The Importance of Gratitude in Human Life According to the Qur'an

Yıl 2024, Cilt: 60 Sayı: 1, 13 - 42, 15.03.2024

Mesut Işık

https://doi.org/10.61304/did.1359727

Öz

One of the values and virtues that ensure the peace and happiness of human, created to fulfill the duty of worshiping Allah, in this world and the Hereafter, is the blessing of gratitude. In the Qur’an, which is a source of peace and healing, gratitude is used as equivalent to faith. For this reason, this article will delve into the indispensable importance of gratitude, which is the most basic factor ensuring a life full of peace and tranquility according to the Quran. It will also touch upon its indispensable significance in daily life. The unique and positive contribution of gratitude, as a value that connects people to life and adds meaning to it, will be emphasized in relation to the personality, development, maturity, mental-physical health, and living a virtuous and happy life of the human being, who was created in the best manner. The article will explain how living a happy and peaceful life depends on being deeply grateful to the Lord with every breath, and it will provide examples of the material and spiritual gains of gratitude. As a result of the study, it was observed that gratitude provides individuals with a high level of awareness and the ability to view life positively by appreciating Allah’s blessings and getting closer to Him.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’an, Gratitude, Thanksgiving, Indebtedness

Kur’an’a Göre Şükrün İnsan Hayatındaki Önemi

Öz

Allah’a kulluk vazifesini yerine getirmek üzere yaratılan insanın dünya ve âhirette saadetini temin edecek değer ve erdemlerden biri de huzur ve şifa kaynağı Kur’an’da imanla eşdeğer olarak kullanılan şükür nimetidir. Bu sebeple makalede huzur ve sükûnet dolu bir hayatı sağlayan en temel etken olan şükrün, Kur’an’da kullanımlarına örnekler verilerek günlük hayattaki vazgeçilmez önemine değinilmiştir. İnsanı hayata bağlayan, ona anlam katan bir değer olarak şükrün, ahsen-i takvim üzere yaratılan insanın kişiliğine, gelişimine, olgunluğuna, ruh-beden sağlığına, erdemli ve mutlu bir yaşam sürmesine eşsiz katkısı üzerinde durulmuştur. İnsanın, mutlu ve huzurlu bir hayat yaşamasının, rabbine her nefeste derinden şükretmesine bağlı olduğu gerçeği, şükrün maddi ve manevi kazanımları örneklerle izah edilmiştir. Çalışmanın neticesinde şükrün, Allah’ın nimetlerinin kıymetini bilme, O’na yakınlaşma hususunda insana yüksek bir farkındalık şuuru ve hayata pozitif bir perspektiften bakma becerisini kazandırdığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Şükür, Şükran, Minnettarlık

Kaynakça

• Abdulbaki, Muhammed Fûad. el-Mu‘cemu’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1996.
• Akalın, Şükrü Halûk. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 11. Basım, 2011.
• Akın, Galip. “Suyun İnsan Sağlığı İçin Önemi ve Su Kirliliği”. Antropoloji 21 (01 Ocak 2005), 0-0. https://doi.org/10.1501/antro_0000000295
• Ayten, Ali - Düzgüner, Sevde. Tasavvuf Psikolojisine Giriş: Bireysel Arınma ve Güzel Ahlak. İstanbul: Sufi Kitap, 2017.
• Ayten, Ali - Öztürk, Gülüşan Göcen - Kenan Sevinç - Eyüp Ensa. “Dini Başa Çıkma, Şükür ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi: Hastalar, Hasta Yakınları ve Hastane Çalışanları Üzerine Amprik Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/2 (01 Nisan 2012), 45-79.
• Bahadur, Merve - Çapcıoğlu, İhsan. “Dijitalleşen Dünyada Anlam Arayışı: Altın Çağ Şifa Teknikleri Örneği”. Turkish Academic Research Review 6/4 (31 Aralık 2021), 147-177. https://doi.org/10.30622/tarr.1016671
• Bardakoğlu, Ali. “Kurban”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/436-440. Erişim 31 Ağustos 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/kurban#2-islamda-kurban
• Buladı, Kerim. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Anahtar Kavramlar. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2015.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2. Basım, 2004.
• Cemel, Hasan İzzuddîn. Mu‘cem ve tefsîr lugavî li kelimâti’l-Kur’ân. 5 Cilt. Mısır: el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l- ‘Amme li’l-Kutub, 2008.
• Cengi̇z, Veysi. “Tasavvuf Klasiklerinde Oruç”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 25/50 (01 Ekim 2022), 133-166.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdulgafur Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1987.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Kitâbü’t-Ta‘rîfât. thk. Komisyon. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- ‘İlmiyye, 1983.
• Çağrıcı, Mustafa. “Şükür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/259-261. Erişim 05 Eylül 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/sukur
• Çınar, Mehmet. “Oruç İbadetinin Ruh Sağlığı Üzerine Etkisi: Deneysel Bir Araştırma”. Hitit İlahiyat Dergisi 20/2 (30 Aralık 2021), 1007-1028. https://doi. org/10.14395/hid.958876
• Doğan, Mahir. “Sürdürülebilirlik: Su ve Suyun Önemi”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 10/1 (31 Ocak 2023), 176-192.
• Doğan, Mebrure. “Oruç İradeyi Güçlendirir mi? Ramazan Orucunun Öz Denetim ve Psikolojik İyi Oluş Üzerindeki Etkisinin Deneysel Olarak İncelenmesi”. Bilimname 48 (31 Ekim 2022), 495-533. https://doi.org/10.28949/bilimname.1164651
• Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Yazar Yayınları, 25. Basım, 2014.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Behru’l-muhît fi’ttefsîr. thk. Sıdkı Muhammed Cemil. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1999.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed. Tefsîru Ebî’s-Su‘ûd. Beyrut: Dâr İhyâi’t- Turâsi’l-Arabî, ts.
• Erkaya, Mahmud Esad. Kur’an Kaynaklı Tasavvuf Kaynakları. Ankara: Otto, 2017.
• Ermiş, Hamza. Arapça’dan Türkçeleşmiş Kelimeler Sözlüğü. İstanbul: Ensar, 2. Basım, 2014.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-luğa. thk. Muhammed Avd Mur‘ib. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 2001.
• Ferâhî, Abdulhamid. Müfredâtu’l-Kur’ân li’l-Ferâhî. thk. Muhammed Ecmel Eyyüb el-Islâhî. Dâru’l-Garbi’l-İslâmiyyi, 2002.
• Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-‘Ayn. thk. Mehdî el- Mahzûmî - İbrahim es-Sâmirâî. 8 Cilt. Dâr ve Mektebetu Hilâl, ts.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el- Kâmûsü’l-muhît. thk. Muhammed Naîm el-Urkusûsî. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle li’t- Tibâi ve’n-Neşri ve’t-Tevzî ‘, 8. Basım, 2005.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed. İhyâu ‘ulûmi’d-dîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Hökelekli, Hayati. İslam Psikolojisi Yazıları. İstanbul: Dem Yayınları, 3. Basım, 2017.
• ʻAbd al-Razzāq al-Qāshānī - Demirli, Ekrem. Tasavvuf Sözlüğü. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Işık, Mesut. Kur’an-ı Kerim’de Deyimler ve İnsanın Temel Özellikleri. Erzurum: Fenomen, 2019.
• Izutsu, Toshihiko. Kur’an’da Dînî ve Ahlakî Kavramlar. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 5. Basım, 2017.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tûnus: ed-Dâru’t-Tûnusiyyeti li’n-Neşr, 1984.
• İbn Ebî Dünyâ, Ebû Bekr Abdullah. eş-Şükr. thk. el-Bedr Bedir. Kuveyt: el- Mektebu’l-İslâmî, 3. Basım, 1980.
• İbn Ebî Hatem, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed - Teyyib, Es‘ad Muhammed. Tefsîru İbn Ebî Hatem. Suudi Arabistan: Mektebetu Nezâr Mustafa el- Bâz, 3. Basım, 1998.
• İbn Ebî Sa‘lebe, Yahyâ b. Selam. Tefsîru Yahyâ b. Selâm. thk. Hind Şelbî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2004.
• İbn Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Mekkî. el-Hidâye ilâ buluği’n-nihâye. thk. eş-Şâhid el-Bûşîhî. 13 Cilt. Mecmû‘atu Buhûsi’l-Kitâb ve’s-Sünne, 2008.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-‘Arab. thk. Komisyon. 15 Cilt. Beyrut: Dâr Sâdr, 3. Basım, 1993.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl ed-Darîr el-Mürsî. el-Muhkem ve’l-muhîtü’la‘ zam. thk. Abdulhamid Henedâvî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2000.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’an. thk. Safvân Adnan ed-Dâvudî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1991.
• Kahtânî, Said b. Ali b. Vehf. Şerhu Esmâi’l-lâhi’l-hüsnâ fî dev’il-kitâbi ve’s-sünne. Riyâd: Matba‘a Sefîr, ts.
• Kalkan, Ahmed. Ansiklopedik Kur’an Kavramları ve Güncel Yansımaları. 10 Cilt. İstanbul: Step Ajans Matbaacılık, 2014.
• Karakuş, Abdulkadir. “Allah’a İmanın ve O’nunla İletişimin Ruh Sağlığına Olumlu Katkıları”. Diyanet İlmî Dergi 59/2 (19 Haziran 2023), 389-408.
• Köylü, Mustafa. “Kur’an’da Ruh Sağlığı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/31 (01 Mayıs 2011), 5-37. https://doi.org/10.17120/omuifd.52104
• Köylü, Mustafa. “Ruh ve Beden Sağlığı Üzerine Yapılan Araştırmaların Bir Değerlendirilmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28/28 (01 Şubat 2010), 5-36. https://doi.org/10.17120/omuifd.40460.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tefsîru’l-Mâtürîdî. thk. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. en-Nüket ve’l-uyûn. thk. es-Seyyid b. Abdulmaksud İbn Abdurrahman. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Mekkî, Ebû Tâlib. Kût’u’l-kulûb. thk. Asım İbrahim el-Keyâlî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 2005.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen Mukâtil b. Süleymân b. Beşîr. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud Şehâte. Beyrut: Dâru İhyâi Turâs, 2002.
• Ömer, Ahmed Muhtar. Mu‘cemul-lugati’l-‘Arabiyyeti’l-mu‘asire. ‘Alemu’l-Kütüb, 2008.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l- ‘Arabî, 3. Basım, 1999.
• Rûmî, Mevlânâ Celâleddîn. Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi. çev. Şefik Can. 6 Cilt. İstanbul: Ötüken, 22. Basım, 2022.
• Sayın, Esma. Tasavvuf Eğitimi. İstanbul: Rağbet, 2018.
• Şentürk, Habil - Yakut, Selahattin. “Hayatın Anlamı ve Din”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (01 Aralık 2014), 45-60.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Terekî. 26 Cilt. Dâr Hicr li’t-Tibâ‘e ve’n-Neşr ve’t- Tevzî‘ ve’l-İ‘lân, 2001.
• Tarhan, Nevzat. Değerler Psikolojisi ve İnsan. İstanbul: Timaş Yayınları, 11. Basım, 2018.
• Tarhan, Nevzat. İnanç Psikolojisi: Ruh, Beyin ve Akıl Üçgeninde İnsanoğlu. İstanbul: Timaş Yayınları, 5. basım, 2011.
• Tehânevî, Muhammed b. Ali. Mevsû‘atu keşşâfi ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. çev. Abdullah el-Hâlidî. thk. Ali Dehrûc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu Lübnân Nâşirûn, ts.
• Topaloğlu, Bekir. “Şekûr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/493, 05 Eylül 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/sekur
• Uludağ, Süleyman. Hayata Sûfî Gözüyle Bakmak. İstanbul: Dergâh, 2. Basım, 2017. Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2. Basım, 2012.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed. et-Tefsîru’l-besît. thk. Komisyon. 25 Cilt. İmâdetu’l-Behsi’l-‘İlmî, 2009.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed. Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-Kâmûs. thk. Komisyon. 40 Cilt. Kuveyt: Vizâretu’l-İrşâd ve’l-Enbâ‘, 2001.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Meâni’l-Kur’ân ve i‘râbuh. thk. Abdulcelil Abdeşelbî. Beyrut: ‘Âlemu’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl ve ʻuyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. thk. İmâm ez-Zeyleî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l- ‘Arabî, 3. Basım, 1986.