWÜ’Ş-ŞE’N

Yıl 2025, Sayı: 38, 412 - 432, 28.02.2025

Ferhat Gökçe

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1566600

Öz

Hakîm et-Tirmidhi (d. 320/932), one of the significant figures of the third century Hijri, has been a pioneering name in various fields of knowledge and culture. His contributions to the science of hadith, including the first examples of hadith commentary, being the first to mention the science of wisdom, and expressing initial views on many topics within theoretical mysticism are just a few aspects that distinguish him. In our tradition of knowledge and culture, one of the areas where he provided one of the first examples is autobiography. Buduwwu Sha’n is one of the first examples of its kind and is an autobiographical work of his. This small-sized work was published based on a manuscript discovered for the first time in modern times by Hellmut Ritter (1892-1971). The analysis of this manuscript, located in the Library of the Faculty of Language, History, and Geography at Ankara University, highlights its significance in Arabic literature, particularly in the literature of mysticism. As a source of Hakîm et-Tirmidhi’s life and spiritual experiences, Buduwwu Sha’n was not written with the purpose of composing an autobiography. However, this valuable work presents itself as a source that includes the author’s personal experiences, sheds light on his spiritual and religious orientations, offers clues about the social and cultural context, and conveys educational and instructive values.

Anahtar Kelimeler

Autobiography, Hakîm at-Tirmidhi, Buduwwu Sha’n.

KLASİK ARAP LİTERATÜRÜNDE İLK OTOBİYOGRAFİ ÖRNEKLERİ: HAKÎM ET-TİRMİZÎ’NİN BÜDÜVVÜ ŞE’N İSİMLİ ESERİ

Öz

Hicrî üçüncü asrın önemli simalarından Hakîm et-Tirmizî (ö. 320/932) ilim ve kültür hayatımızda birçok alanda öncü bir isim olmuştur. Hadis ilminde hadis yorumculuğunun ilk örneklerini vermesi, hikmet ilminden ilk defa bahseden kimse olması, nazarî tasavvuf kapsamındaki birçok konuda ilk görüşleri dile getirmiş olması onu ayrıcalıklı kılan hususlardan birkaç tanesidir. İlim-kültür geleneğimizde onun ilk örneklerinden birisini verdiği alanlardan birisi de otobiyografidir. Büdüvvü Şe’n, türünün ilk örneklerinden olup onun otobiyografik mahiyetteki bir eseridir. Küçük hacimli bu eser, modern dönemlerde ilk defa Hellmut Ritter (1892-1971) tarafından keşfedilen bir nüshası esas alınarak basılmıştır. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi’nde yer alan bu nüsha üzerine iki neşri gerçekleştirilen bu eserin Arap literatüründe daha özelde tasavvuf literatüründeki yeri dikkat çekmektedir. Hakîm et-Tirmizî’nin hayatının ve manevi tecrübelerinin bir kaynağı olarak Büdüvvü Şe’n, otobiyografi telif etme gayesiyle yazılmamıştır. Bununla birlikte bu kıymetli eser, yazarın kişisel deneyimlerine yer veren, manevî ve dini yönelimlerine ışık tutan, toplumsal ve kültürel bağlama dair ipuçları sunan ve eğitici ve öğretici değerleri aktaran bir kaynak olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Otobiyografi, Hakim et-Tirmizi, Büdüvvü Şe’n.

Kaynakça

• Hücvirî. (2010). Keşfu’l-Mahcûb (Hakikat Bilgisi). (Haz. Süleyman Uludağ). Dergah Yayınları.
• Kaya, Eyyüp Said. (2010). “Tabakat/Fıkıh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 39, ss. 292-294. TDV Yayınları.
• Kaya, M. Cüneyt, (2024). İbn Sînâ’nın Hayatı (Sîretü’ş-Şeyhi’r-Reîs) [Autobiography of Avicenna]. https://www.academia.edu/37630881/%C4%B0bn_S%C3%AEn%C3%A2n%C4%B1n_Hayat%C4%B1_S%C3%AEret%C3%BC%C5%9F_%C5%9Eeyhir_re%C3%AEs_Autobiography_of_Avicenna (13 Ekim 2024).
• Kaya, Mahmut, “Râzî, Ebû Bekir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 34, ss. 479-485. TDV Yayınları.