Examination of The Textbooks of Child Development and Education in Vocational High School in Terms of Children's Rights

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 6, 73 - 85, 25.12.2023

Fatma Alicanoğlu Binnur Yıldırım Hacıibrahimoğlu

Öz

In this research, child development and education textbooks taught at Vocational and Technical Anatolian High School were examined in terms of children's rights. In this study, which aims to determine how the texts and images in child development and education textbooks include the rights in the children's rights convention, document analysis, one of the qualitative research methods, was used. In this context, textbooks taught at all grade levels of the Vocational and Technical Anatolian High School child development and education department were examined. Frequency and content analysis were used to analyze the data. The findings obtained from the research showed that the rights to protection and survival were included the most in the texts of child development and education textbooks, while the rights to participation and development were the least mentioned. In the images of the books, images related to the right to protection were mostly found. It was observed that within the scope of the right to protection, shelter, protection from neglect and abuse were reflected, while love and trust, fundamental rights, having fun and playing games were reflected in the scope of the right to life.

Anahtar Kelimeler

Children’s Rights, Child Development and Education, Course Textbooks, Vocational High School

Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Ders Kitaplarının Çocuk Hakları Açısından İncelenmesi

Öz

Bu araştırmada, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bünyesinde yer alan çocuk gelişimi ve eğitimi alanı ders kitapları çocuk hakları açısından incelenmiştir. Çocuk gelişimi ve eğitimi ders kitaplarındaki metinler ve görsellerin çocuk hakları sözleşmesindeki haklara ne düzeyde yer verildiğini belirlemeyi amaçlayan bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Bu kapsamda, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi çocuk gelişimi ve eğitimi bölümünün tüm sınıf düzeylerinde okutulan ders kitapları incelemeye alınmıştır. Verilerin analizinde frekans ve içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular incelediğinde, çocuk gelişimi ve eğitimi ders kitaplarının metinlerinde en fazla korunma ve yaşama haklarına yer verildiği, katılım ve gelişim haklarının en az değinilen haklar olduğu tespit edilmiştir. Kitapların görsellerinde ise en çok korunma hakkına ilişkin görseller bulunmuştur. Araştırmada, korunma hakkı kapsamında barınma, ihmal ve istismardan korunma; yaşama hakkı kapsamında sevgi ve güven, temel hak, eğlenme ve oyun oynama alt kategorilerine yönelik bulgulara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Hakları, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Ders Kitapları, Meslek Lisesi

Kaynakça

• Alpay, B. (2019). Okul öncesi eğitimde kullanılan hikâye kitaplarının çocuk hakları açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• Aydemir, M. (2017). Examination of middle school social sciences text books in terms of skills included in the middle school social sciences course curriculum. [Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan beceriler açısından incelenmesi]. International Journal of Contemporary Educational Studies, 3 (2), 1-17.
• Bağçeli Kahraman, P., Kartal, T. ve Yıldız, S. (2020). Resimli çocuk kitaplarında çocuk hakları. Çocuk, Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 3 (2), 138-163. http://doi.org/10.47935/ceded.801810
• Brugelles, C., & Cromer, S. (2009). Promoting gender equality through textbooks: A methodological guide. Paris: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
• Büyükalan, F. S. ve Harmankaya, T. (2019). Ödüllü resimli çocuk kitaplarında çocuk haklarının incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 48 (1),769-791.
• Çakır, P. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin çocuğa görelik ilkesi açısından incelenmesi. Turkish Studies, 8 (1), 1171-1180.
• Çelik, M. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının çocuk hakları açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• İnal Kızıltepe, G. (2020).Çocuk haklarının tarihsel gelişimi. M. Can Yaşar & N. Aral (Ed.) Çocuk hakları, içinde (s. 21-43). Ankara: Vize Yayıncılık
• İşeri, K. (2002). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilköğretim programına uygunluğunun incelenmesi: Gösterge bilimsel bir betimleme. (Yayımlanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• İşeri, K. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin metinsellik özellikleri. H. Ülper (Ed.), Türkçe ders kitabı çözümlemeleri, içinde (s. 91-110). Ankara: Pegem Akademi
• Karaman‐Kepenekci, Y. (2010). An analysis on children’s rights in stories recommended for children in Turkey. Journal of Peace Education. 7(1), 65-83
• Kepenekçi, Y.K. (2000). İnsan hakları eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kepenekçi, Y.K. ve Aslan, C. (2011). Ortaöğretim Türk edebiyatı ile dil ve anlatım ders kitaplarında insan hakları üzerine bir çözümleme. Turkish Studies, 6 (1), 476-494.
• Kılıç, A. (2003). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında resimleme-içerik ilişkisi üzerine bir inceleme: İlköğretim ikinci sınıf İçin Türkçe Ders Kitabı’nın tasarım ve resimlemesi. (Sanatta Yeterlik Eseri Çalışması Raporu), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Martinez-Bello, V., Martinez-Rojas, A. & Lahuerta-Contell, S. (2020). A critical analysis of the explicit and implicit treatment of human rights education in early childhood education textbooks. Frontiers in Education, 11.
• Meyer, J. W., Bromley P., & Ramirez, F. O. (2010). Human rights in social science textbooks: Cross-national analyses 1970–2008. Sociology of Education. 83 (2), 111-134. doi:10.1177/0038040710367936
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2017). Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Anadolu Meslek ve Anadolu Teknik Programı çocuk gelişimi ve eğitimi alanı çerçeve öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi
• Merey, Z. (2012). Türkiye ve ABD'deki ilköğretim okullarında çocukların katılım haklarına yer verilme düzeyinin karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi-USBED. 2 (2), 95-119.
• Merey, Z. (2016). Çocuk hakları. Ankara: Pegem Akademi
• Nayır, F. ve Karaman Kepenekçi, Y. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında çocukların katılım hakları. İlköğretim Online, 10 (1), 160-168.
• Patton, M.Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. London: Sage Publications, Inc.
• Pembegül, B. N. (2019). TÜBİTAK tarafından çocuklara yönelik yayımlanan popüler bilim dergilerinin çocuk hakları açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Suárez, D. (2007). Education professionals and the construction of human rights education. Comparative Education Review, 51, 48–70.
• Suárez, D., Ramirez, F. O., & Koo, J-W. (2009). Globalization and the diffusion of innovations in education: The case of UNESCO associated schools. Sociology of Education, 82, 197–216.
• Sucu, E. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarında çocuk haklarının analizi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Sinop Üniversitesi, Sinop.
• Şahin, A. (2008). İlköğretim birinci sınıf Türkçe ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitabının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (3), 133-146.
• TÜİK (2021, Nisan). İstatistiklerle çocuk. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cocuk-2020-37228
• Türkben, T. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metin resimlerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 650-672. DOI: 10.17679/inuefd.547841
• Uçuş Ş. (2013). Çocuk hakları eğitimi programının hazırlanması ve değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• UNICEF (2007). Çocuk hakları ve gazetecilik uygulamaları: Hak temelli perspektif. Erişim adresi: https://www.unicef.org/turkey/media/3966/file/%C3%87OCUK%20HAKLARI%20VE%20GAZETEC%C4%B0L%C4%B0K%20UYGULAMALARI%20HAK%20TEMELL%C4%B0%20PERSPEKT%C4%B0F.pdf
• Yakar, A. (2016). Geleceğin eğitimi üzerine program ve tasarım modeli önerileri: “yaşamsal eğitim programları” ve “yaşamsal öğretim tasarımları. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (2), 1-15.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yücel, D. ve Işıkçı, G. (2018). Çocuk hakları sözleşmesi. Ş. Ceylan (Ed.) Çocuk hakları, içinde (s. 52-86). Hedef Yayıncılık.