THE TROPE AS A METHOD IN COMMENTARY OF VERSES IN MĀTURĪDĪ

Yıl 2019, Cilt: 55 Sayı: 3, 841 - 862, 15.09.2019

Halil Akçay

Öz

Islamic scholars have made
great efforts to understand the verses of the Qur’an. This has led them to
resort to more than one method such as rational, narrational, lin- guistic and
rhetorical. One of these scholars is Abu Mansur al-Maturidi, who is one of the
most important defenders of the Ahl al-Sunnah. In this study, the way Maturidi
used sarcasm in the interpretation of the verses in his Ta’wilat al-Qur’an is
analyzed. In this context, after briefly giving information  about 
his  life and his direction of
creed and Ta’wilat al-Qur’an, Mâtürîdî’s interpretations are discussed in a
broad framework such as the purpose of using sarcasm, its frequency of use, and
pla- ces of use. Particularly, the use of sarcasm in the verses where time,
space, or bodily elements, which pave the way for the emergence of a lot of
scrutiny in the matter of creed, are examined. In addition, according to the
Ahl al-Sun- nah views, the contribution of Maturidi in the context of exalting
Allah  from body, time and space has been
put forward. In the elimination of the contradictions that seem to exist
between the verses and the verses that led to conflicts in Islamic law,
Maturidi’s use of sarcasm was examined. In addition, the way Maturidi used
sarcasm is revealed in the form of idioms and in the verses that are not
explicitly mentioned because they are accepted as obscene in human natüre.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Commentary, Interpretation, Māturīdī Ta’wilat al-Qur’an, Sarcasm

MÂTÜRÎDÎ’DE ÂYETLERİ TEVİLDE KİNAYE UNSURU

Öz

İslâm uleması, Kur’ân
âyetlerinin anlaşılması için gayret sarf etmişlerdir. Onlar bunu aklî, naklî,
dilsel, belâgî gibi birden fazla yönteme başvurarak sağlamıştır. Ehl-i sünnet
itikadının önemli savunucularından Ebû Mansur el-Mâtürîdî de bu âlimlerinden
biridir. Çalışmada Te‘vîlâtu’l-Ḳur’ân adlı tefsir kitabında İmam Mâtürîdî’nin,
âyetlerin tevilinde kinayeyi kullanımı ele alınmıştır. Bu bağlamda Mâtürîdî’nin
hayatı, itikadî yönü ve Te‘vîlâtu’l-Ḳur’ân’ı hakkında bilgi verildikten sonra
Mâtürîdî’nin, tevillerinde kinayeyi kullanım amacı, sıklığı ve kullanım yerleri
gibi geniş bir çerçevede ele alınmıştır. Özellikle itikadî birçok fırkanın
çıkmasına zemin hazırlayan zaman, mekân ya da cismani unsurların Allah’a nisbet
edildiği âyetlerde kinayenin kullanımı incelenmiş, Ehl-i sünnet görüşlerine
göre Allah’ı cisim, zaman ve mekândan tenzih etme bağlamında Mâtürîdî’nin
katkısı ortaya konmuştur. Âyetler arasında varmış gibi görünen çelişkinin
giderilmesinde ve fıkhî ihtilaflara yola açan âyetlerde de Mâtürîdî’nin
kinayenin kullanım durumu incelenmiştir. Ayrıca deyim ifade eden ibarelerde ve
insan fıtratında müstehcen kabul edildiği için âyetlerde açıkça zikredilmeyen
hususlarda Mâtürîdî’nin kinayeden yararlanma şekli ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Tefsir, Te’vîl, Mâtürîdî, Te’vîlâtu’l-Ḳur’ân, Kinaye, Kinaye

Kaynakça

• Akgül, Muhittin. “Ebû Mansûr el-Mâtürîdî ve Te’vilâtu’l-Kur’ân”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (4/2001): 57-67.
• el-‘Askerî, el-Hasen b. ‘Abdillâh b. Sehl Ebû Hilâl. Kitâbu’s-sinâ‘ateyn: el-kitâbe ve’ş-şi‘r. Thk. ‘Alî Muhammed el-Becâvî, Muhammed Ebu’l- Fadl İbrâhîm. Kahire: Dâru ihyâi’l-kutubi’l’Arabiyye, 1952.
• Aydemir, Abdullah. “Kur’ân’a Dokunma (Mess)”. Diyanet Dergisi. 10: 114-115, (Kasım-Aralık 1971), 385-389.
• el-Bağdâdî, Ebû Mansûr ‘Abdulkâhir b. Tâhir b. Muhammed. el-Fark beyne’l-firak. Thk. Muhammed ‘Usmân el-Huşt. Kahire: Mektebetu İbn Sînâ, 1988.
• el-Beydâvî, Ebu’l-Hayr ‘Abdullâh b. ‘Umer. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâ- ru’t-Te‘vîl (Tefsîru’l-Beydâvî). Beyrut: Dâru ihyâi’-turâsi’l-‘Arabî, basım tarihi yok.
• Birışık, Abdulhamit. Hüseyin Abdülhâdî Muhammed. “Mübhemâtu’l-Kur’ân”. TDV Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 31: 437-439. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Duman, M. Zekin, Mustafa Altındağ. “Hurûf-ı Mukattaa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 18: 401-408. İstanbul: TDV Yayınları, 1998. Düzgün, Şaban Ali. “Matüridi’nin Kur’ân Yorum Yöntemi”. Kelam Araştırmaları. 10:1 (2012): 1-18.
• Ebû Ḥayyân Muḥammed b. Yûsuf el-Endelusî. Tefsîru’l-Baḥri’l-Muḥîṭ. Thk. ‘Âdil Ahmed ‘Abdulmevcûd, ‘Alî Muḥammed Mu‘avvaḍ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1993.
• Göç, Emine Esin. “Lemsü’n-nisâ’nın Abdeste Etkisi Konusundaki Fıkhî Tartışmalar”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (2008/2), 73-90.
• Gül, Ahmet. “Maturidi Tefsirinde (Te’vilatu’l-Kur’ând’da) Siret-Nüzul İlişkisi”. IV. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu (Hanefî- lik-Mâtürîdîlik), 05-07 (Mayıs 2017): 374-380.
• el-Hâşimî, es-Seyyid Ahmed. Cevâhiru’l-belâga. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘asriyye, 1999.
• el-Ḫayyâṭ ‘Abdulazîz. Şurûṭu’l-ictihâd. Beyrut: Dâru’s-selâm, 1986.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim. Lisâ- nu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, basım tarihi yok.
• İbn Teymiyye, Taḳiyyuddîn Aḥmed b. ‘Abdilḥalîm el-Ḥarrânî. Mecmû‘u’l-fetâvâ Şeyhi’l-İslâm Aḥmed b Teymiyye. Medine: Mucamma‘ el-Melik Fehd, 2004.
• Kırca, Celal. “Ebû Mansur el-Mâtürîdî’nin Tefsir ve Te’vil Anlayışı”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı: 3, (1989). 281-295.
• Koca, Ferhat. “Müşkil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (İstanbul: TDV Yayınları, 2006), 32: 161-161.
• Köse, Saffet, “Suleymân Huseyn el-‘Umîrât, el-‘Alâkatu beyne ‘lmi’l-belâgati ve tefsîri’l-‘ilmi’l-Kur’ân”, Fatih Sultan Mehmet Üniver- sitesi İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 7. Sayı, (Bahar 2016): 197-224.
• el-Kurtubî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk.‘Abdullâh b. ‘Abdilmuhsin et-Turkî. Beyrut: Muessesetu’r-risâle, 2006.
• Maral, Cüneyt. Kur’ân Tefsirinde Dilbilimsel Yöntem (Taberî Örneği). Ankara: İlahiyat Yayınları, 2019.
• el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtu’l-Ḳur’ân. Thk. Bekir Topaloğlu ve Ahmed Vanlıoğlu. İstanbul: Dâru’l-Mîzân, 2005.
• . Ebû Mansûr. Te’vîlâtu ehli’s-sunne. Thk. Fatime Yûsuf el- Haymî. Beyrut: Muessesetu’r-risâle, 2004.
• . Ebû Mansûr. Te’vîlâtu’l-Ḳur’ân Tercümesi Çev. Bekir Topaloğlu. 3. Baskı, İstanbul: Ensar Yayınları, 2017.
• . Kitâbu’t-tevhîd. Thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. İstanbul: Dâru Sadır ve Mektebetu’l-İrşâd, 2001.
• Özen, Şükrü. “Mâtürîdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 28: 146. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Salihoğlu, Hamit. Abdulkerîm el-Muderris ve Mevâhibu’r-Rahmân Adlı Eserinin Nahiv Açısından İncelenmesi. Diyarbakır: Seyda Yayınları, 2018.
• es-Sekkâkî, Ebû Ya‘kûb Yûsuf b. ‘Ali. Miftâhu’l-‘ulûm. 2. Baskı, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1982.
• eş-Şâfi‘î, Muhammed b. İdrîs, er-Risâle. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, basım tarihi yok.
• eş-Şehristâni, Ebu’l-Feth Muhammed ‘Abdulkerîm İbn Ebî Bekr Ahmed. el-Milel ve’n-nihal. Thk. ‘Abdul‘azîz Muhammed el-Vekîl. Kahire: Muessesetu’l-Halebî, 1978.
• et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Tefsîru’t-Taberî. Thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, basım tarihi yok.
• Topaloğlu, Bekir. “Kitâbu’t-Tevhîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 26: 117-118.Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• . “Mâtürîdî. (Kelama Dair Görüşleri)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 28: 152. (151-157. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• . “Te’vîlâtü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope- disi 41: 32-33 İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Tuğlu, Nuri. “Teşbih İfade Eden Rivâyetler ve Ehl-i Sünnet Yorumu Bağlamında İmam Mâtürîdî’nin Yaklaşımı”. Dinî Araştırmalar Cilt: 8, Sayı: 24, 203-217.
• Üzüm, İlyas. “Mezhep”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 19: 526-532.Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• . “Mücessime”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 31: 449. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Mâtürîdiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 28: 165-175. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• . “Müşebbihe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 32: 156-158. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Yerinde, Adem. “Müşkilü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 32: 164-167. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• ez-Zemaḫşerî, Cârullâh Ebu’l-Ḳâsım Muhammed b. ‘Umer. el-Keşşâf. Thk. ‘Adil Ahmed ‘Abdulmevcûd, ‘Alî Muhammed Mu‘avvad. Riyâd: Mektebetu’l-‘ubeykân, 1998.
• ez-Zemaḫşerî, Ebu’L-Ḳâsım Cârullâh Maḥmûd. Tefsîru’l-Keşşâf. Thk. Ḫalîl Me’mûn Şîḥâ. 3. Baskı, Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 2009.
• ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muḥammed b. ‘Abdillâh. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Ḳur’ân. Thk. Muhammed Ebu’l-Faḍl İbrâhîm. Kahire: Dâru’t-turâs, basım tarihi yok.