UNIVERSALITY AND HISTORICITY IN THE SUNNAH WITHIN THE SPECIFIC OF AHQAM HADITHS

Yıl 2022, Cilt: 58 Sayı: 3, 955 - 978, 15.09.2022

Nurettin Şentürk

Öz

The ome scholars towards the end of the twentieth century within the framework of certain provisions of the Qur’an. After a while, the debates on universality and historicity were also carried into the field of hadith by hadith scholars who work on the understanding and interpretation of hadiths and who were even in a search of a method in this regard. As a matter of fact, the intensive use of such titles as universality and historicity in studies carried out in the context of understanding and interpreting the Sunnah since the early nineties shows this situation. The relevant studies are seen to be discussed as either ‘hadiths are universal’ or ‘hadiths are historical’. As a matter of fact, due to these approaches, it was argued that even some of the provisions that are set forth with the hadiths and that carry the quality of eternity should be changed. Therefore, in the present study, the universality and historicity of the Sunnah will be presented in comparison with the criteria in Islam’s own codes, within the specific of ahqam hadiths.

Anahtar Kelimeler

Islam, Hadith, Sunnah, Ahqam, Universality, Historicity.

AHKÂM HADİSLER ÖZELİNDE SÜNNETTE EVRENSELLİK VE TARİHSELLİK

Öz

Kur’ân’ın bir kısım hükümleri çerçevesinde İslâm dünyasında tartışılmaya başlandı. Söz konusu tartışmalar hadislerin anlaşılması ve yorumlanması bağlamında çalışmalar yapan hatta bu konuda bir yöntem arayışında olan hadisçiler tarafından hadis alanına da taşındı. Nitekim doksanlı yıllardan itibaren sünnetin anlaşılması ve yorumlanması bağlamında yapılan çalışmalarda evrensellik ve tarihsellik gibi başlıkların yoğun bir biçimde kullanılması bu durumu göstermektedir. İlgili çalışmalar ya ‘hadisler evrenseldir’ veya ‘hadisler tarihseldir’ şeklinde ele alındığı görülmektedir. Fakat her ne kadar sünnet alanında tarihselcilik teorisine ve teorisyenine rastlanmasa da modern dönem hadisçileri, tespit işlemi olan tarihsellik problemini tahdit işlemi olan tarihselcilik anlayışı ile yansıtmaktan kendilerini alamamışlardır. Bu da sünnetin sadece tarihsel olgulardan ibaret olduğu ve hadislerle ortaya konan, ebedilik vasfı taşıyan bazı hükümlerin dâhi değiştirilmesi gerektiği iddialarını beraberinde getirmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada sünnetin evrenselliği ve tarihselliği, ahkâm hadisler özelinde İslâm’ın kendi kodlarında yer alan kriterlerle karşılaştırmalı olarak ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslâm, Hadis, Sünnet, Ahkâm, Evrensellik, Tarihsellik.

Kaynakça

• Açıkel, Yusuf. “Hz. Peygamber’in Evrensel Mesajlarında Rahmet”. III. Kutlu Doğum Sempozyumu 20 Nisan 2000. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2001.
• Apaydın, H. Yunus. “Siyasal Hayat”. İlmihal II (Heyet). İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Arslan, Hüsamettin. “Bilim, Bilimsel Bilgi ve İktidar”. Doğu Batı Dergisi 2/7 (1999), 72-73.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyatı, 1988.
• Aydın, İbrahim Hakkı. “Hz. Peygamber’in Ahlâkında Evrensellik”. VIII. Kutlu Doğum Sempozyumu Nisan 2005. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2006.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Ahvâl-i Şahsiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/192. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Baalbaki, Rohi. Al-Mawrid Kâmûsun Arabiyyün İngilîzî, -A Modern Arabic- English Dictionary-. Beyrût: Dâru’l-İlmi’l-Melâyin, 7. Basım, 1995.
• Baltacî, Muhammed. Menhecu Umer bin Hattab fi’t-teşrî’ dirâsetün müstev’ibetün li fıkhi Umer ve tanzîmâtihî. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2002.
• Başcı, Vahdettin. “İslâm Dini ve Hz. Peygamberde Evrensel Değerler”. Diyanet İlmî Dergi 39/1 (2003).
• Birand, Kâmiran. İlk Çağ Felsefesi Tarihi. Ankara: A. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1987.
• Birekul, Mehmet - Yılmaz, Fatih Mehmet. Peygamber Günlerinde Sosyal Hayat ve Aile. Konya: Yediveren Yayınevi, 2001.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1979.
• Capra, Fritjof. Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası. çev. Mustafa Armağan. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Cevad Ali. el-Mufassal fî târîhi’l-‘Arabi kable’l-İslâm. Bağdat: Câmiatu Bağdâd, 1993.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 4. Basım, 2000.
• Çelik, Ali. “Sünnetin Evrensel ve Tarihsel Boyutu”. İslâmın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri, Kutlu Doğum Sempozyumu Bildirileri. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Demir, Recep. Kur’ân Tefsirinde Tarihselci Yöntem. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2013.
• Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Rehber Yayınları, 8. Basım, 1990.
• Döndüren, Hamdi. “Zamanın ve Şartların Değişmesiyle İslâmi Hükümler Değişir mi?. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/7 (1998).
• Dönmezer, Sulhi - Erman, Sahir. Nazarî ve Tatbîki Cezâ Hukuku (Genel Kısım). İstanbul: Sulhi Garan Matbaası, 1973.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’âs. Sünen-i Ebî Davud. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2000.
• Ebû Şebâne, Yasir. en-Nizâmu’d-düvelîyyü’l-cedîd beyne’l-vâkii’l-hâlî ve’ttasavvuru’l- İslâm. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1998.
• Dârimî, Abdullah b. Abdurrahmân. Sünen-i Dârimî. çev. Abdullah Aydınlı. 6 Cilt. İstanbul: Madve Yayınları, 1994-1996.
• Edward, Hallett Carr. Tarih Nedir. çev. Misket Gizem Gürtürk. İstanbul: y.y., 1994.
• Erdoğan, Mehmet. İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi. İstanbul: İFAV Yayınları, 1994.
• Erul, Bünyamin. Sahabenin Sünnet Anlayışı. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Fazlurrahman. İslâm ve Çağdaşlık. çev. Alpaslan Açıkgenç - Hayri Kırbaşoğlu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1996.
• Fazlurrahman. İslâm. çev. Mehmet Dağ - Mehmet Aydın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin. İslâm ve Osmanlı Hukukunda Kölelik ve Cariyelik. İstanbul: Beyan Yayınları, 1996.
• Fetscher, İring. Tarih Felsefesi: Günümüzde Felsefe Disiplinleri. çev. Doğan Özlem. İstanbul: İnkilap Kitabevi, 1997.
• Gemalmaz, Mehmet Semih. Ulusal Üstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş. İstanbul: Beta Basım Yayım, 1997.
• Görgün, Tahsin. Anlam ve Yorum. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2003.
• Guraya, Muhammed Yusuf. Sünnetin Neliği Sorununa Metodik Bir Yaklaşım: Malik’in Muvatta’ı Özelinde. çev. Mehmet Emin Özafşar. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999.
• Günaltay, Mehmed Şemseddin. “Kable’l-Îslâm Araplar ve Tedeyyünleri”. Dâru’l-Fünûn İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/88 (1926).
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: İmaj ve Dış Ticaret A.Ş., 1991.
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993.
• Hatipoğlu, Mehmet Sait. “Kur’an’ın Aktüel Değeri I”. İslâmiyât 5/1 (2002).
• Hattâbî, Hamd b. Muhammed. Garîbü’l-hadîs. thk. Abdulkerim İbrahim Azbâvî. 2 Cilt. Mekke: Câmiatü Ümmü’l-Kurâ, 1982.
• İbn Habîb, Ebû Ca’fer Muhammed. Kitâbu’l-Muhabber. thk. İlze Lihten Şitinz. Beyrût: Dâru’l-Âfâkı’l-Cedîde, ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünen-i İbni Mâce. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2000.
• İbn Manzûr, Mükerrem. Lisânu’l-Arab. Beyrût: Dâru’s-Sadr, 1882.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddin. el-Kâmil fi’t-târîh. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l- Arabî, 6. Basım, ts.
• Kadrî, Hüseyin Kazım. Türk Lügatı. İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.
• Karadâvî, Yusuf. Sünneti Anlamada Yöntem. çev. Bünyamin Erul. İstanbul: Nidâ Yayınları, 2011.
• Karatepe, Şükrü. “İnsan Haklarının İlâhî Temelleri”. Doğu’da ve Batı’da İnsan Hakları (Kutlu Doğum Haftası: 1993-1994). Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Keleş, Ahmet. Sünnet. İstanbul: İnsan Yayınları, 3. Basım, 2015.
• Kocaoğlu, A. Mehmet. “Ekonomik ve Sosyal Haklar”. Yeni Türkiye Dergisi 22 (1998).
• Koçak, Zeki. “İslâm Öncesi Arap Aile Yapısının Hz. Peygamber ve Hadisler Üzerindeki Etkisi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7 (Aralık 2017). 237-271.
• Komisyon. Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları, 1988.
• Komisyon. Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: DİB Yayınları, 2006.
• Kotan, Şevket. Kur’ân ve Tarihsellik Tartışmaları. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• Köktaş, Yavuz. Ana Hatlarıyla Ahkâm Hadisleri. İstanbul: Ensar Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Mengüşoğlu, Takiyettin. Tarihîlik ve Tarihsizlik. İstanbul: Felsefe Arkivi, 1968.
• Okandan, Recai Galip. Umûmî Amme Hukuku, Devletin Doğuşu, Pozitif ve Teorik Gelişmesi, Unsurları. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1968.
• Özdağ, Ümit. “Batı’da İnsan Haklarının Doğuşu: Antik Yunan’dan Fransız Devrimi’ne”. Doğu’da ve Batı’da İnsan Hakları (Kutlu Doğum Haftası: 1993-1994). Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Özlem, Doğan. Tarih Felsefesi. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi, 1996.
• Özsoy, İsmail. “Faiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/110-126. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Özsoy, Ömer. Kur’ân ve Tarihsellik Yazıları. Ankara: Kitâbiyât Yayınevi, 2004.
• Öztürk, Mustafa. “Naşize Kadınları Dövmek mi Yoksa Evden Uzaklaştırmak Gibi Bir Disiplin Cezası Vermek mi?”. Erişim 7 Temmuz 2022. https://serdargunes.wordpress.com/2014/01/04/nasize-kadinlari-dovmek-mi-yoksaevden-uzaklastirmak-gibi-bir-disiplin-cezasi-vermek-mi/?
• Paçacı, Mehmet. “Kur’an ve Tarihselci Yorum”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kur’an ve Dilbilim ve Hermenötik Sempozyumu. Van: y.y., 2001.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1983.
• Sakallı, Talat. “Hz. Peygamber’in Evrensel Mesajının Aktüel Değeri ve Problemleri”. III. Kutlu Doğum Sempozyumu 20 Nisan 2000. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2001.
• Savaş, Rıza. Hz. Peygamber Devrinde Kadın. Bursa: Ravza Yayınları, 1991.
• Schacht, Joseph. “Peygamberin Sünneti” Tabiri Hakkında. çev. Mehmet Sait Hatiboğlu. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/83 (Ankara: 1972).
• Tâhâ, Abdurrahman. Ruhu’l-hadâse el-medhal ilâ te’sîsi’l-hadâseti’lİslâmiyye. Beyrût: el-Merkezü’s-Sekâfiyyi’l-Arabî, 2006.
• Tartı, Nevzat. Hadislerin Tarihsel Boyutu. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• Timuçin, Afşar. Düşünce Tarihi. İstanbul: İnsancıl Yayınları, 1997.
• Türkdoğan, Orhan - Gökçe, Orhan. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemi. Konya: Çizgi Kitapevi, 3. Basım, 2018.
• Türkmen, Elif Kübra. “The Influnce of Jahiliye and Language ın The The Formation of İslâmic Divorce Law”. I. Uluslararası Din ve İnsan Sempozyumu “Din, Dil ve İletişim”. Eskişehir: y.y., 2009.
• Udeh, Abdulkadir. et-Teşrîü’l-cinâi’l-İslâmî mukârinen bi’l-kânûni’l-vad’î. Beyrût: Dâru’l-‘Arabî, ts.
• Ulyânî, Ali b. Nefî. Ehemmiyyetu’l-cihâd fî neşri’d-da’veti’l-İslâmiyye ve’rreddi ala’t-tavâifi’d-dâlleti fîhi. Riyad: y.y., 1985.
• Yıldırım, Celal. Bilim Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 5. Basım, 1997.