THE THEORY OF KASB ACCORDING TO AL-ASH’ARI AND AL-NASAFI

Yıl 2015, Cilt: 51 Sayı: 1, 71 - 100, 01.03.2015

Veysi Ünverdi

Öz

The questions of the role
of human on his/her
actions, and who is the
owner of behaviors, and
who is the determiner
of the happenings have
been the subject of the first
debates of the history of
Islamic thought.
On one side we have
Jabriyah, which was
stemmed from the fatalism
of Jahiliyyah that believed
everything was determined
by the time (dahr) on the
other side liberal concept
of fate based on the human
responsibility which we
can find its root in history
of philosophy. We can
accept the first one as the
divinity-centered and the
latter human-centered.
This article deals with
the “kasb” which stands
between them. Al-Ash’ari
and al-Nasafi consist of the
axis of this article. The first
one, placed the concept in
a systematic manner to the
center of fate paradigm. The
latter revealed the analysis
of the sub-concept of what
constitutes kasb in detail in
the framework of Mutazilah
dialectics. It is understood
that these two thinkers of
different schools defended
similar thoughts at that
time. When we investigate
the sources, though alNasafi
gave more space to
human will and liberty,
we see that both thinkers
grounded their thoughts
on the divinity-centered
understanding. However,
when the debates regarding
fate are handled apart from
the context and history the
thoughts of thinkers could
be misunderstood.

Anahtar Kelimeler

al-Ash’ari, al Nasafi, Will, Action, Kasb

EȘ’ARÎ VE EBU’L-MUÎN EN-NESEFÎ’DE KESB TEORİSİ

Öz

İnsanın eylemindeki rolü, davranışların sahibinin
kim olduğu ve olup bitenlerin kim tarafından tayin
ve takdir edildiği sorusu, İslam düşünce tarihinin ilk
tartışmalarına konu olmuştur.
Bir yandan cahiliyeden kalma her şeyin “dehr”
tarafından belirlenmiş olduğu şeklindeki fatalizmden
doğan Cebriye, diğer yandan kökenlerini felsefe
tarihinde bulabileceğimiz ve insan sorumluluğunu esas
alan özgürlükçü kader anlayışı. Bunlardan birincisini
ulûhiyet merkezli, ikincisini insan merkezli olarak
kabul edebiliriz. Bu makale, bunların arasında bir yerde
olan “kesb” ile ilgilenmektedir. Eş’arî ve Nesefî, bu
makalenin ana mihverini oluşturmaktadır. Çünkü ilki,
kavramı sistematik bir biçimde kader paradigmasının
merkezine yerleştirmiştir. İkincisi de, kesbi oluşturan alt
kavramların tahlilini Mutezile diyalektiği çerçevesinde
uzunca bir biçimde ortaya koymuştur. Ekol olarak
farklı çizgilere ait bu iki düşünürün, dönemin şartları
dikkate alındığında benzer görüşleri savundukları
anlaşılmaktadır. Kaynakları incelediğimizde, iki ismin
de ulûhiyeti esas aldığını ancak Nesefî’nin insan
sorumluluğuna ve özgürlüğüne daha fazla yer verdiğini
görmekteyiz. Bununla birlikte kader tartışmaları,
bağlamından ve tarihinden koparılarak okunduğunda,
ilgili düşünürlerin anlayışları yanlış yorumlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Eş’arî, Nesefî, İrade, Fiil, Kesb