HADİSLERİN DİLİYLE İMAN-I KÂMİL KAVRAMININ KARAKTERİ

Yıl 2019, Cilt: 55 Sayı: 2, 339 - 377, 26.06.2019

Hüseyin Vuruşkan

Öz

Hadis-i şerifl erde üzerinde sıklıkla durulan konulardan biri iman-ı kâmildir. Allah Resulü (s.a.s.) birçok hadisinde bir mümini, iman yönüyle kemale erdiren esas ve ilkeleri ifade etmişlerdir. Konuyla ilgili hadislerde, kâmil bir imanın vasıfl arı iman, amel ve ahlâk olmak üzere üç ana konu etrafında toplanmıştır. Bundan dolayı makalemizde iman-ı kâmil ile ilgili hususlar; sahih iman, salih amel ve güzel ahlâk olmak üzere üç ana çerçevede ele alınmıştır. Böylece hadislerde zikredilen iman-ı kâmil kavramının karakter özelliklerini bütüncül olarak görme imkânı sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İman, Mümin, Kâmil, Salih Amel, Güzel Ahlâk

THE CHARACTERISTICS OF THE CONCEPT OF PERFECT FAITH ACCORDING TO HADITHS

Öz

One of the most frequently discussed issues in hadiths is iman al-kamil (perfect faith). The Messenger of Allah (saw) stated in most of his hadiths the principles and essentials making a

believer reach perfection in terms of faith. In the relevant hadiths, the characteristics of perfect faith are grouped under three main subjects as faith, deeds, and morality. For this reason, the issues relevant to iman al-kamil have been examined within three main frameworks as true faith, good deeds, and good morality in our article. Therefore, the opportunity of seeing

the characteristics of the concept of iman al-kamil cited in hadiths in a holistic manner has been provided.

Anahtar Kelimeler

Faith, Believer, Perfect, Good Deeds, Good Morality

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. el-Musannef. Thk. Habîb el-A’zamî. 2. Baskı. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İs- lâmî, 1403/1983.
• Ağırman, Cemal. “İdeal Bir Davranış Biçimi Olarak ‘Empati’ ve Hadislerde ‘Empati’ Örnekleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Der- gisi 10/2 (2006): 23-53.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 12. Cilt. Beyrut: Dâru’l-kü- tübi’l-ilmiyye, 1429/2008.
• Ali el-Kârî, Nureddin Ali b. Sultan Muhammed. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. Thk. Cemal el-Ayıntâbî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kü- tübi’l-ilmiyye, 1422/2001. Alper, Hülya. “Münafık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 565-568. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddîn Mahmûd b. Ahmed. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhu’l-Buhârî. Nşr. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut: 1421/2001.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 2. Baskı. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1424/2003.
• . Şuabü’l-îmân. Nşr. Muhammed es-Saîd ez-Zağlûl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1421/2000.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdülhâlik. el-Müsned. Thk. Âdil b. Sa’d. 18 Cilt. 1-15, Medînetü’l-Münevvere: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, 1430/2009.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh, Thk. Şu- ayb el-Arnâût. 5 Cilt. Dimeşk: er-Risâletü’l-âlemiyye, 2011.
• . el-Edebü’l-müfred. Thk. Muhammed Nâsırüddin el-Elbânî. 2. Baskı. Cübeyl: Dâru’s-Sıddîk, 1421/2000.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. “Îmân”. et-Ta’rifât. Thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî. s. 37. Kâhire: Dâru’l-fadîle, t.y.
• Çağrıcı, Mustafa. “Cömertlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 565-568. Ankara: TDV Yayınları. 8: 72-73. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• . “Mâlâyânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 481-482. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• . “Sabır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35: 337- 339. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
• . “Şükür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 259- 261. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• . “Ülfet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 286-287. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fadl. Sünen-i Dârimî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1423/2002.
• Dumlu, Ömer. Kur’ân’da Bazı Kavramlara Bakış. İzmir: Anadolu Yayınları, 1999.
• Ebû Dâvûd es-Sicistânî, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk. Sünen-i Ebû Dâvûd. Riyâd: Beytü’l-efkâri’d-düveliyye, t.y.
• Gündüzöz, Soner. Orucu Anlamak. Ankara: DİB Yayınları, 2012. Hamza Muhammed Kâsım. Menârü’l-kârî şerhu muhtasarı Sahî-hi’l-Buhârî. Thk. Abdülkâdir el-Arnâût. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-beyân/Mektebetü’l-müeyyed, 1410/1990.
• Harman, Ömer Faruk. “Günah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14: 278-282. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Heyet, Hadislerle İslâm. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Heyet, İlmihal. 2 Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007. Heyet, Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• İbn Allân, Muhammed Ali b. Muhammed. Delîlü’l-fâlihîn li-turukı Riyâzü’s-Sâlihîn. Nşr. Cem’iyyetü’l-Ezheriyye. 8 Cilt. Beyrut: Dâ- ru’l-kitâbi’l-Arabî, t.y.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tahir b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunûsiyye, 1984.
• İbn Battâl el-Kurtubî, Ebu’l-Hasen Ali b. Halef b. Abdülmelik. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 2. Baskı. 11 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-rüşd, 1423/2003.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Musannef. Thk. Hamd b. Abdullah el-Cuma’. 16 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-rüşd, 1425/2004. İbn Hacer el-Askâlânî, Ebu’l-Fadl Şihâbeddîn Ahmed b. Ali. Fet- hu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhibuddîn el-Hatîb. 13 Cilt. Kâhire: Dâru’r-reyyân, 1407/1986.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân. Thk. Şuayb el-Arnâût. 18 Cilt. Beyrut: Mües- sesetü’r-risâle, 1408/1998.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ebû Bekr. Uddetü’s-sâbirîn ve zahîretü’ş-şâkirîn. 3. Baskı. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1409/1989.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. Thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. 2. Baskı. 8 Cilt. Riyâd: Dâru’t-tayyibe, 1420/1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. Thk. Sıdkî Cemîl el-Attâr. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1424/2003.
• İbn Receb, Ebu’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Thk. Mâhir Yâsin el-Fahl. Câmi’u’l-ulûm ve’l-hikem. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1429/2008.
• Kâdî İyâz, Ebu’l-Fadl Mûsâ el-Yahsubî. İkmâlü’l-mu’lim bi-fevâid-i Müslim. Thk. Yahya İsmail. 9 Cilt. Mansûra: Dâru’l-vefâ, 1419/1998.
• Kastallânî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. İrşâdü’s-sârî li-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 10 Cilt. Mısır: Matbaatü’l-kübra’l-emîriyye, h. 1323.
• Kirmânî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Yûsuf. el-Kevâkibü’d-derârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 2. Baskı. 25 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâü’t-türâsi’l-Arabî, 1401/1981.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdulmelik. Letâifü’l-işârât. Thk. İbrahim el-Besyûnî. 3 Cilt. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-âmme li’lkitâb, 2000.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah el-Ashâbî. el-Muvatta’. Thk. Ebû Üsâme Selîm b. Îd el-Hilâlî. 5 Cilt. Ummân: Mektebetü’l-furkân, 1424/2003.
• Muhammed el-İtyûbî, Ali b. Âdem b. Musa. Zahîratü’l-ukbâ fî şer- hi’l-Müctebâ. 40 Cilt. Riyâd: Dâru’l-mi’râc, 1416/1996.
• Mübârekfûrî, Ebu’l-Ulâ Muhammed Abdurrahmân b. Abdürrahîm. Tuhfetü’l-ahvezî şerhu Câmii’t-Tirmizî. Thk. Abdülvehhâb Abdüllatîf. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, t.y.
• Münâvî, Zeynüddin Muhammed Abdürraûf. Feyzü’l-kadîr şerhu’l-Câmii’s-Sağîr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1391/1972.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim, Riyâd: Beytü’l-efkâri’d-düveliyye, 1419/1998.
• Müttakî el-Hindî, Ali b. Hüsâmeddîn b. Abdülmelik. Kenzü’l-ummâl. Thk. Safvetü’s-Sekâ - Bekrî Hayyânî. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1405/1986.
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb. Sünen-i Nesâî. Thk. Sıdkî Cemîl el-Attâr. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1425/2005.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref. Sahîhu Müslim bi-Şerhi’n-Nevevî. 2. Baskı. 18 Cilt. Kâhire: Müessesetü Kurtuba, 1414/1994.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed. “Kml”. el-Müfredât fî-garîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Keylânî. s. 441-442. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, t.y.
• Sââtî, Ahmed Abdurrahmân el-Bennâ. el-Fethu’r-Rabbânî li-tertîbi Müsnedi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. 24 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâü’t-türâsi’l-Arabî, t.y.
• Sehârenfûrî, Halîl b. Ahmed b. Mecîd. Bezlü’l-mechûd fî halli Ebî Dâvûd. Thk. Muhammed Zekeriyyâ b. Yahya el-Kandehlevî. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, t.y.
• Sinanoğlu, Mustafa. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 412-314. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-kebîr. Thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 12 Cilt. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, t.y.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. Sünen-i Tirmizî. Thk. Sıdkî Cemîl el-Attâr. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1425/2005.
• Uludağ, Süleyman. “Amel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 13-16. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• . “Firâset”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 116-117. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Azim Dağıtım, 1992.
• Yeniel, Necati - Kayapınar, Hüseyin. Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1987-2003.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed. el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. Thk. Safvân Adnan Dâvûdî. Dimeşk-Beyrut: Dâru’l-kalem/ed-Dâru’ş-şamiyye, 1415/1995.