KADINLARIN İSLÂM HUKUKUNA KATKILARI: HZ. AİŞE ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 58 Sayı: 3, 979 - 1002, 15.09.2022

Taha Yılmaz

Öz

Bu araştırmanın amacı, genel manada kadın sahâbîlerin İslâm hukukuna katkılarını, özelde ise Hz. Aişe’nin (ö. 58/678) İslâm hukuku ile ilgili görüşleri ve yaşayışını göz önünde bulundurarak İslâm hukukuna ne gibi katkılar sağladığını ortaya koymaktır. Araştırma kapsamında fıkhî ahkâma konu olmuş ilk dönem kadın sahâbîler ve Hz. Aişe esas alınarak bu alandaki İslâmî literatürden yararlanılmıştır. Nitekim Hz. Aişe olayların bir öznesi veya toplumda hâkim olan yanlış geleneğe karşı mücadele ederek, soru sorarak ya da fikrine başvurulduğunda görüşünü ortaya koyarak İslâm hukukuna kaynaklık etmiştir. Asr-ı saadette yaşayan diğer kadınlar da aynı zamanda İslâm hukukunun teşekkülü esnasında aile hukuku ile ilgili birçok hükmün inmesine kaynaklık etmiştir. Kur’ân ile Sünnet de kadına yönelik olan ve kadınların çabası sonucu oluşan bu özel hükümleri ortaya koyarak günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır. Toplumsal yaşam İslâm dininin kuralları çerçevesinde oluşurken bu rahmet ikliminden kadınlar da yararlanmış ve kadın imgesi vahyin perspektifinde yeniden şekillenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Asr-ı saadet, Kadın, Sahâbî, Hüküm.

Destekleyen Kurum

Ardahan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

Teşekkür

Makalemiz alanında özgündür. İlmi hayata katkı sunacaktır. Teşekkürler.

THE CONTRIBUTIONS OF WOMEN COMPANIES TO ISLAMIC LAW: AISHA EXAMPLE

Öz

The aim of this study is to look at women’s contributions to Islamic law in general and to find out what kind of contributions Aisha made by looking at her ideas and life on Islamic law in particular. Within the scope of the research, the Islamic literature in this field was used based on the first period female Companions and Aisha, who were the subject of fiqh. As a matter of fact, Aisha became a source of Islamic law by fighting against the wrong tradition prevailing in the society, by asking questions or by expressing her opinion when her opinion was sought. At the same time, many other women living in the age of bliss were the source of many provisions regarding family law during the formation of Islamic law. The Qur’an and the Sunnah have also revealed these special provisions that are aimed at women and formed as a result of the efforts of women and have enabled them to reach our day. While social life was formed within the framework of the rules of the Islamic religion, women also benefited from this climate of mercy, and the image of women has been reshaped from the perspective of revelation.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Age of Bliss, Women, Companions, Judgment.

Kaynakça

• Acar, H. İbrahim. “İddet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/466- 471. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şuayb el- Anaût. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1416/1995.
• Âşık, Nevzat. Hz. Aişenin Hadisçiliği. İzmir: Öğrenci Basımevi, 1990.
• Aydın, Mehmet Akif. “Evlat Edinme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/597-529. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Azimli, Mehmet. Siyeri Farklı Okumak. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2011.
• Bolay, Süleyman Hayri. “Âdem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/358-363. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Boynukalın, Mehmet. “Teyemmüm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/50-52. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Çağrıcı, Mustafa. “İftira”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/522-523. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Çakır, Serpil. Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları, 1996.
• Çakır, Vural. İnsan ve Değer. Ankara: Yükseliş Yayınları, 2019.
• Döndüren, Hamdi. “İla”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/61-62. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Erul, Bünyamin. Sahabenin Sünnet Anlayışı. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Fayda, Mustafa-Koçak, Muhsin. “Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/51-53. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Fayda, Mustafa. “Aişe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/201-205. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Fayda, Mustafa. “Ebû Bekir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/101-108. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Fayda, Mustafa. “İftira-İfk Hadisesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/507-509. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Gümüş, Sadreddin. Kur’ân’a Göre Hz. Muhammed’in Aile Hayatı. İstanbul: Ravza Yayınları, 2010.
• Hamidullah, M. İslâm Peygamberi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2014.
• Harman, Ömer Faruk. “Havva”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/542-545. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Harman, Ömer Faruk. “Kadın”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/86-94. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el- Askalânî. el-Metâlibü’l-âliye. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1987.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. es- Sîretü’nnebeviyye ve ahbârü’l-hulefâ. thk. el-Hafız es- Seyyid Aziz Bek. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1407/1987.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfırî el-Basrî el-Mısrî. Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkaİbrahim el-Ebyari- Abdulhafiz Çelebi. Beyrût: Daru’l- Marife, 1345.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa’d b. Menî’ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l- kübrâ. thk. İhsan Abbas. Beyrût: Daru’l-Kütübü’l- İlmiyye, 1990.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-gâbe. Beyrût: Daru’l Fikr, 1989.
• Kahraman, Abdullah. “Kadın Fakihlerin Öncüsü: Hz. Âişe”. Diyanet İlmî Dergi 45/2 (Nisan 2009), 73-91.
• Kandehlevî, M. Y. Hayatu’s- Sahabe. İstanbul: Divan Yayınları, 1980.
• Kandemir, M. Yaşar. “Havle bint Sa’lebe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/539. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Kandemir, M. Yaşar. “Safvan b. Muattal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/485-486. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Koçyiğit, Talat. “Abdullah b. Übey b. Selül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/139-140. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1961.
• Martı, Huriye. İslâmda Kadın. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Saadavi, Neval. Hava’nın Örtülü Yüzü. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi, 1991.
• Öz, Mustafa-Üzüm, İlyas. “Şia”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/121-123. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özel, Ahmet. “Tahyîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/442-443. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özkan, Halit. “Ümmü Umare”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/522-523. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Sabuncu, Ömer. Âişe bint Ebû Bekir: Müminlerin Anneleri. İstanbul: Siyer Yayınları, 2017.
• Sizgen, İbrahim. “Şafiî Mezhebine Göre Cuma’nın Vûcüb, Sıhhat ve Edâ Şartları”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/4 (2017), 465-502.
• Şeltût, Mahmûd. el-İslâm: akîde ve şerî’a. Kahire: Dâru’ş- Şurûk, 1988/1048.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed eş- Şevkânî es-San’ânî el-Yemenî. el- Fevâidü’l- mecmua fi’l- ehâdîsi’l- mevzûa. Kahire: Dâru’şŞurûk, 1960.
• Şulul, Kasım. Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Topaloğlu, Bekir. “Tahrim Suresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/425. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Topçu, Nurettin. Psikoloji. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1954.
• Yazır, M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Kitabevi, 1971.
• Yeprem, M. Saim. İrade Hürriyeti ve İmam Maturidi. Ankara: TDV Yayınları, 2016.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî. el-İcâbe li îrâdi me’stedrekethu Âişe ale’s-sahâbe. çev. Bünyamin Erul. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmi ve edilletuhu. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1984.