DÎVÂN-I HİKMET’TE YER ALAN HADİSLERİN KAYNAKLARI VE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2016, Cilt: 52 Sayı: 4, 45 - 68, 27.12.2016

Ahmet Yıldırım

Öz

Dîvân-ı Hikmet Hoca Ahmed Yesevî’nin en önemli eseridir. O bu eserinde İslâmiyet'in esaslarını, tasavvufun inceliklerini sade bir dille herkesin anlayacağı tarzda ifade etmiş, bu yüzden kısa zamanda hüsnükabul görmüş, yaşadığı dönem ve daha sonraki süreçte her obada hikmetler okunur hâle gelmiştir. Hoca Ahmed Yesevî eserde ortaya koyduğu fi kir ve düşüncelerini Kur’ân âyetleri yanında Hz. Peygamber s.a.s. ’in hadislerinden istifade ederek ortaya koymuştur. Bu itibarla Dîvân-ı Hikmet’teki beyitler incelendiğinde hadislerin belirleyici etkilerinin olduğunu görmek mümkündür. O zaman zaman hikmetlerinde hadislere orijinal metin ve meal olarak yer vermiştir. Biz de bu makalemizde Dîvân-ı Hikmet adlı eserinde tespit ettiğimiz hadislerin tahrîc ve değerlendirmesini yapacağız.

Anahtar Kelimeler

Hoca Ahmed Yesevî, Dîvân-ı Hikmet, Hadis, Sünnet, Kaynak, Değerlendirme.

RESOURCE OF HADITS IN DIVAN-I HIKMET AND THEIR EVALUVATION

Öz

Divan-i Hikmet Hodja Ahmed Yesevi is the most important work. One of the principles of Islam in this work, everyone Sufi sm delicacy in plain language that expressed in a manner understood, so have seen a short time accepted graciously, he lived and the subsequent process in each obama wisdom have become legible. Hodja Ahmed Yesevi work revealed that the ideas and thoughts of the Qur'an verses besides the Prophet. The Prophet aw were revealed by benefi ting from the hadith. Divan-i Hikmet verses in this regard can be seen that the effect of determining the hadith are examined. When it was time for the wisdom tradition it has included in its original text and meaning. We Divan-i Hikmet this article, we will do the hadith narrates and we have identifi ed in his assessment.

Anahtar Kelimeler

Hodja Ahmad Yassawi, Divan-i Hikmet, Hadith, Sunnah, Resource, Evaluation.

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-hafâ ve muzîlu’l-ilbâs amme’şte- herâ mine’l-ehâdîsi alâ elsineti’n-nâs, c. I-II, Beyrut 1351.
• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, tahk. Abdullah Muhammed ed-Dervîş, Bey- rut 1991.
• Ahmed Yesevî, Dîvân-ı Hikmet, haz. Hayati Bice, Diyanet Vakfı Yay., An- kara 2009.
• Aliyyü’l-Kârî, el-Esrâru’l-merfûa fi ’l-ahbâri’l-mevdûa, tahk. Muhammed Lutfî es-Sabbâğ, Beyrut 986.
• el-Alûsî, Ebü’l-Fadl Şihâbuddîn, Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-seb’i’l-mesânî, Dâru’l-Fikr, Beyrut trz., c. II, s. 72.
• Aşık, Nevzat, “Yesevî’nin Hikmetlerine Kaynaklık Eden Hadislerin De- ğerlendirilmesi ve Sünnet Kültürünün Hikmetlere Tesiri”, Ahmed-i Yesevî, haz. Mehmed Şeker-Necdet Yılmaz, Seha Neşriyat, İstanbul 1996, s. 375-399.
• Beyhakî, Ebûbekr Ahmed b. el-Hüseyn (ö. 458/1066), Şuabü'l-İmân, tahk. Muhammed es-Saîd b. Besyonî Zağlol, c. I-IX, Beyrut 1990.
• Buhârî, İsmail b. İbrâhîm (ö. 256/870), Sahîhu’l-Buhârî, c. I-VIII, İstanbul trz.
• Derviş el-Hût el-Beyrutî, Ebû Abdillah Muhammed (ö.1276/1859), Es- ne’l-metâlib fî ehâdîse muhtelifeti’l-merâtib, tahk. Abdurrahman Mu- hammed bin Derviş el-Hût el-Beyrûtî, Beyrut 1991.
• Deylemî, Şûruveyh b. Şehredâr (ö. 509/1115), Kitâbu fi rdevsi’l-ahbâr, tahk. Fevvâz Ahmed Zemrelî, Muhammed el-Mu’tasımbillah el-Bağ- dâdî, c. I-V, Beyrut 1987.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as (ö. 275/888), Sünenü Ebî Dâvûd, haz. Kemâl Yûsuf el-Hût, Beyrut 1988.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-Esbehânî (ö. 430/1039), Hilyetü’l-ev- liyâ ve tabakâtu’l-asfi yâ, Dâru’r-Reyhân li’t-Turâs, Kahire trz.
• Ebû Tâlib el-Mekkî, (ö. 386/996), Kûtu’l-kulûb, Dâru Sâdır, yrz.-trz.
• Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn, Silsiletü’l-ehâdîsi’d-daîfe ve’l-mevzûa ve eseruha’s-seyyiu fi ’l-ümme, c. I-IV, Riyad 1988.
• Ersoy, Arif, “Hoca Ahmed Yesevî’nin Sosyal Yapılanmaya Yönelik Yakla- şımları”, Ahmed-i Yesevî, haz. Mehmed Şeker-Necdet Yılmaz, Seha Neşriyat, İst. 1996, s. 85-105.
• Fettenî, Muhammed Tahir b. Ali es-Sadîkî el-Hindî (ö. 986/1578), Tezki- ratü’l-mevzûât, Beyrut trz.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebûbekr Ahmed b. Ali (ö. 463/1071), Târîhu Bağdâd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut trz.
• Heysemî, Ali b. Ebîbekr (ö. 807/1404), Mecmeu’z-zevâid ve menbeu’l fevâid, c. I-X, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut trz.
• İbn Arrâk, Ali bin Muhammed el-Kinânî (ö. 963/1556), Tenzîhu’ş-şerîa- ti’l-mefû’a ani’l-ehâdîsi’ş-şenîati’l-mevdûa, tahk. Abdülvehhâb Ab- düllatîf, Abdullah Muhammed es-Sıddîk, c. I-II, Beyrut 1981.
• İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed (ö. 235/849), el-Musannef fi ’l-ehâ- dîsi ve’l-asâr, tahk. Saîd Muhammed el-Lehhâm, c. I-IX, Beyrut 1989.
• İbn Ebi'd Dünyâ, Ebûbekr Abdullah b. Muhammed (ö. 281/894), Kitâbu zemmi’d-dünyâ, tahk. M. Abdülkâdir Ahmed Atâ, Beyrut 1993.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö. 275/888), Sünenü İbn Mâce, tahk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut trz.
• İzmirli, İsmail Hakkı, Siyer-i Celîle-i Nebeviyye, İstanbul 1332.
• Konevî, Sadreddin, Kırk Hadis (Tasavvuf Yorumlarıyla), çev. Harun Ünal, Vahdet Yayınevi, İst. 1984.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Havâzin (ö. 465/1073), Kuşeyri Risâlesi, haz. Sü- leyman Uludağ, İstanbul 1981.
• Mâlik b. Enes (ö. 179/795), el-Muvatta’, tahk. Muhammed Fuâd Abdül- bâkî, c. I-II, Dâru’l-Hadîs, Kahire trz.
• Müslim, Ebü’l Hüseyn el-Kuşeyrî (ö. 261/875), Sahîhu Müslim, tahk. Mu- hammed Fuâd Abdülbâkî, Beyrut 1983 .
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb (ö. 303/915), Sünenü’n-Nesâî, tahk. Mektebu Tah- kîki’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1992.
• Sağânî, el-Hasan b. Muhammed (ö. 650/1252), Mevzûâtü’s-Sağânî, tahk. Necm Abdurrahman Halef, Beyrut 1985.
• Sehâvî, Ebü’l Hayr Muhammed b.Abdirrahmân (ö. 902/1496), el-Makâsi- dü’l-hasene fî beyâni kesîrin mine’l-ehâdîsi’l-müştehira ale’l-elsine, tahk. Muhammed Osman el-Hist, Beyrut 1985.
• Süleyman Uludağ, “Ricâlü’l-Gayb”, DİA, İst. 2008, c. XXXV, s. 81-83.
• Süyûtî, Celâluddîn Abdurrahman b. Ebîbekr (ö. 911/1505), el-Leâ- liu’l-mesnûa, c. I-II, Beyrut 1983.
• Tirmizî, Muhammed b. İsâ (ö. 279/892), el-Câmiu’s-sahîh, tahk. Kemâl Yûsuf el-Hût, c. I-V, Beyrut 1987.
• Yıldırım, Enbiya, “Hâmid-i Velî’nin Kırk Hadis Şerhi”, Dicle Ü. İlahiyat Fak. Dergisi, c. VIII, s. 2.
• Yusuf Açıkel, “Nefsini Bilen Rabb’ini Bilir Hadis mi Kelam-ı Kibar mı?” SDÜİFD, Isparta 1998, sy. 5, s. 173-200.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed (ö. 748/1374), Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, tahk. Şuayb Arnaut-M. Nuaym Araksusî, Beyrut 1996.