İMAM NEVEVÎ’NİN GÖZÜYLE SAHÎH-İ BUHÂRÎ

Yıl 2021, Cilt: 57 Sayı: 1, 139 - 170, 15.03.2021

Muhammet Beyler

Öz

Bu makalenin amacı Yahyâ b. Şeref en-Nevevî’nin Sahîh-i Buhârî’ye bakışını bir bütün halinde sunmaktır. Çalışmada Müslümanlarca en güvenilir hadis kitabı olarak kabul edilen İmam Buhârî’nin el-Câmiu’ssahîh isimli eserine, 7. (13.) yüzyılın önde gelen âlimlerinden biri olan ve fıkıh ile hadis ilimlerinde otorite olarak kabul edilen Nevevî’nin bakışı bizzat onun eserlerinden hareketle incelenmiştir. Önce Nevevî’nin Sahîh-i Buhârî hakkındaki görüşleri, onun tam adı, telifi, yöntemi, hadislerinin tekrarı, sayısı, hükmü, hakkındaki icmâ, bilgi değeri, hadis kaynakları içerisindeki yeri, Sahîh-i Müslim ile mukayesesi ve bir kitap olarak rivayeti başlıkları altında incelenmiş, ardından onun Buhârî müdafaasından söz edilmiş, son olarak da bunlara yönelik itiraz ve tenkitler ele alınarak değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonucunda Nevevî’nin gözünde Sahîh-i Buhârî’nin ayrı bir yerinin olduğu, onun daha önce Sahîh-i Buhârî hakkında oluşan birikimi süzgeçten geçirip kimi katkılarda bulunmak suretiyle kendisine göre insicamlı bir bakış oluşturmaya çalıştığı kanaatine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Buhârî, Sahîh-i Buhârî, el-Câmiu's-sahîh, Nevevî

SAHÎH AL-BUKHÂRÎ FROM THE PERSPECTIVE OF IMÂM NAWAWI

Öz

The purpose of this article is to present the Sharaf al-Nawawi’s view of Sahih al-Bukhari as a whole. In the study, the view of Nawawi, one of the leading scholars of the 7th (13th) century and regarded as an authority in fiqh and hadith knowledge, to Imam Bukhari’s work named al-Jami al-Sahih, which is accepted as the most reliable book after the Quran by Muslims, was examined based on his works. In the article firstly Nawawi’s views on Sahîh al-Bukhârî are examined under the headings of his full name, methods, repetition, number, decree of his hadiths, information value, its place in hadith sources, comparison with Sahîh al-Muslim and narration as a book, then his defence on Bukhari was mentioned, and finally the objections and criticism of against them were discussed and evaluated. As a result of the research, it was concluded that Sahih al-Bukhârî has a special place in the eyes of Nawawi, and that he tried to form a coherent view according to him by filtering the previous accumulation of and making some contributions.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Bukhari, Sahih al- Bukhari, Al-Jami al- Sahih, Nawawi

Kaynakça

• Abdülhâlik, Abdülganî. el-İmâmü’l-Buhârî ve Sahîhuhû. Cidde: Dâru’l-Menâra, 1405/1985.
• Ali el-Kārî, Ebü’l-Hasen Nûreddîn Ali b. Sultân Muhammed. el-Masnûʿfî maʿrifeti’l-hadîsi’l-mevzûʿ. Beyrut: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1414/1994.
• Arâr, Muhammed İsâm el-Hüseynî. İthâfü’l-kārî bi-ma‘rifeti cühûdi ve a‘mâli’l-ulemâ’ alâ Sahîhi’l-Buhârî. Dımaşk: el-Yemâme, 1407/1987.
• Avvâme, Muhammed. Eseru’l-hadîsi’ş-şerîf fi’htilâfi’l-eimmeti’lfukahâ’radiyallâhu anhüm. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1430/2009.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddîn Mahmûd b. Ahmed. Umdetü’l-kārî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Bikāî, Ebü’l-Hasen Burhâneddîn İbrâhim b. Ömer, en-Nüketü’l-vefiyye bi-mâ fî şerhi’l-Elfiyye. nşr. Mâhir Yâsin el-Fahl. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’-r-Rüşd Nâşirûn, 1428/2007.
• Buhârî, Abdülazîz b. Ahmed. Keşfü’l-esrâr şerhu Usûli’l-Pezdevî. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts. (İstanbul: Dârü’t-Tıbâati’l-Âmire, 1315’den ofset)
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh Tacü’l-luga ve sıhahi’l-Arabiyye. nşr. Ahmed Abdülgafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1407/1987.
• Dümeycî, Abdullah b. Ömer. "Mukaddime". Şerhu Sahîhi’l-Buhârî ilâ nihâyeti kitâbi’l-îmân. mlf. Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. 5-132. b.y.: y.y., 1429/2008.
• Ebû Gudde, Abdülfettâh. Tahkîku ismeyi’s-Sahîhayn ve’smi Câmi‘i’t-Tirmizî. Halep: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1414/1993.
• Ekinci, Ali. Nevevî’nin (ö. 676/1277) et-Telhîs’indeki Hadisçiliği. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Fâryâbî, Ebû Kuteybe Nazar Muhammed. "Mukaddime". et-Telhîs şerhu’l-Câmii’s-sahîh li’l-Buhârî. mlf. Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. 1/9-180. Riyad: Dâru Taybe li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1429/2008.
• Haddâd, Ahmed Abdülazîz b. Kâsım. el-İmâmü’n-Nevevî ve eserühû fi’l-hadîs ve ulîmihî. 2. Cilt. Mekke: Câmi‘atü Ümmi’l-Kurâ, Yüksek Lisans Tezi, 1409.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Târîhu medîneti’s-selâm ve ahbâru muhaddîsîhâ ve zikru kuttâniha’l-ulemâ min gayri ehlihâ ve vâridîhâ. nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmi, 1422/2001.
• Irâkī, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn. et-Takyîd ve’lîzâh şerhu Mukaddimeti İbni’s-Salâh. nşr. Abdurrahman Muhammed Osman. Medine: Muhammed Abdülmuhsin el-Kütübî Sâhibü’l-Mektebetü’s-Selefiyye, 1389/1969.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali. Fethu’lbârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī vd. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali. Hedyü’ssârî mukaddimetü Fethi’l-bâri bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī vd. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
• İbnü’l-Attâr, Ali b. İbrâhim b. Dâvûd. Tuhfetü’t-tâlibîn fî tercemeti’l İmâm Muhyiddîn. nşr. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. Amman: ed-Dâru’l-Eseriyye, 1428-2007.
• İbnü’l-Mülakkın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Ali el-Mısrî. et-Tavzîh li-şerhi’l-Câmi‘i’s-sahîh. nşr. Dâru’l-Felâh li’l-Bahsi’l-İlmî ve Tahkīki’t-Türâs. 36 Cilt. Doha: Vizâtü’l-evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1429/2008.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhuddîn eş-Şehrezûrî. Ulûmü’l-hadîs. nşr. Nûreddin Itr. Dımaşk: Daru’l-Fikr, 1406/1986.
• İmamoğlu, Abdullah Taha."Edirne Müftüsü Mehmed Fevzi Efendi’nin el-Feyzü’l-Câri fî Ta’rîfi’l-Beyzâvî ve’l-Buhârî İsimli Eserinin İncelenmesi". Balkanlar ve İslâm -Balkanlı Âlimler, Mütefekkirler ve Eserleri. ed. Abdullah Taha İmamoğlu vd. 3/583-596. İstanbul: Ensar, 2020.
• Kādî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ el-Yahsubî. Meşâriku’l-envâr alâ sıhâhi’l-âsâr. 2 Cilt. b.y.: el-Mektebetü’l-Atîka-Darü’t-Türâs, ts.
• Kandemir, M. Yaşar, "el-Câmiu’s-sahîh". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/114-123. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Kandemir, M. Yaşar, "Sahîhayn’e Yöneltilen Tenkidlerin Değeri". Sünnetin Dindeki Yeri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1995, 335-376.
• Kāsımî, Cemâleddin. Hayâtü’l- Buhârî. Nşr. Muhammed el-Arnavûd. Beyrut: Dârü’n-Nefâis, 1412/1992.
• Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdülhalîm. el-Ecvibetü’l-fâzıla li’l-es’ileti’l-‘aşereti’l-kâmile. nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde. Halep: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1404/1984.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Erba‘ûne’n-Neveviyye. nşr. Kusay el-Hallâk – Enver eş-Şeyhî. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1430/2009.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb (Sübkî ve Mutîî’nin Tekmile’si ile birlikte). 20 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslim İbnü’l-Haccâc. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1392.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Takrîb ve’t-teysîr li-maʿrifeti süneni’l-beşîri’n-nezîr fî usûli’l-hadîs. nşr. Muhammed Osman el-Hoşt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1405/1985.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Tibyân fî âdâbi hameleti’l-Kur’ân. nşr. Muhammed el-Haccâr. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1414/1994.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Ezkâr. nşr. Abdülkadir el-Arnavûd. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1414/1994.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Fetâva’l-İmâm en-Nevevî elmüsemmât bi’l-Mesâili’l-mensûre. nşr. Muhammed el-Haccâr. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1417/1996.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Hulâsatü’l-ahkâm fî mühimmâti’s-sünen ve kavâidi’l-İslâm. nşr. Hüseyin İsmâil el-Cemel. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1418/1997.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. İrşâdü tullâbi’l-hakāik ilâ maʿrifeti süneni hayri’l-halâʾik sallallāhu ʿaleyhi ve sellem. nşr. Abdülbârî Fethullah es-Selefî. 2 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Îmân, 1408/1987.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî ilâ nihâyeti kitâbi’l-îmân. nşr. Abdullah b. Ömer ed-Dümeycî. b.y.: y.y. 1429/2008.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Tehzîbü’l-esmâ’ ve’l-lugât, nşr. Şeriketü’l-ulemâ’. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Sandıkçı, S. Kemal, Sahih-i Buhari Üzerine Yapılan Çalışmalar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1991.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebû Bekr. el-Minhâcü’ssevî fî tercemeti’l-İmâm en-Nevevî. nşr. Ahmed Şefîk Demc. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1408/1988.
• Şahyar, Ayşe Esra. "‘Zayıf Hadisle Fezâil Konusunda Amel Edilebilirlik’ Fikrinin Doğuşu ve Gelişimi". Hadis Tetkikleri Dergisi 1/1 (2003), 31-49.
• Tâhir el-Cezâirî, Tâhir b. Muhammed Sâlih b. Ahmed. Tevcîhü’n-nazar ilâ usûli’l-eser. 2 Cilt. nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde. Halep: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1416/1995.
• Türcan, Zişan. "Tarihte Buhârî Algılamaları". Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/21 (2012), 73-97.
• Zâhidî, Hâfız Senâullah. "Ehâdîsü’s-Sahîhayn beyne’z-zanni ve’lyekīn". Mecelletü’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, 18 (1407), 289-327.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Mîzânü’li‘ tidâl fî nakdi’r-ricâl. 4 Cilt. nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1382/1963.