Manisa’nın Salihli İlçesi, Poyraz Köyü Mezarlığında Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Taşları

Yıl 2023, Cilt: 59 Sayı: 4, 1339 - 1372, 25.12.2023

Ahmet Şen

https://doi.org/10.61304/did.1380575

Öz

Salihli, Bozdağların kuzey eteklerinde yer alan Gediz Ovası ya da Salihli Ovası olarak tanımlanan ovanın güneyinde bulunan bir ilçemizdir. Salihli’nin kuzeyinde yer alan Poyraz köyü ise Salihli ilçe merkezine yirmi üç kilometre uzaklıkta olup Manisa’nın Gördes ve Köprübaşı ilçelerine komşu niteliğindedir. Araştırmamıza konu olan Poyraz köyü mezar taşları da bölge tarihine ışık tutan birer tarihi belge olmakla birlikte ait oldukları dönemin sanatsal, sosyal ve kültürel anlayış özelliklerini yansıtması bakımından oldukça önemlidir. Çalışmamızda Poyraz köyü mezarlığı içerisinde biri yüksek çerçeveli mezar, on dokuzu toprak mezar olmak üzere toplamda yirmi adet Osmanlı dönemine tarihlenen mezar tipi tespit edilmiştir. Tespit edilen mezarlarda bulunan mezar taşlarının on adedi erkek, onu kadın baş şahidesi, dörtü ise ayak şahidesidir. Bu şahidelerin en erkeni 1798, en geçi ise 1922 tarihlidir. Tespit edilen mezar taşları; kitâbe içerikleri, yazı türleri, mezar taşı ve başlık formları, süsleme özellikleri bakımından ele alınmıştır. Çalışmada temel amaç bölgede bulunan mezar taşlarının Türk-İslâm mezar taşları içerisindeki yerinin ve öneminin belirlenmesi olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Manisa, Salihli, Mezar, Mezar Taşı.

Etik Beyan

BU ÇALIŞMADA HERHANGİ BİR ETİK İLALİ BULUNMAMAKTADIR

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Ottoman Period Gravestones in Poyraz Village Cemetery in Salihli District of Manisa

Öz

Salihli is a town located in the south of the plain defined as Gediz Plain or Salihli Plain located on the northern skirts of Bozdağlar. The village of Poyraz, located in the north of Salihli, is twenty-three kilometers away from the district center of Salihli and is adjacent to the Gördes and Köprübaşı districts of Manisa. The Poyraz village tombstones, which are the subject of our research, are historical documents that shed light on the history of the region, and are very important in terms of reflecting the artistic, social and cultural understanding characteristics of the period to which they belong. In our study, a total of twenty grave types dating back to the Ottoman period were identified in the Poyraz village cemetery, including one high-framed grave and nineteen earthen graves. Ten of the tombstones in the identified graves are male, ten are female head tombstones, and four are foot tombstones. The earliest of these tombstones is dated 1798, and the latest is dated 1922. The gravestones were analyzed in terms of inscription content, inscription types, gravestone and head-side figure forms, and ornamental features. The main purpose of the article was to determine the status and importance of the gravestones in the region among Turkish-Islamic gravestones.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Manisa, Salihli, Grave, Gravestone.

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Arseven, Celal Esad. “Baş Giyimi- Baş Giyeceği”. Sanat Ansiklopedisi. 1/182-184. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1975.
• Arseven, Celal Esad. Türk Sanatı Tarihi, Menşeinden Bugüne Kadar Mimari, Heykel, Resim, Süsleme ve Tezyini Sanatlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1956.
• Arseven, Celal Esad. “Rûmî”. Sanat Ansiklopedisi. 4/1714-1718. Ankara: Milli Eğitim Basım Evi, 1975.
• Arslan, Ayşe. Edirne Üç Şerefeli Cami Haziresi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Arslan, Muhammet. Ani Örenyeri Kazısı 2019-2021 Yılı Çalışmaları. Konya: Palet Yayınları, 2022.
• Aslanapa, Oktay. Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1993.
• Biçici, Hür Kamil. “Gördes’te Bulunan Mimarî Bezemeli Mezar Taşı İşçiliğinden Bazı Örnekler”. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/13 (Kasım 2005), 1-15.
• Biçici, Hür Kamil. “Muğla Ortakent’te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli Mezar Taşları-II”. The Journal of Academic Social Science Studies JASSS-International Journal of Social Science 6/2 (Aralık 2013), 1394.
• Bozkurt, Nebi. “Sarık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/152-153. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
• Çakar, Gülşen. Bursa Emir Sultan Mezarlığındaki 18. ve 19. Yüzyıl Mezar Taşları. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Çal, Halit - İltar, Gazanfer. Giresun İli Mezar Taşları. Ankara: Giresun Valiliği Yayınları, 2010.
• Çal, Halit. “Göynük (Bolu) Şehri Türk Mezar Taşları’’. Vakıflar Dergisi 30/1 (Aralık 2007), 295-383.
• Çal, Halit. Boyabat Mezar Taşları. Ankara: Boyabat Belediyesi Kültür Yayınları, 2015.
• Çav, Erkan. “Denizli İlbade Mezarlığı Coğrafyanın Gerçek Mühürleri: Mezarlıklar”. Şehir ve Kültür 20/1 (Ocak 2016), 1-12.
• Çelik, Bayram. Ordu İli, Ünye İlçesi, Hacı Osman Ağa Camii Haziresindeki Mezar Taşları. Samsun: 19 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Çetinaslan, Mustafa. Taşların Dili İnegöl Mezarlıkları ve Mezar Taşları. Bursa: Aras Kültür Sanat, 2021.
• Çoruhlu, Yaşar. Erken Devir Türk Sanatı İç Asya’da Türk Sanatının Doğuşu ve Gelişimi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2013.
• Çoruhlu, Yaşar. Erken Devir Türk Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000.
• Çoruhlu, Yaşar. Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2016.
• Daş, Ertan. İzmir’de Taş Çiçekler (Kemeraltı Hazirelerindeki Mezar Taşları). İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, 2012.
• Gökler, Muhammet Burak - Köşklü, Zerrin. “Balıkesir Zağnos Paşa Camii Hazinesi’ndeki Kavuk Tipleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 66/1 (Eylül 2019), 453-478.
• Gökler, Muhammet Burak. “Rize’nin Üç Uleması ve Mezar Anıtı”. Karadeniz Araştırmaları Dergisi 20/771 (Mart 2023), 179-197.
• Hanoğlu, Canan. Batılılaşma Dönemi Rize Mezar Taşları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• İltar, Gazanfer. Giresun İli Sahil Şehrindeki Osmanlı Mezar Taşları. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• İşli, Hüseyin Necdet. Osmanlı Serpuşları. İstanbul: Ebru Matbaacılık, 2009.
• Keskin, Burcu. Antalya’da Osmanlı Dönemi Mezar Taşları: Alanya ve Manavgat İlçeleri. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Laqueur, Hans Peter. Hüve’l Baki İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1993.
• Muşmal, Hüseyin - Çetinaslan, Mustafa. “Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Köyü Mezar Taşları”. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turic 8/7 (Haziran 2013), 323-354.
• Nefes, Eyüp. Samsun Yöresinde Bulunan Mezar Taşları. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Özkan, Haldun. “Erzurum Mezarları ve Mezar Taşları”. Beyazdoğu Dergisi 12 (Ocak 2007), 47-52.
• Özkan, Haldun. “Erzincan ve Çevresinde Orta Asya Türk Geleneğini Sürdüren Bezemeli Mezar Taşları”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 15 (Ocak 2000), 31-48.
• Sümerkan, Reşat Mustafa - Okman, İbrahim. Kültür Varlıklarıyla Trabzon. Trabzon: Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, 1999.
• Süslü, Özden. Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1989.
• Tepekaya, Muzaffer vd. Manisa’da Osmanlı Dönemi Hazireleri. Manisa: Manisa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2016.
• Tunçel, Gül. Batı Anadolu Bölgesinde Cami Tasvirli Mezar Taşları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Türker, Fatma. Sinop Seyyid Bilal Türbesi Haziresindeki Mezar Taşları. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Uğraşkan, Erol. Kastamonu Ferhat Paşa ve Atabey Gazi Camileri’nin Hazirelerindeki Mezar Taşları. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Varol, Abdul Halim. Aydın Kuşadası Adalızade Mezarlığı Osmanlı Mezar Taşları. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.