HODJA AHMAD YASSAWI ACCORDING TO AN APPROACH OF ‘SOCIOLOGICAL’ READING

Yıl 2016, Cilt: 52 Sayı: 4, 169 - 190, 01.12.2016

EJDER Okumuș

Öz

Hodja Ahmad Yassawi
(1093-1166?), a man of
heart, was born and raised
in the same lands with
thinker of Islamic civilization,
al-Farabi (872-950?),
who infl uenced Turks,
Muslims, and the whole
world with his wisdom
and philosophy, and he
infl uenced Turks, Muslims,
and the whole world with
his mystical style, as if he
was completing al-Farabi’s
thought. It could be
observed that there is a sociological
approach in Hodja
Ahmad Yassawi’s (the
founder of one of the main
veins of Islamic mysticism
tradition) thoughts, way of
communicating with the
society, and style of teaching
religion to the society.
Although this sociological
perspective can be seen in
some parts of his Divan-ı
Hikmet, it actually shows itself
in his was of connecting
to the society. It is possible
to see this perspective or
approach in his style of
presenting, teaching, and
narrating Islam to the Turkish
society in Turkistan.
His effort to teach Islam to
Turkish society, which is
dominated with oral culture,
in a simple and understandable
way with tolerance is
remarkable. This sociological
reading approach has
notable signifi cance in Yasawi’s
message reaching out
to the present. This work
aims to understand the sociological
reading approach
in Hodja Ahmad Yassawi,
and while contributing to
the understanding of this
approach, present Yesevi’s
perspective on social events
and phenomenon.

Anahtar Kelimeler

Hodja Ahmad Yassawi, Sociological reading, Islam, Turkistan, Yeseviyya.

‘SOSYOLOJİK’ OKUMA YAKLAȘIMIYLA HOCA AHMED YESEVÎ

Öz

Hoca Ahmed Yesevî (1093-1166?), aklı ve felsefesiyle
Türkleri, Müslümanları ve bütün dünyayı etkileyen
İslâm medeniyet düşünürü Fârâbî (872-950?) ile aynı
topraklarda doğup yetişmiş ve âdeta Fârâbî’yi tamamlarcasına
tasavvufî yönüyle aynı şekilde Türkleri,
Müslümanları ve bütün dünyayı etkileyebilmiş bir gönül
insanıdır. İslâm tasavvuf geleneğinin ana damarlarından
birinin kurucu aktörü olan Hoca Ahmed Yesevî’nin
düşüncelerinde, toplumla iletişim kurma yönteminde
ve dini topluma öğretme tarzında bir tür ‘sosyolojik’
okuma yaklaşımı gözlemlenebilir. Bu sosyolojik bakış,
Dîvân-ı Hikmet adlı eserinde yer yer görülse de asıl
onun toplumla kurduğu ilişki biçiminde kendisini göstermekte,
tezahür ettirmektedir. Onun Türkistan’da Türk
toplumuna İslâm’ı sunma, öğretme, anlatma tarzında
söz konusu bakışı veya yaklaşımı görmek mümkündür.
Sözlü kültürün hâkim olduğu Türk toplumuna İslâm’ı
basitleştirip anlaşılır kılarak ve hoşgörü anlayışı içinde
öğretme çabası dikkat çekmektedir. Bir gönül insanı
olarak Yesevî’nin çağını aşıp bugünlere mesajını
ulaştırabilmesinde de aslında onun bu sosyolojik okuma
yaklaşımının önemli bir etkisi vardır. Bu çalışma, Hoca
Ahmed Yesevî’de sosyolojik okuma yaklaşımını anlamayı
ve bu yaklaşımın anlaşılmasına katkıda bulunarak
Yesevî’nin sosyal olay ve olgulara bakış tarzını dikkatlere
sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hoca Ahmed Yesevî, Sosyolojik okuma, İslâm, Türkistan, Yesevîlik