An Illuminated Qur’an Signed by Ali the Illuminator and Thoughts on the Identity of the Illuminator

Yıl 2023, Cilt: 59 Sayı: 4, 1515 - 1544, 25.12.2023

Ebru Karahan Dalbaş

https://doi.org/10.61304/did.1373689

Öz

Decorative arts also took their share from the westernization movements that began to be seen in the Ottoman Empire from the 18th century. Although the patterns of the manuscripts prepared in the early century became larger and the color palette expanded, the classical style was preserved, especially in the mushaf decoration. The manuscript signed by Müzehhib Ali, dated 1171/1757, registered at Istanbul University Rare Works Library number AY 4554, and copied by Şekerzâde Seyyid Feyzullah Sermed (d.1202/1787), is one of the finely crafted Works of its period. With this study, it is aimed to identify and introduce the motifs and patterns of the decorations of the Holy Qur’an in detail by drawing them with a brush on tracing paper, and to shed light on the works and identity of an unknown artist in our art history. Two works that are thought to belong to artist Ali and information about two artists with the same name in the sources are also included in the study. Since illuminator signatures are rare in the history of Turkish book arts and the identity information of these artists is often not found, it is important to examine a work signed by an artist.

Anahtar Kelimeler

Art of Books, Art of Book Illumination, Illumination Artist, Calligraphy, Manuscript.

Müzehhib Ali İmzalı Bir Kur’ân-ı Kerîm Tezhîbi ve Müzehhibin Kimliğine Dâir Düşünceler

Öz

Osmanlı Devleti’nde XVIII. yüzyıldan itibaren görülmeye başlanan batılılaşma hareketlerinden tezyînî sanatlar da nasibini almıştır. Yüzyılın ilk yarısında hazırlanan tezhipli yazma eserlerin motif ve desenlerinde irileşme, renk paletinde genişleme olsa da bilhassa mushaf bezemesinde klasik anlayış korunmuştur. İstanbul Üniversitesi Nâdir Eserler Kütüphanesi AY 4554 numarada kayıtlı 1171/1757 tarihli, Şekerzâde Seyyid Feyzullah Sermed (ö.1202/1787) eliyle istinsah edilmiş olan Müzehhib Ali imzalı Kur’ân-ı Kerîm, tezhib cihetinden döneminin klasik yolda yapılmış ince işçilikli eserlerinden biridir. Bu çalışma ile Kur’ân-ı Kerîm’in bezemelerinin motif ve desenlerinin fırça ile aydınger kağıdına çizilmek suretiyle detaylı bir şekilde tespit edilip tanıtılması, ilaveten sanat tarihimizde bilinmeyen bir müzehhibin eserleri ve kimliğine dair bir ışık yakabilmek amaçlanmıştır. Müzehhib Ali’ye ait olabileceği düşünülen iki eser ve kaynaklarda Ali adlı iki sanatkâr hakkındaki bilgilere de çalışmada, yer verilmiştir. Türk kitap sanatları tarihinde müzehhib imzalarının nâdir olarak karşımıza çıkması ve bu sanatkârların kimlik bilgilerine çoğu zaman rastlanmaması sebebiyle müzehhib imzalı bir eserin incelenmesi önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Kitap Sanatları, Tezhib, Müzehhib, Hat, Yazma Eser.

Destekleyen Kurum

Bursa Uludağ Üniversitesi

Teşekkür

Diyanet İlmi Dergi ve Sayın Prof. Dr. Hicabi Gülgen'e teşekkürlerimle.

Kaynakça

• Aydüz, Salim. “Şekerzâde Seyyid Feyzullâh Sermed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/489. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Beydilli, Kemal. “Mustafa III”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/280-283. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Derman, F. Çiçek. “İstanbul’da Tezhib Sanatı”. Antik Çağ’dan 21. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi Edebiyat, Kültür ve Sanat. 7/358-383. İstanbul: İBB Kültür AŞ. Yayınları, 2015.
• Derman, Uğur. “Hat Sanatının Büyük İsimleri”. Fikriyat 9 (Nisan 2020). https://www.fikriyat.com/yazarlar/ugur-derman/2020/09/04/hat-sanatinin- buyuk-isimleri-76
• Duran, Gülnur. Ali Üsküdârî, Tezhib ve Ruganî Üstadı, Çiçek Ressamı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyâtı, 2008.
• Erünsal, İsmail E. “Osmanlı Dönemi’nde İstanbul Kütüphaneleri”. Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi Edebiyat, Kültür ve Sanat. 7/578/601. İstanbul: İBB Kültür AŞ. Yayınları, 2015.
• Eyice, Semavi. “XVIII. Yüzyılda Türk Sanatı ve Türk Mimarisinde Avrupa Neo-Klasik Üslubu”. Sanat Tarihi Yıllığı. 9-10/163-190. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, Ocak 1981.
• İncicyan, P. G. 18. Asırda İstanbul. çev. Hrant D. Andreasyan. İstanbul: Baha Matbaası, 1976.
• Karatay, Fehmi Edhem. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Arapça Yazmalar Kataloğu. İstanbul: Osman Yalçın Matbaası, 1951.
• Müstakimzâde, Süleyman Sa’deddîn Efendi. Tuhfe-i Hattâtîn. haz. Mustafa Koç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2011.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1978. 4/1, 2.
• Yaman, Bahattin. Osmanlı Saray Sanatkârları 18. Yüzyılda Ehl-i Hiref. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2008.