DÎVÂN-I HİKMET’TE DİL, ANLATIM VE MUHTEVA HUSUSİYETLERİ

Yıl 2016, Cilt: 52 Sayı: 4, 129 - 146, 27.12.2016

Necdet șengün

Öz

Dîvân-ı Hikmet, Türk milletini İslâm ile yakından tanıştıran, ona İslâm kültür ve medeniyetinin birikimlerini kendi diliyle sunan önemli bir kitaptır. İşte bu sebeple Dîvân-ı Hikmet’in nasıl anlattığından ziyade neyi anlattığı çok öne çıkmıştır. Elbette edebiyat penceresinden değerlendirildiğinde nasıl sunduğu da önemlidir. Ancak, Türkçenin henüz emekleme çağında olduğu bir dönemde ondan üstün edebî formlar ortaya koyma beklentisi beyhude bir beklentidir. Yine de Dîvân-ı Hikmet olabilecek en iyi altyapıyı kullanarak kendi dönemi için fevkalade işler başarmış, Türk şiirinin kuruluş aşamasına önemli katkılar sağlamış, özellikle daha sonraki halk ve tasavvufî halk edebiyatları üzerinde önemli tesirler bırakmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yesevî, Dîvân, Tasavvuf, İnsan, Edebiyat

LANGUAGE, EXPRESSION AND CONTENT CHARACTERS IN DIVAN-I HIKMET

Öz

Divan-ı Hikmet, is an important book that offers savings of Islamic culture and civilization with their own language and introduced Islam closely with the Turkish nation. For this reason, Divan-i Hikmet tells what is more important rather than tells how. It is also important when assessing how it presented the course literature window. However, in the dawn of an era where Turkish is not fair to expect him to reveal outstanding literary forms. Nevertheless, Divan-i Hikmet have done extraordinary work that will be using the best infrastructure for their period, It has contributed signifi cantly to the establishment phase of Turkish poetry, especially, it has been important infl uence on later folk and mystical folk literatüre

Anahtar Kelimeler

Yassawi, Divan, Mysticism, Human, Literature

Kaynakça

• Arat, Reşit Rahmeti, Eski Türk Şiiri, TTK Yay., Ankara 1986.
• Aşık, Nevzat, “Yesevî Hikmetlerine Kaynaklık Eden Hadislerin Değer- lendirilmesi ve Sünnet Kültürünün Hikmetlere Tesiri”, Ahmed Yesevî Hayatı Eserleri Tesirleri, haz. Mehmet Şeker – Necdet Yılmaz, Seha Neşriyat, İstanbul 1996.
• Bice, Hayati, Pîr-i Türkistân Hoca Ahmed Yesevî, İnsan Yay., İstanbul 2011.
• Caferoğlu, Ahmet, Türk Dili Tarihi, Alfa Yay., İstanbul 2001.
• Çakan, Varis, “Hoca Ahmed Yesevî ve Dîvân-ı Hikmet” Millî Folklor Der- gisi, c. IX, sy. 68, 2005.
• Dilçin, Cem, “Ahmed Yesevî’nin Hikmetlerinde Sıra Cümleler” Yesevîlik Bilgisi, haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı, MEB Yay., Ankara 2000.
• Eraslan, Kemal, Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, Kültür Bakanlığı Yay., An- kara 1991.
• Ercilasun, Ahmet. Bican, “Ahmed Yesevî’nin Şiirlerinde Ahenk Unsurla- rı”, Yesevîlik Bilgisi, haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı, MEB Yay., Ankara 2000.
• Gemalmaz, Efrasiyap, “Ahmed-i Yesevî’nin Hikmetlerinin Dili “; Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sy. 1, Erzurum 1994.
• Genç, İlhan, “Belagat Yönünden Dîvân-ı Hikmet Üzerine Bir Değerlendir- me”, Ahmed-i Yesevî Hayatı, Eserleri, Tesirleri, haz. Mehmet Şeker – Necdet Yılmaz, Seha Neşriyat, İstanbul 1996.
• Hoca Ahmed Yesevî, Dîvân-ı Hikmet, edit. Mustafa Tatçı, Uluslararası Hoca Ahmed Yesevî Türk Kazak Üniversitesi Yay., Ankara 2016.
• Hoca Ahmed Yesevî, Dîvân-ı Hikmet, haz. Hayati Bice, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2009.
• Kara, Mustafa, “Tasavvuf Kültürünün Türkistan Macerasına Genel Bakış”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. X, sy. 1, Bursa 2001.
• Karakuş, İdris, “Dîvân-ı Hikmet’te Vezin, Kafi ye, Anlatım Türleri”, ER- DEM Atatürk Kültür Merkezi Dergisi Hoca Ahmet Yesevî Özel Sayısı, c. VII, sy. 21, Ankara 1995.
• Köprülü, M. Fuad, “Ahmed Yesevî” İA, MEB Yay., İstanbul 1965.
• Köprülü, M. Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıfl ar, DİB Yay., Ankara 1991.
• Nadirhan Hasan, “Ahmed Yesevî Hikmetlerinin Dil Özellikleri Üzerine Bazı Mülahazalar”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/8 Spring 2015.
• Nadirhan Hasan, Yesevîliğe Dair Menbalar ve “Dîvân-ı Hikmet”, Aka- dеmnashr Yayınevi, Taşkеnt 2012.
• Özcan, Hüseyin, “Bektâşîlikte Dört Kapı Kırk Makam”, Journal of Turkish Studies, sy. 28/I, Ağustos 2004, Harward University, USA.
• Şener, Halil İbrahim, “Yesevî Hikmetlerinin Kaynağı Olarak Âyetler Üze- rine Bir Değerlendirme”, Ahmed Yesevî Hayatı Eserleri Tesirleri, haz. Mehmet Şeker–Necdet Yılmaz, Seha Neşriyat, İstanbul 1996.
• Tahralı, Mustafa, “Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’inde Dinî-Tasavvufî Unsurlar”, Ahmed-i Yesevî Hayatı Eserleri Tesirleri, haz. Mehmet Şe- ker –Necdet Yılmaz, Seha Neşriyat, İstanbul 1996.
• Tatcı, Mustafa, “Ahmet Yesevî, Ha cı Bektâş-ı Velî ve Yûnus Emre’de Dört Kapı-Kırk Makam”, Yesevîlik Bilgisi, haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı, MEB Yay., Ankara 2000.
• Üşenmez, Emek, “Karahanlı Eserlerindeki Söz Varlığı Hakkında” Akade- mik İncelemeler Dergisi, c. III, sy. 1, 2008.