İSLÂM ARAŞTIRMALARINDA KULLANILAN ELEKTRONİK KAYNAKLARLA İLGİLİ PROBLEMLER

Yıl 2023, Cilt: 59 Sayı: 3, 849 - 880, 25.09.2023

Muhammet Abay

https://doi.org/10.61304/did.1280386

Öz

Günümüzde klasik İslâm kaynaklarını içeren muhtelif elektronik kütüphaneler vardır ve bunlar İslâm araştırmalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak bu kütüphanelerdeki elektronik nüshalar birtakım sorunlar barındırmakta; bunlar da elektronik metin arama sonuçlarının doğruluğunu riske sokmaktadır. Yine de araştırmacılar için bu kütüphanelerin kullanılması kaçınılmazdır. Araştırmacılar, bu kütüphanelerdeki sorunların ve elektronik metin arama imkânlarının farkında oldukları takdirde daha hassas metin araması yapabilirler. Bu makalenin amacı da İslâm araştırmalarında kullanılan kaynak eserlerin elektronik nüshalarındaki muhtemel hatalara işaret etmek ve bu hataların doğuracağı riskleri ortadan kaldıracak öneriler getirmektir. Bu amaçla elektronik nüshaların ne tür hatalar barındırdığı ve bunların metin aramalarındaki olumsuz etkisinin hangi yöntemlerle giderilebileceği sorularına cevap aranmıştır. Örnek olarak el-Mektebetü’ş-Şâmile, Mobdii ve Altafsir adındaki elektronik kütüphaneler, alan olarak İbn Âşûr’un et-Tahrîr ve’t-tenvîr tefsirinden Yâsîn Sûresi seçilmiştir. Metinler kelime kelime karşılaştırılmış, yazım hataları ve imla farkları tespit edilmiştir. Bu farkların metin aramaları üzerindeki muhtemel etkileri değerlendirilmiş, bu etkileri azaltacak öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

el-Mektebetü’ş-Şamile, Mobdii, Altafsir, Elektronik Kütüphane, Metin Tenkidi, Arama Motoru Riskleri, Metin Arama Önerileri

PROBLEMS RELATED TO ELECTRONIC RESOURCES USED IN ISLAMIC STUDIES

Öz

Today, there are several electronic libraries of classical Islamic sources that are widely used in Islamic studies. However, the electronic copies in these libraries have a number of problems that undermine the accuracy of electronic document search results. Nevertheless, the use of these libraries is inevitable for researchers. They will be able to perform more accurate text searches if they are aware of the problems that can occur and the techniques of electronic text searches. The aim of this article is to point out the possible errors in the electronic copies of the source works used in Islamic studies and to make suggestions for eliminating the risks of these errors. To this end, answers were sought to the questions of what kind of errors the electronic copies contain and what methods can be used to eliminate their negative effects on text searches. The electronic libraris of al-Maktaba al-Shamela, Mobdii and Altafsir were chosen as examples and the Surah al-Ya-Sin from Ibn Ashur’s al-Tahrir wa al-tanwir as the field. The texts were compared word by word, and spelling errors and spelling differences were identified. The possible effects of these differences on text searches are evaluated and suggestions are presented to minimise these effects

Anahtar Kelimeler

al-Maktaba al-Shamela, Mobdii, Electronic Library, Textual Criticism, Search Engine Risks, Text Search Suggestions, Altafsir

Kaynakça

• ACA, Cemiyyetü Âyât el-Hayriyye, “el-Bâhisü’l-Kur’ânî”. Erişim 13 Temmuz 2022. https://tafsir.app/
• Ahmed Şakir. Tashîhu’l-kütüb ve sunʿu’l-fehârisi’l-muʿceme ve keyfiyyetü zabti’l-kitâb ve sebku’l-müslimîn el-ifrinc fî zâlik. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Kahire: Mektebetü’s-Sünne, 1415/1994.
• Aydın, Emine. Ekmek Arası Tarih – 2. İstanbul: Zafer Yayınları, 2014. Erişim 13 Temmuz 2022. https://books.google.com.tr/books?id=NKxXDwAAQBAJ
• Demir, Zakir. Ta’rîfât, Hudûd ve Mustalahât Kitâbiyâtında Tefsir ve Kur’ân İlimleri Terimleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• el-Bâhisü’l-Kur’ânî. “30:57, et-Tahrîr ve’t-tenvîr”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://tafsir.app/ibn-aashoor/30/57
• el-Bâhisü’l-Kur’ânî. “30:58, et-Tahrîr ve’t-tenvîr”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://tafsir.app/ibn-aashoor/30/58
• el-Bâhisü’l-Kur’ânî. “37:158, et-Tahrîr ve’t-tenvîr”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://tafsir.app/ibn-aashoor/37/158
• el-Bâhisü’l-Kur’ânî. “46:35, et-Tahrîr ve’t-tenvîr”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://tafsir.app/ibn-aashoor/46/35
• el-Bâhisü’l-Kur’ânî. “50:41, et-Tahrîr ve’t-tenvîr”. Erişim 12 Temmuz 2022. https://tafsir.app/ibn-aashoor/50/41
• el-Bâhisü’l-Kur’ânî. “Nûr, Umdetü’l-huffâz”. Erişim 12 Temmuz 2022. https:// tafsir.app/umdah-alhufadh/ رون
• el-Câmiu’t-Târîhî li-Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm. “Tefsîru’l-âyeti 12 min Sûreti Yâsîn – et-Tahrîr ve’t-tenvîr li’bni Âşûr”. Erişim 12 Temmuz 2022. https://tafasir. online/ar?books=105&sura=36&aya=12
• el-Câmiu’t-Târîhî li-Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm. “Tefsîru’l-âyeti 17 min Sûreti Yâsîn – et-Tahrîr ve’t-tenvîr li’bni Âşûr”. Erişim 12 Temmuz 2022. https://tafasir. online/ar?books=105&sura=36&aya=17
• el-Câmiu’t-Târîhî li-Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm. “Tefsîru’l-âyeti 19 min Sûreti Yâsîn – et-Tahrîr ve’t-tenvîr li’bni Âşûr”. Erişim 12 Temmuz 2022. https://tafasir. online/ar?books=105&sura=36&aya=19
• el-Câmiu’t-Târîhî li-Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm. “Tefsîru’l-âyeti 20 min Sûreti Yâsîn – et-Tahrîr ve’t-tenvîr li’bni Âşûr”. Erişim 12 Temmuz 2022. https://tafasir. online/ar?books=105&sura=36&aya=20
• el-Câmiu’t-Târîhî li-Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm. “Tefsîru’l-âyeti 69 min Sûreti Yâsîn – et-Tahrîr ve’t-tenvîr li’bni Âşûr”. Erişim 12 Temmuz 2022. https://tafasir. online/ar?books=105&sura=36&aya=69
• el-Câmiu’t-Târîhî li-Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm. “Tefsîru’l-âyeti 77 min Sûreti Yâsîn – et-Tahrîr ve’t-tenvîr li’bni Âşûr”. Erişim 12 Temmuz 2022. https://tafasir. online/ar?books=105&sura=36&aya=77
• el-Mektebetü’ş-Şâmile, “el-Mektebetü’ş-Şâmile: el-Mevkiʿu’-r-Resmî li- Meşrûʿi’l-Mektebeti’ş-Şâmile”. Erişim 13 Temmuz 2022. https://shamela.ws/
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-esfiyâ – es- Selefiyye”. Erişim 13 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/10495/1482#p1
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü Meâni’l-Kur’ân ve iʿrâbuhu, 1”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/922/1
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü Meâni’l-Kur’ân ve iʿrâbuhu, 45”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/922/8
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü Meâni’l-Kur’ân ve iʿrâbuhu, 46”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/922/9#p1
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü Umdetü’l-huffâz fî tefsîri eşrefi’l-elfâz, 4/230”. Erişim 12 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/17829/1622#p1
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü’l-bedʾ ve’t-târîh, 5/112”. Erişim 12 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/12318/1014
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü’t-Tahrîr ve’t-tenvîr, 21/133”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/9776/7188#p1
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü’t-Tahrîr ve’t-tenvîr, 21/134”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/9776/7189#p1
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü’t-Tahrîr ve’t-tenvîr, 23/186”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/9776/7923#p1
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü’t-Tahrîr ve’t-tenvîr, 23/59”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/9776/7796#p1
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü’t-Tahrîr ve’t-tenvîr, 23/60”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/9776/7797#p1
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü’t-Tahrîr ve’t-tenvîr, 23/62”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/9776/7799#p1
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Kitâbü’t-Tahrîr ve’t-tenvîr, 26/71”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/9776/8896
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Tenzîlü’l-Mektebeti’ş-Şâmile”. Erişim 13 Temmuz 2022. https://old.shamela.ws/index.php/page/download-shamela
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Şerhu’l-Erbeîne’n-Neveviyye, Kitâbü Şerhu’l- Erbeîne’n-Neveviyye Abdülkerim el-Hudayr, 11”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shamela.ws/book/23423/78#p2
• el-Mektebetü’ş-Şâmile. “Şâşetü Hıyârâti’l-Bahs”. Erişim 12 Temmuz 2022. https://old.shamela.ws/help.php/page/14
• el-Mektebetü’ş-Şâmile: Bernâmec Meccânî. Yazılım. Suudi Arabistan, Receb 1443 [Şubat 2022]. https://dev.shamela.ws/downloads/windows/shamela1443.605. zip
• el-Mevkiʿu’r-Resmî li-Meâli’ş-Şeyh Duktûr Abdülkerim b. Abdullah el- Hudayr. “Durûs, Şerhu’l-Erbeîne’n-Neveviyye, Şerhu Kitâbi’l-Erbeîne’n- Neveviyye, (03)”. Erişim 11 Temmuz 2022. https://shkhudheir.com/scientificlesson/ 1979473041
• Füzûlî. Külliyyât: Dîvân-ı Füzûlî. İstanbul: Hursit Matbaası, 1315/1897. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/1077
• Hudayr, Abdülkerim b. Abdullah. “Şerhu’l-Erbeʿîne’n-Neveviyye: Hadîsu Beyâni’l-İslâm ve’l-Îmân ve’l-İhsân”. Erişim 13 Temmuz 2022. https://shkhudheir. com/scientific-lesson/1979473041
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban b. Ahmed el-Büstî. Kitâbü’l- Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn. thk. Hamdî Abdülmecid es-Silefî. Riyad: Dâru’s- Sumayʿî, 1420/2000.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsirü’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dârü’t- Tûnusiyye li’n-Neşr, 1984.
• Karaaslan, Nasuhi Ünal. “Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Temmuz 2022. https://islamansiklopedisi.org. tr/kessafu-istilahatil-funun-vel-ulum
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l- Kur’ân. el-Mektebetü’ş-Şâmile Receb 1443 sürümü, 21 Şaban 1432 [23 Temmuz 2011].
• Mobdii, Müessesetü’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İlmiyye, “el-Câmiʿü’t-Târîhî li- Tefsiri’l-Kur’âni’l-Kerîm”. Erişim 13 Temmuz 2022 https://www.mobdii.com/ Aljamaie.html veya https://tafasir.online/ar
• Polat, Salahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
• Yıldırım, Selahattin. “Osmanlı Muhaddislerinden el-Kemâhî ve el-Müheyyâ Adlı Muvatta Şerhi”. EKEV Akademi Dergisi 8/20 (2004), 197-220. http://isamveri. org/pdfdrg/D01777/2004_20/2004_20_YILDIRIMS.pdf
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhim b. es-Serî b. Sehl. Meâni’l-Kur’ân ve iʿrâbuhu. thk. Abdülcelîl Abduh eş-Şilebî. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1408/1988.