THE TRANSFORMATION OF THE HEART IN THE AL-HIKAM-I ATAIYYE OF IBN ATAULLAH AL-ISKANDARI

Yıl 2023, Cilt: 59 Sayı: 3, 1127 - 1156, 25.09.2023

Lamia Levent Abul

https://doi.org/10.61304/did.1345612

Öz

The heart is an organ that is at the center of a person's spiritual life as well as his material life. Sharing the same place with the material heart, the spiritual heart is a luminous and rabbinic latifah. In the science of Sufism, the heart has a quality that understands, comprehends, and is the source of knowledge and thought. In this respect, the Sufis express their job as "purification of the soul, refinement of the heart" and describe the science of Sufism as "ilm al-kulub" and "marifat al-kulub". The heart, as a word, means changing and transforming every moment, and it can assume different states and colors according to the influences and stimuli to which it is exposed. As the heart is purified, it can reach a quality that will guide people. On the other hand, the contamination of the spiritual heart is seen as a dangerous situation for the spiritual life of a person. This study aims to examine how the heart can get spiritually transformed with reference to the wisdom found in Ibn Ataullah al-Iskadari's Hikam, a work that has been read in many parts of the Islamic world for centuries. The wisdom concerning the heart in the work contains important information in terms of revealing the stages through which the heart will be transformed.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Ibn Ataullah al-Iskandari, al- Hikam, Heart, Nafs

İBN ATÂULLAH EL-İSKENDERİ’NİN HİKEM-İ ATÂİYYE ADLI ESERİNDE KALBİN DÖNÜŞÜMÜ

Öz

Kalp, insanın maddi ve manevi hayatının merkezinde yer alan bir organdır. Maddi kalple aynı mekânı paylaşan manevi kalp nurani ve rabbani bir latifedir. Tasavvuf ilminde kalp, idrak eden, bilgi ve düşüncenin kaynağı olan bir mahiyete sahiptir. Bu açıdan sûfîler kendi mesleklerini “nefsin tezkiyesi, kalbin tasfiyesi” olarak ifade etmişler ve tasavvuf ilmini “ilmü’l-kulub”, “marifetü’l-kulub” şeklinde nitelendirmişlerdir. Kalp, kelime olarak her an değişen ve dönüşen manalarına gelmekte, muhatap olduğu etki ve telkinlere göre farklı hâllere ve renklere bürünebilmektedir. Kalp tasfiye edildikçe insana rehberlik edebilir. Öte yandan manevi kalbin kirlenmesi insanın manevi hayatı açısından tehlikeli bir durum olarak görülür. Bu makale, insanın tekâmülünde önemli bir yere sahip olan kalbin manevi açıdan nasıl dönüştüğünü İbn Atâullah el-İskenderî’nin Hikem adlı eserinde yer alan hikmetler üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Hikem, asırlardır İslâm dünyasının pek çok yerinde okunan bir eserdir. Eserde yer alan kalple ilgili hikmetler, kalbin hangi merhalelerden geçerek tasfiye edileceğini ortaya koyması bakımından önemli bilgiler içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, İbn Atâullah el-İskenderî, el- Hikem, Kalp, Nefs

Kaynakça

• Abdurrezzak Kâşânî. Tasavvuf Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık 2004.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 3. Basım, 2005.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Kitâbü’t-Ta‘rîfât. Beyrut: Daru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, 1997.
• Danner,Victor. Ibn Atâ Allah’s Sûfî Aphorisms. Leiden: 1973.
• Ergül, Adem. Kur’ân ve Sünnette Kalbî Hayat. İstanbul: Altınoluk Yayınları, trs.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. İḥyâʾü ʿulûmi’d-dîn. çev. Ali Arslan. İstanbul: Arslan Yayınları, 1993.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. Kimyâ-yı Saʿâdet, çev. Ali Arslan. İstanbul: Ataç Yayınları, 3. Basım, 2019.
• Geçer, Hüsnü. Hikem-i Atâiyye Şerhi. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
• Görgülü, Faruk. “Kur’ân’ın Anlaşılmasında İnanç ve Ahlak Kaynaklı Engeller”. Diyanet İlmî Dergi 59 (Mart 2023).
• Hakîm et-Tirmizî. Kalbin Anlamı. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Hayy Kitap, 3. Basım, 2013.
• Hücvîrî, Ebü’l-Hasen Alî b. Osmân b. Ebî Alî el-Cüllâbî. Keşfü’l-mahcûb. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 3. Basım, 2010.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsü’l-hikem. çev. ve şerh Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2013.
• İskenderî, İbn Atâullah. Hikem-i Atâiyye. şerh Abdullah Şarkavî. terc. Ali Urfî. İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
• İskenderî, İbn Atâullah. Hikem-i Atâullah, terc. ve şerh Yahya Pakiş. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2010, 234.
• İskenderî, İbn Atâullah. Hikmet Tacı. çev. Eser Sazak. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2. Basım, 2019.
• İskenderî, İbn Atâullah. Tâcü’l-ʿarûs el-ḥâvî li-tehẕîbi’n-nüfûs. thk. Muhammed Nurs el-Hallak. Dımeşk: Daru’t-Takva, 2018.
• İskenderî, İbn Atâullah. Tasavvufi Hikmetler Hazinesi, Hikem-i Ataiyye. terc. ve şerh Abdülaziz Hatip. İstanbul: Nesil Yayınları 2. Basım, 2009.
• İskenderî, İbn Atâullah. Tasavvufi Hikmetler Hikem-i Ataiyye el-Ḥikemü’l- ʿAṭâʾiyye. haz. Mustafa Kara. İstanbul: Dergah Yayınları, 2. Basım, 2003.
• Kara, Mustafa. “Hikem-i Ataiyye Kitabiyatı: Şerh ve Tercümeler”. Dervişin Hayatı Sufinin Kelamı içinde. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005.
• Kara, Mustafa. “İbn Atâullah el-İskenderî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/337-338, İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kastamonulu Seyyid Hafız Ahmed Mâhir. Hikem-i Atâiyye Şerhi el-Muhkem fî Şerhi’l-Hikem. haz. Tahir Galib Seratlı. İstanbul: Sufî Kitap, 2011.
• Kastamonulu Seyyid Hafız Ahmed Mahir. Hikem-i Atâiyye Şerhi. haz. Tahir Galip Seratlı. İstanbul: Sufi Kitap, 2. Basım, 2011.
• Kelâbâzî, Muhammed b. İbrâhim. et-Taʿarruf. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 1979.
• Kur’ân Yolu Tefsiri. Karaman, Hayrettin vd. Ankara: DİB Yayınları, 2017.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin. Kuşeyri Risalesi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 4. Basım, 2003.
• Levent Abul, Lamia. Ahmed Mahir Efendi Hayatı, Eserleri, Tasavvuf Anlayışı. Ankara: Sage Yayıncılık, 2018.
• Muhâsibî, Haris. er-Riâye Nefs Muhasebesinin Temelleri. çev. Şahin Filiz - Hülya Küçük. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 2004.
• Nwyia, Paul. İbn Atâ Allah et la Naissance de la Confréie Sadilite. Beyrût: 1972.
• Özel, Ahmet Murat. İbn Atâullah el-İskenderî Hayatı, Eserleri, Görüşleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Özel, Ahmet Murat. “Mustafa Enver Bey’in (öl. 1909) Hikem-i ‘Atâî Tercümesi (Latinizasyon ve Değerlendirme)”. Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 5/2 (Aralık / December 2022).
• Schimmel, Annemaria. Texte Zum Nachdenken Ibn Atâ Allah, Bedragnisse sind Teppiche Voller Gnaden. Freiburg: 1987.
• Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Alî b. Muhammed. el-Lüma’. haz. Hasan Kamil Yılmaz. İstanbul: Altınoluk Yayınları, 1996.
• Şernûbî, Ebû Muhammed Abdülmecîd b. İbrâhîm. Şerḥu Ḥikemi İbn ʿAṭâʾillâh. Dimeşk-Beyrût: Daru İbn Kesir, 1999.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi: 2021.
• Uludağ, Süleyman. “Nefs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/529. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Uludağ, Süleyman. “Uzlet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/256. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Yılmaz, Sevim. İbn Ataullah ve el-Hikemü’l-Ataiyye Adlı Eserinin Tasavvufi Açıdan Değerlendirilmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2001.