AL-NASAFĪ’S APPROACH TO SIYAR NARRATIVES -THE EXAMPLE OF MADĀRIK AL-TANZĪL WA HAQĀ'IQ AL-TAW'ĪL-

Yıl 2021, Cilt: 57 Sayı: 2, 561 - 594, 15.06.2021

Ahmet Duman

Öz

Tafsīr (Qur’anic exegesis) briefly means the study of comprehending the Holy Qur’ān. Sīra, on the other hand, means to deal with the life of the Prophet Muhammad (saw), the preacher of the Holy Qur’ān. The two branches of knowledge are of utmost benefit for one another. While the authors of Sīra have benefitted from the verses in the process of writing the biography of the Prophet, mufassirs (commentators of the Qur’ān) have also included numerous narratives of Sīra in their works.In this study, Nasafī’s exegesis titled Madārik al-Tanzīl wa Haqāʻiq al-Tawʻīl will be discussed in terms of the narratives of Sīra it includes. Nasafī lived in Māwarāʾ an-Nahr (Transoxiana), and was considered among the leading figures of Hanafī/Maturidī Schools. His works were taught in madrasas for a long time and preserved their value and importance. It is important to determine the approach of the author to the main issues in the life of Prophet Muhammad in his shortly and concisely written work. In this study, the approach of the author to Sīra narratives as well as to his understanding of Prophet Muhammad will be tried to be determined. The narratives will be evaluated in comparison with the Sīra sources of the early period. Besides, several examples will be presented regarding the richness of the narratives included in Madārik al-Tanzīl.

Anahtar Kelimeler

Nasafī, Sīra, Exegesis, Madārik al-Tanzīl, Narrative

NESEFÎ’NİN SİYER RİVÂYETLERİNE YAKLAŞIMI -MEDÂRİKÜ'T-TENZÎL VE HAKĀİKU'T-TE'VÎL ÖRNEĞİ-

Öz

Tefsir bilindiği üzere Kur’ân’ı-Kerîm’i anlama çalışmasıdır. Siyer ise Kur’ân-ı Kerîm’in tebliğcisi Hz. Muhammed’in (s.a.s.) hayatını ele almaktadır. Her iki ilim dalı da birbirinden azami derecede istifade etmektedir. Siyer müellifleri Hz. Peygamber'in hayatını yazarken âyetlerden istifade etmişler müfessirler de eserlerinde çok sayıda siyer rivayetine yer vermişlerdir. Bu çalışmada Nesefî’nin Medârikü’t-tenzîl ve hakāiku’t-teʾvîl adlı tefsiri, içerdiği siyer rivayetleri açısından incelenecektir. Nesefî, VII. yüzyılda Mâverâünnehir bölgesinde yaşamış, Hanefî/Mâtürîdî ekolünün önde gelen temsilcileri arasında sayılmıştır. Eserleri uzun zaman medreselerde okutulmuş ve değerlerini muhafaza etmiştir. Müellifin kısa ve özlü bir şekilde kaleme aldığı eserindeki Hz. Muhammed’in hayatına dair temel meselelere yaklaşımının belirlenmesi önem arz etmektedir. Makalede müfessirin siyer rivayetlerine yaklaşımı ve Hz. Peygamber anlayışına dair tespitler yapılmaya çalışılacaktır. Tespit edilen rivayetlerin değerlendirilmesi ve ilk dönem siyer kaynaklarıyla mukayesesi yapılacaktır. Bununla birlikte Medârikü’t-tenzîl’de geçen rivayetlerin zenginliğine dair örnekler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Nesefî,, Siyer, Tefsir, Medârikü’t-tenzîl, Rivayet

Kaynakça

• Barış, Mustafa Necati. “Zeyneb bint Cahş ve Hz. Peygamber ile Evliliği”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2, (2010), 177-192.
• Baysal, Sıddık. Ebu’l-Berekât En-Nesefî’nin Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl Adlı Eserinde Tefsir-Te’vil İlişkisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Tefsir Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara: 2015.
• Bedir, Murteza. “Nesefî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/567-568. İstanbul: TDV Yayınları 2006.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meʿâlimü’t-tenzîl. Riyad: Daru Taybe, (h. 1411).
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Fütûhu’l-büldân. Abdussettar Enis Tabbağ, Beyrut: Müessesetü’l-Maârif, 1987.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣahîh. thk. Nizar Temim-Heysem Temim. Lübnan: Daru’l-Erkam, 1995.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd. eṣ-Ṣıhâh fi’l-luġa ve sıhâhi’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdulgafûr Attar. Beyrut: Dâru’l-İlim, 1984.
• Çeçen, Ramazan. “Buhara”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/363-367. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Çelebi, İlyas. “İnşikāku’l-Kamer”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/343-345, İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Çelik, Hüseyin. Kur’an’da “Ay’ın Yarılması” Mucizesi, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 2017, Cilt: 6, Sayı: 4, 67-87.
• Çetiner, Bedreddin. Ebû’l-Berekat en-Nesefî ve Medârik Tefsiri. İstanbul: İfav Yayınları, 1995.
• Demil, Emine. Hz. Peygamber’in Risâlet Öncesi Hayatına Dair Rivayetler. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasen. Târîhu’l-hamîs fî ahvâli enfesi nefîs. 3 cilt, thk. Abdullah Muhammed el-Halîlî, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiye, 2009.
• Elkoca Eyüp. “Siyerin Tefsire Kaynaklığı Bakımından Mukâtil b. Süleyman’ın Tefsiri.” Siyer Araştırmaları Dergisi 5, (2019), 154-173.
• Erkocaaslan, Recep. “Hz. Peygamber’e Atılan Çirkin Bir İftira: Hz. Peygamber Zeyneb binti Cahş Evliliğinin Hz. Dâvûd Bat-Şeba Evliliğine Benzetilmesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/1, (Haziran 2020), 475-496.
• Erkut, Abdulkadir. “8/el-Enfāl Sûresinin 48. ve 30. Âyetlerinin Tefsiri Çerçevesinde Şeytanın Temessülü ile İlgili İbn Abbās’dan Nakledilen Rivayetler.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 56/2 (2015), 103-132.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kūb b. Muhammed. el-Kāmûsü’l-muhîṭ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
• Haliloğlu, Hasan. Ebü’l-Berekât Nesefî ve Adudüddîn Îcî (İlmi Hayatı ve Eserleri), Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2020.
• Hizmetli, Sabri. İslâm Tarihi - İlk Dönem-. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Saka, İbrahim el-Ebyarî, Abdulhafîz eş-Şebli, Beyrut: Daru İbn Kesîr, 2005.
• İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî el-Kureşî el-Medenî. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Ahmet Ferîd el-Mezîdî, Lübnan: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2009.
• İbn Sa’d, Muhammed. Kitâbü’ṭ-Ṭabakāti’l-kebîr. 11 Cilt, thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire: Mektebetü’l-Hancı, 2001.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensarî. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1990, “syr” md.
• Kâtib Çelebi. Keşfü’ẓ-ẓunûn ʿan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 Cilt. Beyrut: Darı İhyâi Türasi’l-Arabi, ty.
• Köse, Feyza Betül. “Hak Dini Kur’an Dili Özelinde Tefsir Siyer İlişkisi.” KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2016), 35-60.
• Mavil, Kılıç Aslan. “Bir Hanefî-Mâtürîdî Âlimi Ebü’l-Berekât en-Nesefî”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1 (2013), 57-83.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ihyai’t-turâsi’l-arabiyye, 1991.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakāiku’t-teʾvîl. 3 Cilt. thk: Yûsuf Bedîvî. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2018.
• Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-A‘rec. Garâʾibü’l-Kurʾân ve reġāʾibü’l-furkān. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, h.1416.
• Ocak, Ahmet. “Selçuklular”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/375-377, İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Öz, Şaban. “Hz. Peygamberin Sîretiyle ilgili Mevzu Haberlerin Tarihi Değeri. İslâmi Araştırmalar Dergisi 20/1 (2007), 59-70.
• Özel, Ahmet. “İbnü’s-Sââtî” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/190-192. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Özel, Ahmet. “Kerderî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/276-277, Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Özkan, Mustafa. “İrhâsâtla İlgili Rivayetlerin Metin ve Anlam Açısından Değerlendirilmesi”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/14, (2016/2), 24-41.
• Öztürk, Mustafa. “Medârik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/292-293, Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Paksoy, Kadir. Sened Ve Metin Yönünden Sa’lebe Hadisinin Tenkidi. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi IV, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları No: 5 (1998), 161-186.
• Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer Fahruddîn. Mefâtihu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Soycan, Mustafa. “Tefsir-Siyer İlişkisi ve Taberî Örneği. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi" 28 (Aralık 2019), 471-496.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Târîḫu’l-ümem ve’l-mülûk. thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim, Mısır: Dâru’l-Maarif, 1964.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Vâkıdî el-Eslemî el-Medenî. Kitâbü’l-Meġāzî. 3 Cilt. thk: Marsden Jones, Yy: Alemü’l-Kütüb, 1984.
• Yâkut el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh el-Hamevî el-Bağdâdî er-Rûmî. Mu’cemu’l-Buldân. 5 Cilt. Beyrut: Daru Sadır, 1977.
• Yaran, Rahmi. “Siğnâkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/164-166, Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dîni Kur’an Dili. 9 Cilt, İstanbul: Eser Neşriyat, 1970-1971.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakāʾikı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2009.