THE FİQH DİMENSİON OF FASTING AND THE DEBATES OF STRENGTH İN TERMS OF 184TH VERSE OF SURAH AL-BAQARAH

Yıl 2020, Cilt: 56 Sayı: 3, 999 - 1018, 15.09.2020

Ömer Faruk Atan

Öz

Fasting is mentioned in the Qur’an in ten verses related to several issues. Besides the aspect of worship, fasting is mentioned as an option that substitutes for financial punishments in the expiations of prevention (ihsar), tamattu, penances of killing, oath, and zihar. The worship dimension of fasting is mentioned in four verses, 183rd, 184th, 185th and 187th verses of Surah al-Baqarah. These verses involve fasting’s being a religious duty, not being unique to a specific nation, consciousness of taqwa that disciplines the life, being in a specific period, excuses for not fasting, fidyah, and imsak time. In this paper, the fiqh dimension of the 184th verse of Surah al-Baqarah is evaluated from various aspects based on the tradition of exegesis in general. Particularly, excuses for not fasting as well as the scope and obligations of not fasting are analyzed within the context of this verse and the latter one. The debates of strength and the scope are evaluated in the context of “يطيقون” in the second chapter of the paper. Also, the dimension of rulings (ahkam) is analyzed taking the order of verses and words into consideration. In the light of all the information, we have tried to interpret the 184th verse of Surah al-Baqarah with a new perspective and make analyses from the point of fiqh.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Ramadan, Fasting, Fiqh, Strength

BAKARA SÛRESİNİN 184. ÂYETİ BAĞLAMINDA ORUCUN FIKHÎ BOYUTU VE TÂKAT TARTIŞMALARI

Öz

Bir kavram olarak oruç, farklı mevzularla ilgili olarak Kur’ân’da on âyette geçmektedir. İbadet yönünün yanı sıra, ihsâr, temettü, öldürme, yemin ve zıhâr keffaretlerinde malî cezalar yerine seçenek olarak oruç zikredilmiştir. İbadet boyutu, Bakara sûresinin 183, 184, 185 ve 187. âyetlerinde olmak üzere dört yerde konu edinilmiştir. Bu âyetler orucun farz oluşu, belli bir topluma özgü olmadığı, hayatı disipline eden takva bilinci, belli bir zaman diliminde olması, tutmama mazeretleri, fidye ve imsak gibi birçok konuyu ihtiva eder. Bu çalışmada Bakara sûresinin 184. âyetinin fıkhî yönü, genel olarak tefsir geleneği ekseninde birçok açıdan değerlendirilmiştir. Özelde bu âyet ve kendisinden sonra gelenle ilintili bir şekilde ihtiva ettiği oruç tutmama mazeretleri, bunların kapsamı ve yükümlükleri tahlil edilmiştir. Çalışmanın ikinci kısmında “ يطيقون ” bağlamında tâkat tartışmaları ve

kapsamı değerlendirilmiştir. Âyetlerin sıralaması ve kelimelerinin dizilişi dikkate alınarak ahkâm boyutu analiz edilmiştir. Bu bilgiler ışığında Bakara sûresinin 184. âyeti yeni bir bakış açsıyla yorumlanmaya ve bununla ilgili fıkhî tahliller yapılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân, Ramazan, Oruç, Fıkıh, Tâkat

Kaynakça

• Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer. Kur’ân-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
• Atan, Ömer Faruk. Usul-i Fıkıhta Nesih (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. el-‘İnâye şerhu’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2007.
• Bâşnefer, Sa‘îd b. Abdilkādir. el-Muğnî fî fıkhi'l-hacc ve’l-‘umre. Beyrut: Dâru İbni Hazm, 1427/2006.
• Beydâvî, Nâsıruddîn Ebû Sa‘îd Abdullâh b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1434/2013.
• Burhânüşşerî‘a, Mahmûd b. Ahmed el-Mahbûbî. Vikāyetü’r-rivâye fî mesâili’l-Hidâye. Bursa: Emin Yayınları, 2017.
• Cezîrî, Abdurrahman. Kitâbü’l-Fıkh ‘ala’l-mezâhibi’l-erbe‘a. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2011.
• Dervîş, Muhyiddîn. ‘İrâbü’l-Kur’âni’l-kerîm ve beyânuh. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1432/2011.
• Dihlevî, Şah Veliyullah Ahmed b. Abdirrahim. el-Fevzu’l-kebir fî usûli’t- tefsîr. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı. İstanbul: İşaret Yayınları, 1420/1999.
• İsfahânî, Ebû Kāsım el-Huseyn b. Muhammed er-Râğıb. “Savm” -“Tavk”. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. 2: 380 - 2: 407. 2 Cilt. Mekke: Mektebetü Nezâr Mustafâ el-Bâz, 418/1997.
• İbn ‘Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-muhtâr ‘alâ’d-dürri’l-muhtar şerhu Tenvîru’l-ebsâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, 1415/1994.
• İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et- Tahrîr ve't- tenvîr. Tunus: Dâru Suhnûn, ts.
• İbn Kesîr, el-Hâfız ‘İmâduddîn Ebû’l-fidâ İsmâ‘îl el-Kuraşî ed-Dimeşkī. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1322/2001.
• İbn Manzûr, Ebû’l-fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem el-Ifrîkī el-Mısrî. “Savm” - “Tavk”. Lisânü’l-‘Arab. 8: 308-309 - 9: 161-163. 18 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Mergīnânî, Bürhânüddîn Ebu’l-Hasen ‘Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl er-Rüşdânî. el-Hidâye şerhu Bidâyetü’l-mübtedî. İstanbul: el-Mektebetü’l-hanîfiyye, ts.
• Karagöz, İsmail - Keskin, Mehmet - Altuntaş, Halil. Hac İlmihali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
• Karaman, Fikret - Karagöz, İsmail - Paçacı, İbrahim - Canbulat, Mehmet - Gelişgen, Ahmet -Ural, İbrahim. “Oruç”. Dini Kavramlar Sözlüğü. 534. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Karaman, Hayreddin. İslâm Hukuk Tarihi. İstanbul: Nesil Yayınları, ts.
• Kaya, Remzi. Kur’ân’da Nesih. Bursa: b.y., 2001.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmi‘ li ahkāmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1420/1999.
• Mevsilî, Abdullâh b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li-ta‘lîli’l-Muhtâr.İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980.
• Nesefî, Ebû Berakāt Abdullâh b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-tenzîl ve hakāiku’t-te’vîl. Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 1420/1999.
• Râzî, Muhammed Fahruddîn b. Diyâiddîn Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1415/1995.
• Sâbunî, Muhammed ‘Alî. Revâi‘u’l-beyân tefsîru âyâti’l-ahkām mine’l-Kur’ân. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘asriyye, 1432/2011.
• Şirbînî, Şemsuddîn Muhammed b. el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti me‘ânî elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 1425/2004.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî. Şerhu Tasrîfi’z-Zencânî. İstanbul: el-Mektebetü’l- hanîfiyye, ts.
• Yazır, Elmalı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Azim Dağıtım, 2012.
• Yitik, Ali İhsan. “Oruç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 414-415. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Zemahşerî, Ebû Kāsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer, el-Havârizmî. el-Keşşâf ‘an ḥaḳāʾiḳi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-akāvîl fî vücûhi’t-te’vîl. Kahire: Mektebetü Mısr, ts.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuh. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1433/2012.
• ---------et-Tefsîru’l-münîr fi’l-‘akīdeti ve’ş-şerî‘ati ve’l-menhec. Beyrut: Dâru’l-fikri’l-mu‘âsır, 1411/1991