MATURIDI’S INTERPRETATION OF AHSAN AL-TAQWIM AND ASFAL AL-SAFILIN: HIS HUMAN THOUGHT IN THE CONTEXT OF SURAH AL-TIN

Yıl 2020, Cilt: 56 Sayı: 3, 807 - 840, 15.09.2020

Fatma Aygün

Öz

Imam Maturidi (333/944), who is the most important follower of Abu Hanifa School and one of the most powerful figures of Ahl al-Sunnah kalam, interpreted the Surah al-Tin in Ta’wilat al-Qur’an, and drew attention to the expressions of ahsan al-taqwim and asfal al-safilin. Ahsan al-taqwim was used in the dictionaries meaning “the finest form”,and asfal al-safilin was used as meaning “the most miserable of the miserable, the lowest of the low, the deepest punishment place of hell”. It is possible to explore the clues of his world of thought by considering Maturidi's expressions on understanding and position of human. The concepts of ahsan al-taqwim and afsal al-safilin are the ones that can open windows to the answers to the questions about the existence and fitra of the human being, and the meaning/value of existence and life. 

While dealing with the subject, we firstly used the original/Arabic expressions of Imam Maturidi and we mentioned his interpretation of ahsan al-taqwim and asfal al-safilin in Ta’wilat al-Qur’an in the context of the ta’wil of Surah al-Tin. Then, we searched for the position of human in the thought of Maturidi. According to this, two main categories of beings are accepted, the first of which understood to emerge later (temporally originated beings/ḥādith) and the second being eternal (qadīm/Allah). The existence of human draws the attention as a very valuable part of the world that came into being later/ḥādith. At this point, the features that determine the position of the human in the hierarchy of beings and make it valuable come into play. Because the human being described by Maturidi as the “small universe”; is addressed by Allah with the faculties of understanding and reasoning and the decisive function of free will; and is tested by Allah. The fact that man is ahsan al-taqwim is more related to these characteristics bestowed upon him and to the fact that he has pure creation (human nature/fitra). On the other hand, asfal al-safilin means the torment of hell, and the disappointment resulting from deviation from the fitra, not using mind and will properly and being defeated to human desires and moral weaknesses. Because the biggest blessing is “faith” and “righteous deeds” caused by faith; these are like the fruits of the ahsan al-taqwim where the fitra is preserved and the aql/reason and will are used correctly. The result of “faith and righteous deeds” is happiness in the hereafter, and the joy of heaven. On the contrary, “denial” and “bad deeds” caused by denial, are the biggest frustration that will lead to a pathetic fate, the torment of hell (asfal al-safilin), as a consequence of being defeated to human desires and moral weaknesses caused by the failure to preserve the pure fitra and to use aql/reason and will properly. The ahsan al-taqwim, which expresses the beginning of human’s journey of existence and emphasizes pure fitra, and the asfal al-safilin, which emerges as a result of corrupting ahsan al-taqwim, are the two concepts that give clues about Maturidi’s thought on human, and help us to comprehend his views on the meaning of human life. 

In the projection presented by Maturidi regarding human, comprehension activities (nafs al-darraka), the reasoning ability, and the blessing of free will constitute the main reasons for the understanding of “the world of trials”. On the other hand, “the understanding of world of trials” instills in human to know the existence and oneness of Allah, the beauty of gratitude to Allah, and basic moral principles; and to use the possibilities offered by fitra properly. It emphasizes the belief of the Hereafter marked by the fact of death, and reminds that the main goal of human, who is created in ahsan al-taqwim, should be directed towards the Hereafter. The final destination of all humans created in the ahsan al-taqwim depends on their preferences and efforts in the world. Heaven andhell are understood as a consequence of the world of trials. In this context, the concepts ahsan al-taqwim and asfal al-safilin, which we learn through the divine revelation, gives “the great picture of human’s experience of life” and emphasizes “the dimension of preparation for the afterlife of this trial-indexed worldly life”. In his work Ta'wilat al-Qur’an, Maturidi both drew attention to these concepts and gave important messages shedding light to the present day by attributing meanings to these concepts in the direction shown by the aql/reason and revelation.

Anahtar Kelimeler

Imam Maturidi, Ta’wilat al-Qur’an, Surah al-Tin, Ahsan al-taqwim, Asfal al-safilin, Fitra

MÂTÜRÎDÎ’NİN AHSEN-İ TAKVÎM VE ESFEL-İ SÂFİLÎN YORUMU: Tîn Sûresi’nin Te’vîli Bağlamında İnsan Anlayışı*

Öz

Ebû Hanîfe geleneğinin en önemli takipçisi ve Ehl-i sünnet kelâmının en güçlü sîmâlarından olan İmâm Mâtürîdî (333/944), Tîn sûresini, Te’vîlâtü’l- Kur’ân’da te’vîl etmiş, sûredeki ahsen-i takvîm ve esfel-i sâfilîn ifadelerine dikkat çekmiştir. Sözlüklerde ahsen-i takvîm en güzel yapı ve düzenleme; esfel-i sâfilîn ise sefillerin en sefili, aşağıların en aşağısı, cehennemin en derin azap yeri anlamlarında kullanılmıştır. Mâtürîdî’nin insan tasavvurundan/anlayışından, insanın konumuna ilişkin açıklamalarından hareketle bu ifadeleri anlamak ve onun düşünce dünyasının ipuçlarını keşfedebilmek mümkündür. Zira onun düşünce dünyasında ahsen-i takvîm ve esfel-i sâfilîn kavramları insanın varoluşuna, insandaki donanıma/fıtrata, varoluşun/hayatın anlamına/değerine dair soruların cevaplarına pencereler açabilmektedir. Bu kavramlar çerçevesinde Mâtürîdî’nin en büyük nimet olarak nitelendirdiği îman ve îmanın göstergesi olan sâlih ameller vesilesiyle elde edilen mükâfat; en büyük kötülük olarak nitelendirdiği inkâr ve inkârın yol açtığı kötü amellerin ileteceği hüsran açıklanabilmektedir. Biz bu çalışmamızda ahsen-i takvîm ve esfel-i sâfilîn kavramları etrafında Mâtürîdî’nin insanın varoluşsal yolculuğuna ve akıbetine/âhiretine ilişkin düşüncelerini araştırmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

İmâm Mâtürîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, Tîn sûresi, Ahsen-i takvîm, Esfel-i sâfilîn, Fıtrat

Kaynakça

• Alper, Hülya. “Mâtürîdî’nin Akıl ve Vahiy Algısı”. Mâtürîdî’nin DüşünceDünyası. Ed. Şaban Ali Düzgün. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2011.
• Aygün, Fatma. “Mâtürîdî’ninTe’vilâtü’l-Kur’ân Adlı Eserinden Allah’ın Varlığına İlişkin Aklî Deliller”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 15/1 (2017): 150-166.
• Bebek, Adil. Mâtürîdî’de Günah Problemi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Bloom, Paul. “The Moral Life of Babies”. New York Times Magazine3, 2010.
• Demir, Osman. “Vicdan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.43:100-102. İstanbul: TDV Yayınları. 2013.
• Demir, Osman Nuri. “İmam Mâtürîdî’de Akıl, İnsanî Doğa (Tab’) veFıtrat = Reason, Human Natuer (Tab’) andFitrahAccordingtoImamal-Maturidi”. Diyanet İlmî Dergi 56/1 (2020): 171-203.
• Düzgün, Şaban Ali. “Mâtürîdî’de Bireysel Ahlâkî Otonomi”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/14 (2018): 1-10.
• EbûHanîfe. el-Fıkhu’l-ekber. Mısır: 1323.
• Freud, Sigmund. Totem ve Tabu. Trc. Niyazi Berkes. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1971.
• Harman, Ömer Faruk. “Mes’ûliyetin Şahsiliği Açısın İlk Günah Problemi”.Kur’ân-ı Kerim’de Mes’ûliyet. Ed. Bedreddin Çetiner. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Işık, Harun. Mâtürîdî’ye Göre Kaza ve Kader. (Basılmamış Doktora Tezi), Kayseri: 2011.
• İsmail Hakkı, İzmirli. “Âlem”. İslâm-Türk Ansiklopedisi. 1: 261-266.İstanbul: 1941.
• KadîBeyzâvi. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Beyrut: ts.
• Katipoğlu, Bedri. Din Psikolojisi Açısından Freud Psikanalizi ve Din.İzmir: 1991.
• Keskin, Halife. İslâm Düşüncesinde Allah Âlem İlişkisi. İstanbul: Beyan Yayınları, 1996.
• Kutlu, Sönmez. “Mâtürîdî Akılcılığı ve Bunun Günümüz SorunlarınıÇözmeye Katkısı”. İmam Mâtürîdî ve Mâtürîdîlik. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2012.
• Mağribî, Ali Abdülfettah. İmamuEhli’s-sunneve’l-cemaaEbûMansûrel-Mâtürîdî ve arauhu’l-kelâmiyye. Kahire: Mektebetu Vehbe, 1405/1985, 81.
• Mâtürîdî, EbûMansûr. Kitâbü’t-Tevhîd. Nşr. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Mâtürîdî, EbûMansûr. Kitâbü’t-Tevhîd. Trc. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İsam Yayınları, 2002.
• Mâtürîdî, EbûMansûr. Te’vilâtü’l-Kur’ân. Nşr. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2010.
• Mâtürîdî, EbûMansûr. Te’vilâtü’l-Kur’ân Tercümesi. Ed. Yusuf Şevki Yavuz. Çev. Mehmet Erdoğan-Bekir Topaloğlu. 17. İstanbul: Ensar Yayınevi,2019.
• Nesefi, Ebü’l-MuÎnMeymûn. Tebsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. 1. Nşr. Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün. Ankara: 2003-2004.
• Önal, Recep. “İman ve Mahiyeti Konusunda Mu’tezîle ile Ehl-i Sünnet Polemiği”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39(2015): 121-146.
• Özdeş, Talip. Mâtürîdî’nin Tefsir Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Özdeş, Talip. “Mâturîdî’nin Yorumlarında İnsan Olgusuna Yaklaşımı”. Uluğ Bir Çınar: İmâm Mâturîdî: Uluslararası Sempozyum Tebliğler Kitabı28-30 Nisan 2014 Eskişehir. 2014.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtihu’l-gayb. Beyrut: 1981.
• Taslaman, Caner. Ahlâk, Felsefe ve Allah. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2014.
• Topaloğlu, Bekir. “İmam Mâtürîdî’nin Temel İslam BilimlerindekiYeri”. İmam Mâtürîdî ve Mâtürîdîlik. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları,2012.
• Topaloğlu, Bekir. Kelam İlmi Giriş. 5. Baskı, İstanbul: Damla Yayınevi, 1996.
• Topaloğlu, Bekir.“Mâtürîdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28: 158-165. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Topaloğlu, Bekir. “Te’vilâtü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.41: 32-33. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Tümer, Günay. “Aslî Günah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.3: 496-497. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Ünverdi, Veysi. “Mâtürîdî’de İnsanın Sorumluluğu”. Usûl: İslam Araştırmaları 20 (2013): 47-80.
• Yazıcıoğlu, Said. Mâtürîdî ve Nesefî’ye Göre İnsan Hürriyeti Kavramı.Ankara: 1988.
• Yavuz, Yusuf Şevki.“Mâtürîdîyye”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.28:165-175. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Yeprem, M. Saim. İrade Hürriyeti ve İmâmMâtürîdî. İstanbul: 1984.
• Yeşilyurt, Temel. “Kur’an Işığında İnsanın Bireysel Sorumluluğu (Günahve Sevap)”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 10/1 (2005): 37-50.
• Zemahşeri. Keşşâf. Thk. A. Muhammed Muavvad. Riyad: 1418.