SHAMSUDDIN AL-QUFAIRI AND HIS COMMENTARY NAMED AL-TALWIH ON SAHIH AL-BUKHARI

Yıl 2019, Cilt: 55 Sayı: 4, 1065 - 1084, 15.12.2019

Hasan Yerkazan

Öz

Sahih al-Bukhari is the most studied and written commentary among the hadith sources as far as can be determined. The commentary studies on Sahih al-Bukhari continued in almost every period of the hadith history without interruption. One of the commentators was Shamsuddin al-Qufairi (d. 831/1427-28). He has two commentary works called al-Kawkabu al-sari fi Sahih al-Bukhari and al-Talvih ila maʿrifat al-Jamiʿi al-sahih. The fi rst commentary work, al-Kawkabu al-sari fi Sahih al- Bukhari, reported by its author to consist of three volumes could only partially reach our day. The second volume, thought to be in handwriting of the author, is located in the Berlin State Library. The second commentary work, al- Talwih ila ma’rifat al-Cami’i al-sahih, of six volumes is located in the Süleymaniye Manuscripts Library. However, this second work is not well known because of incorrect entries of its title and author in the records. In this article, the copies of Qufairi’s two commentary works available today on Sahih al-Bukhari and their contents were analyzed after information was provided about his life and works. Due to missing volumes of al-Kawkabu al-sari, al-Talwih ila ma’rifat al-Cami’i al-sahih was analyzed more in detail. Consequently, it was found out that Qufairi’s commentary work was orderly and systematic in terms of its style and method. and  systematic in terms of its style and method. 

Anahtar Kelimeler

al-Talwih, al-Kawkabu al-Sari, Commentaries on Sahih al- Bukhari, Qufairi, al-Cami al-Sahih, Bukhari.

ȘEMSÜDDÎN EL-KUFEYRÎ VE ET-TELVÎH ADLI SAHÎH-İ BUHÂRÎ ȘERHİ

Öz

    Sahîh-i
Buhârî, tespit edilebildiği kadarıyla hadîs kaynakları içerisinde zerinde en
çok çalışılan ve şerh yazılan eserdir. Sahîh-i Buhârî’nin şerhi çalışmaları, hadîs
tarihinin hemen her döneminde kesintisiz devam etmiştir. Şerh çalışması
yapanlardan biri de Şemsüddîn el-Kufeyrî’dir (ö. 831/1427-28). Onun
el-Kevkebü’s-sârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî ve et-Telvîh ilâ
maʿrifeti’l-Câmiʿi’ssahîh olarak isimlendirdiği iki ayrı şerhi bulunmaktadır. Üç
ciltten oluştuğu müellifi tarafından bildirilen ilk şerh el-Kevkebü’s-sârî fî
şerhi Sahîhi’l-Buhârî’nin tamamı günümüze intikal etmemiştir. Müellif hattı
olduğu düşünülen ikinci cildi, Berlin Devlet Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.
Altı ciltten oluşan et-Telvîh ilâ maʿrifeti’l- Câmiʿi’s-sahîh isimli ikinci
şerh ise Süleymaniye Yazma Eserler kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Ancak bu
şerhin ismi ve müellifi kayıtlara hatalı girildiği için varlığından pek
haberdar olunamamıştır.

     Bu makalede,
Kufeyrî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra her iki
şerhinin günümüze intikal eden nüshaları ve içerikleri incelenmiştir.
el-Kevkebü’ssârî’nin ciltleri eksik olması hasebiyle et-Telvîh ilâ maʿrifeti’l-Câmiʿi’s-sahîh
daha ayrıntılı bir şekilde tetkik edilmiştir. Çalışmayla eserin, üslup ve
yöntem açısından oldukça düzenli ve sistematik bir şerh olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

et-Telvîh, el-Kevkebü’s-Sârî, Sahîh-i Buhârî Şerhleri, Kufeyrî, el-Câmiu’s-Sahîh, Buhârî

Kaynakça

• Kaynakça Brockelmann, Carl. Târihu’l-edebi’l-arabî. Trc. Abdulhalîm en-Neccâr, Ramadân Abdüttevvâb. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meʿârif, 1977.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Muhammed Zehir Nasire’n-Nasır. 9 Cilt. Dımaşk: Dâru Tavku’n-Necâ, 2002.
• Ferezdak, Ebû Firâs Hemmâm b. Gālib. Dîvânü’l-Ferezdak. Thk. Ali Fâ‘ûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım Ali b. el-Hasen b. Hibetullah. Târîhu Dımaşk. Thk. Ömer b. Garâme el-‘Amrî. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felâh Şihâbuddîn Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed el-Hanbelî. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Thk. Abdülkādir el-Ar- navût, Mahmûd el-Arnavût. 12 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1991.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el- Askalânî. İnbâʾü’l-ğumr bi-ebnâʾi’l-ʿumr. Thk. Muhammed Abdülmuʿîd Hân. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• İbn Kādî Şühbe, Ebû Bekir b. Ahmed. Tabakātü’ş-şâfiyye. Thk el-Hâfız Abdülalîm Hân. 4 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1407.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Ali Gassânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13: 396. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Kufeyrî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Mûsâ el-Aclûnî. Kitabü’l-Kifâye fî şerhi’l-Ğāye. Islamische Handschriften, 3050: 1a-296a. Staatsbibliothek zu Berlin.
• Kufeyrî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Mûsâ el-Aclûnî. et-Telvîh ilâ maʿrifeti’l-Câmiʿi’s-sahîh. Mahmud Paşa, 78: 1a-342b. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Kufeyrî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Mûsâ el-Aclûnî. et-Telvîh ilâ maʿrifeti’l-Câmiʿi’s-sahîh. Mahmud Paşa, 90: 1a-245. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Kufeyrî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Mûsâ el-Aclûnî. et-Telvîh ilâ maʿrifeti’l-Câmiʿi’s-sahîh. Mahmud Paşa, 91: 1a-244b. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Kufeyrî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Mûsâ el-Aclûnî. el-Kevkebü’s-sârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Islamische Handschriften, 1347: 1a-280b. Staatsbibliothek zu Berlin.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahihu Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, 1991.
• Nu‘aymî, Abdülkadîr b. Muhammed ed-Dımaşkî. ed-Dâris fî târihi’l-medâris. Thk. İbrâhîm Şemsüddîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Sandıkçı, S. Kemal. “Sahîhu’l-Buhari Üzerine Yapılan Çalışmalar”. Diyanet İlmi Dergi 21/1 (1985): 39-63.
• Sandıkçı, S. Kemal. “Sahîhu’l-Buhârî Üzerine Yapılan Çalışmalar II”. Diyanet İlmi Dergi 22/2 (1985): 50-55.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân. ed-Davu’l-lâmiʿ li-ehli’l-karni’t-tâsiʿ. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân. el-Cevâhir ve’d-dürer fî tercemeti Şeyhi’l-İslâm İbn Hacer. Thk. İbrâhîm Bâcis Abdülmecîd. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1999.
• Sezgin, Fuad. Târihu’t-turâsi’l-arabî. Trc. Mahmûd Fehmî Hicâzî. 10 Cilt. Riyad: Câmiʿautu İmâm Muhammed b. Suûd, 1991.
• Türcan, Zişan. “Hadîs Şerhçiliğinin Doğuşu ve Gelişimi”. Hitit Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16-2 (2009): 101-133.
• Ziriklî, Hayruddîn. el-Aʿlâm. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmi’l-Melâyin, 2002.