THE WORD OF DÂR IN THE CONTEXT OF THE QUR’AN

Yıl 2022, Cilt: 58 Sayı: 2, 453 - 478, 15.06.2022

Abdulhalim Başal , İbrahim Uludaş

Öz

Plenty of scientific/linguistic researches have been carried out throughout history in order to understand Qur’an correctly. These studies are shaped around the interpretation of the Qur’an as a whole, as well as the analysis of some specific words. Semantic studies, by focusing on factors such as the process of the revelation, siyaq-sibaq, the context of the verses and the lexical meaning, aim to analyze the words in all their aspects and to reveal the meanings they have gained in the historical process. This research aims to analyze the word of “Dâr” in terms of etymology and linguistics in a Qur’an-centered manner. It is seen that this word, which is used together with its root derivatives in fifty-five verses of the Qur’an, is sometimes used individually and sometimes forms a noun and adjective phrase with various words. In this respect, first of all, the suras and verses in which this word is mentioned are classified according to the order of their revelation. Then, the meanings of the word together with its different meanings in noun and adjective phrases are tried to be determined. Finally, the words that have a close meaning with “dar” in the Qur’an are mentioned and a general evaluation is made about them.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’an, Meal, Dâr, Dictionary.

KUR’ÂN BAĞLAMINDA DÂR KELİMESİ

Öz

 Kur’ân’ın doğru anlaşılabilmesini sağlamak amacıyla tarih boyunca pek çok bilimsel/dilbilimsel çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar, Kur’ân’ın tamamının tefsirini içerdiği gibi bazen de Kur’ân’daki bazı kelimelerin tahlili etrafında şekillenmektedir. Kelime tahlilini ihtiva eden semantik araştırmalar; nüzûl süreci, siyâk-sibâk, âyetlerin bağlamı ve lügavî mana gibi faktörleri merkeze alarak ilgili kelimelerin tüm yönleriyle analizinin, tarihsel süreçte kazandığı yeni anlamların ortaya konmasına yöneliktir. Bu araştırma, “Dâr” ( راَد )ٌ kelimesini, etimolojik ve dilbilimsel açıdan Kur’ân merkezli incelemeyi konu edinmektedir. Kur’ân’ın elli beş âyetinde kök türevleriyle birlikte geçen bu kelimenin, bazen münferit olarak kullanıldığı bazen de çeşitli kelimelerle isim ve sıfat tamlaması oluşturduğu görülmüştür. Bu itibarla öncelikle “dâr” kelimesinin geçtiği sûre ve âyetler, nüzûl sırasına göre sınıflandırılmıştır. Ardından anılan sözcüğün içerdiği manalar belirlenmiş, özellikle isim ve sıfat tamlamaları sonucunda yüklendiği farklı anlamlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Son olarak ele alınan kelimeyle, Kur’ân’da yakın anlama gelen sözcüklere değinilmiş ve bunlarla alakalı genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Meâl, Dâr, Sözlük.

Kaynakça

• Beyzâvî, Kādî Nâsıruddîn Abdullâh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’ttenzîl ve esrârü’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahmân el-Mar‘aşlî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüdddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Nüzhetü’l-a‘yüni’n-nevâzir fî İlmi’l-vücûhi ve’nnezâir. thk. Muhammed Abdülkerîm Kâzım er-Râzî. Beyrût: Müessesetü’r- Risâle, 1404/1984.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhah tâcü’l lüğa ve sıhahu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmet Abdulğafûr Attar. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1987.
• Dâmeğânî, Hüseyin b. Muhammed. Islâhü’l-vücûh ve’n-nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. thk. Abdülazîz Seyyid el-Ehl. Beyrût: Dârü’l-İlmî li’l-Melâyîn, 1983.
• Diyanet Vakfı Meali. Erişim 20 Mayıs 2020. www. Kurânmeali.com Feyyûmî, Ebü’l-Abbâs Hatîbüddehşe Ahmed b. Muhammed b. Alî. el-Misbâhü’l-münîr fî garîbi’ş-şerhi’l-kebîr. Beyrût: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Fîruzâbâdî, Ebû Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. el-Kâmûsü’l-muhît. thk. Muhammed Nuaym Arksûsî. Beyrût: Müessesetü’r- Risâle, 1426/2005.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî. Mu‘cemü’l-mekâyisi’l-lüğa. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. Dâru’l-Fikrî li’t-Tabâati ve’n-Neşrî ve’t-Tevzîi, 1399/1979.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân b. Amr b. Temîm el-Ferâhidî. Kitâbu’l-‘Ayn. thk. Mehdî Mahzûmî İbrâhîm Sâmirâî. 8 Cilt. Mektebetü’l- Hilâl, ts.
• İbrâhîm Mustafâ vd. el-Mu‘cemü’l-vasît. İstanbul: Çağrı yayınları, 1992.
• İbn Düreyd, Ebû Bekir Muhammed b. el-Hasen el-Ezdî. Cemheretü’l- lüğa. thk. Remzi Ba‘lebekî. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâr-u Sâdır, ts.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘ azîm. thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. 2 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 2. Basım, 1999.
• Muhammed Fuâd Abdülbâkī, İbn Sâlih el-Mısrî. el-Mu‘cemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1428/2007.
• Mukātil b. Süleyman, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî. Tefsîru Mukātil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrût: Müessesetü’t- Târîhi’l-Arabî, 2002/1423.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullâh b. Ahmed b. Mahmûd. Tefsîru’n-Nesefî (Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl). thk. Yûsuf Alî Bedyevî. Beyrût: Dâru’l- Kelimi’t-Tayyib, 1998/1419.
• Râğıb el-İsfehânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyin b. Muhammed b. el-Mufaddal. el-Müfredât fî garîbi’l-Kurʾân. çev. Abdulbaki Güneş - Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
• Râzî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Hüseyin Fahrüddîn. Mefâtîhu’l- gayb. 32 Cilt. Dârü’l-Fikrî ve’t-Tevzîi, 1401/1981.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm. Tefsîru’s-Semarkandî. thk. Adil Ahmed Abdü’l-Mevcûd. 3 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiü’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Üsâme Fâris Hürşâmî. 7 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r- Risâle, 1410/1994.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk. Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmus. thk. Komisyon. Dâru’l-Hidaye, ts.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbühû. thk. Abdulcelîl Abdüh Şelebî. 5 Cilt. Beyrût: Alemü’l-kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. Esâsü’l-belâga. thk. Muhammed Basıl Uyûn es-Suûd. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakāʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t- teʾvîl. thk. Halîl Mamun Şeyha. Beyrût: Dârü’l-Ma‘rife, 1430/2009.