Bereket Kavramı ve Mübârek Mekân Örneği Mescid-i Aksâ ve Çevresi

Yıl 2024, Cilt: 60 Sayı: 4, 1262 - 1282, 25.12.2024

Mustafa Karabacak

https://doi.org/10.61304/did.1540424

Öz

Hz. Peygamber’in bir hadisinde geçtiğine göre ibadet amacıyla yolculuk ancak üç mescit için yapılır. Bu mescitler; Mescid-i Harâm, Mescid-i Nebî ve Mescid-i Aksâ’dır. Mescid-i Harâm ve Mescid-i Nebî Müslümanlarca; Mescid-i Aksâ ise üç ilâhî din tarafından kendisine kutsallık atfedilen mekânlardandır. Mescid-i Aksâ ve çevresinin mübârek kılındığı Kur’an’da İsrâ Sûresi 1. âyetinde beyan edilmiştir. Ayrıca Hz. Peygamber’in Mescid-i Aksâ’da ibadet etmenin fazileti ve burayı ziyaret etmekle ilgili tavsiyeleri vardır. Makalede bereket kavramının mahiyeti ve Mescid-i Aksâ ve çevresinin mübârek kılınmasından ne anlaşılması gerektiği ve bunun sınırları üzerinde durulmuştur. Çalışmada nitel araştırma tekniklerinden doküman tarama tekniği kullanılmıştır. Mescid-i Aksâ ve çevresi için hem maddî hem de manevî bereket söz konusudur. Fakat Mescid-i Aksâ ve çevresi için manevî bereket daha öndedir. Zira burası birçok peygamberin gönderildiği, mücadele verdiği, kutsal kitapların indiği yerdir. Hz. Peygamber’in Mescid-i Aksâ’nın ziyaret edilmesiyle ve oraya hediyeler gönderilmesiyle ilgili hadislerini Kudüs’ün ve Mescid-i Aksâ’nın Müslümanlarca önemsenmesi ve dikkatlerini oraya çekmek şeklinde anlaşılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Hadis, Mescid-i Aksâ, Kudüs, Bereket, Mübârek

The Concept of Barakah and the Example of a Blessed Place Masjid al-Aqsa and Its Surroundings

Öz

According to a hadith of the Prophet, journeys undertaken specifically for worship should only be made to three masjids: Masjid al-Haram, Masjid al- Nabi, and Masjid al-Aqsa. Masjid al-Haram and Masjid al-Nabi are revered by Muslims as central sites of worship, while Masjid al-Aqsa is considered a place of sanctity in all three Abrahamic faiths. The first verse of Surah al- Isra in the Qur’an affirms that Masjid al-Aqsa and its surrounding area are divinely blessed. The Prophet Muhammad offered guidance on the virtues of worshiping in Masjid al-Aqsa and encouraged visits to this sacred site. This article examines the concept of barakah, exploring the meaning of the blessing associated with Masjid al-Aqsa and its surroundings, as well as the boundaries of this sanctity. This study employs document analysis, a qualitative research technique, to gather and interpret data. Masjid al-Aqsa and its surroundings are endowed with both material and spiritual barakah. Nevertheless, the spiritual barakah associated with Masjid al-Aqsa and its surroundings holds greater significance. These sites are significant as they are the locations where numerous prophets were sent, where they faced challenges, and where holy books were revealed. The hadiths of the Prophet regarding visits to Masjid al-Aqsa and the practice of sending gifts to the site underscore the significance that Muslims attach to al-Quds and Masjid al-Aqsa, highlighting the need for focused attention on this sacred location.

Anahtar Kelimeler

The Qur’an, Hadith, Masjid al-Aqsa, al-Quds, Barakah, Blessed

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1982.
• Aliyev, Rovshan. Kur’ân’da Bereket Kavramı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Altun, İsmail. “Sahâbe Gözünde Kudüs ve Mescid-i Aksa”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi (ILTED) 47 (2017), 153-169. https://doi.org/10.29288/ilted.322577.
• Âsım Efendi, Ebü’l-Kâsım es-Seyyid Ahmed. Kâmûs Tercemesi el-Okyanûsu’l- Basît fi’t-Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît. İstanbul: Cemal Efendi Matbaası, 1305.
• Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyin b. ʿAlî el-Ḫüsrevcirdî. Şuʿabu’l-Îmân. thk. ʿAbdulʿaliyy ʿAbdulḥamîd. 14 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1423/2003.
• Bozkurt, Nebi. “Mescid-i Aksâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/268-271. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401.
• Dârimî, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. ʿAbdurrahman et-Temîmî. Sünenü’d- Dârimî. thk. Ḥuseyn Selîm ʾEsed ed-Dârânî. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Muğnî, 1412/2000. Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistanî. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1401.
• Ebû Muḥammed el-Beğavî, el-Ḥuseyn b. Mesʿûd b. Muḥammed b. el-Ferrâʾ. Meʿâlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Ḳurʾân. thk. ʿAbdurrezzâḳ el-Mehdî. 5 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1420.
• Ebû Naṣr el-Cevherî, Ebû Naṣr İsmail b. Ḥammâd el-Cevherî el-Fârâbî. Tâcu’lluğa ve sıḥâḥu’l-ʿArabiyye. thk. Aḥmed ʿAbdulğafûr ʿAṭṭâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l- ʿİlm li’l-Melâyîn, 1407/1987.
• Ferrâʾ, Ebû Zekeriyyâ Yaḥyâ b. Ziyâd ed-Deylemî. Meʿânî’l-Ḳurʾân. thk. Aḥmed Yûsuf en-Necâtî v.dğr. Mısır: y.y., ts.
• Ḥâkim, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿAbdullâh en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek âle’s-Ṣaḥiḥayn. thk. Muṣṭafâ ʿAbdulḳâdir ʿAṭâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- ʿİlmiyye, 1411/1990.
• Ḫalîl b. Aḥmed, Ebû ʿAbdurraḥmân el-Ḫalîl b. Aḥmed el-Ferâhîdî. Kitâbu’l- ʿAyn. thk. Mehdî el-Maḫzûmî, İbrâhîm es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l- Hilâl, 1988.
• Havvâ, Saîd. el-Esâs fi’t-tefsîr. 11 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1424/2003. İbn Âşur, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t- Tûnisiyye, 1984.
• İbn Ebî Ḥâtim, Ebû Muḥammed ʿAbdurraḥman b. Muḥammed er-Râzî. Tefsîru’l-Ḳurʾâni’l-ʿAzîm. thk. Esʿad Muḥammed eṭ-Ṭayyib. 13 Cilt. b.y.: y.y., 1419/1998.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Aḥmed b. ʿAlî b. Muḥammed. Fetḥu’l-bârî Şerḥu Ṣaḥîḥ el-Buḫârî. thk. Muḥibbuddîn el-Ḫaṭîb. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1379/1959.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah b. Yezid. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401.
• İbn Manẓûr, Ebü’l-Faḍl Muḥammed b. Mukerrem b. ʿAlî Cemâluddîn b. Manẓûr er-Ruveyfiʿî. Lisân’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 1414/1993.
• İbnü’l-Es̱îr, Ebü’s-Saʿâdât el-Mubârek b. Muḥammed el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs̱ ve’l-es̱er. thk. Ṭâhir Aḥmed ez-Zâvî - Maḥmûd Muḥammed eṭ- Ṭanâḥî. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿİlmiyye, 1399/1979.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. ʿAlî b. Muḥammed el-Bağdâdî. Keşfü’l-müşkil min hadîs̱i’ṣ-saḥîḥayn. thk. ʿAlî Ḥuseyn el-Bevvâb. 4 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vaṭan, 1418/1997.
• İsmâʿil Ḥaḳḳı Bursevî, İsmâʿîl Ḥaḳḳî b. Muṣṭafâ el-İstânbûlî el-Ḥanefî el- Ḫalvetî. Rûḥu’l-beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Karabacak, Mustafa. Hadislerde Bereket. İstanbul: Ensar Yayınları, 2016.
• Karaman, Hayreddin v.dğr. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2007.
• Koçyiğit, Hikmet. “Kur’ân Açısından Bereket Kavramının Değerlendirilmesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (Haziran 2012), 147-170.
• Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli. çev. Hayrettin Karaman v.dğr. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Mâlik b. Enes, Ebû ʿAbdullâh Mâlik b. Enes b. Mâlik el-Medenî. el-Muvaṭṭaʾ. thk. Muḥammed Fuʾâd ʿAbdulbâḳî. Beyrut: y.y., 1406/1985.
• Mâverdî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Muḥammed el-Baṣrî. en-Nuket ve’l-ʿuyûn. thk. es-Seyyid b. ʿAbdilmaḳṣûd b. ʿAbdirraḥîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- ʿİlmiyye, ts.
• Mevdûdî, Ebü’l- Â’lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri. çev. Komisyon. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1401.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muḥyiddîn Yaḥyâ b. Şeref. Şerḥu’n-Nevevî ʿalâ Müslim. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1392/1972.
• Nîsâbûrî, Niẓâmuddîn el-Ḥasan b. Muḥammed b. Ḥuseyn el-Ḳummî. Garâîbu’l-Ḳur’ân ve reğâîbu’l-furḳân. thk. Zekeriyyâ ʿUmeyrât. Beyrut: y.y., 1416.
• Râgıb el-İṣfahânî, Ebû’l-Ḳâsım el-Ḥuseyn b. Muḥammed. el-Mufredât fî garîbi’l-Ḳurʾân. thk. Ṣafvân ʿAdnân ed-Dâvûdî. Dımaşk; Beyrut: ed-Dâru’şŞâmiyye, 1412.
• Râzî, Ebû ʿAbdillâh Faḫrüddîn Muḥammed b. Ömer b. Ḥüseyn. Mefâtîḥu’lgayb. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1420.
• Sevâlime, Abdullah Merhûl. el-Bereke fi’r-rızkı ve’l-esbâbi’l-câlibeti lehâ fî dav’i’l-Kitâbi ve’s-Sünne. Medine: Câmiatü’l-İslâmiyye, ts.
• S̱aʿlebî, Ebû İsḥâḳ Aḥmed b. Muḥammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-beyân. thk. Ebû Muḥammed b. ʿÂşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1422/2002.
• Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el- Ḫuḍayrî. ed-Durru’l-mens̱ûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Şevkânî, Muḥammed b. ʿAlî b. Muḥammed el-Yemenî. Fetḥu’l-kadîr. Dımaşk: y.y., 1414.
• Ṭaberânî, Ebü’l-Ḳâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Aḥmed b. Eyyûb. el- Muʿcemu’l-evsaṭ. thk. Ṭâriḳ b. ʿİvaḍullâh b. Muḥammed, ʿAbdulmuḥsin b. İbrahim el-Ḥuseynî. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Ḥaremeyn, ts.
• Ṭaberî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmilî. Câmiʿu’l-beyân fî teʾvîli ʾâyi’l-Ḳur’ân. thk. ʾAḥmed Muḥammed Şâkir. 24 Cilt. b.y.: Muʾessesetu’r- Risâle, 1420/2000.
• Tirmiẕî, Ebû ʿÎsâ Muḥammed b. ʿÎsâ. es-Sünen. thk. Beşşâr ʿAvvâd Maʿrûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
• Tümer, Günay. “Bereket”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/487- 489. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Türkmen, Mutlu. Kur’ân-ı Kerim ve Kitab-ı Mukaddeste ‘Brk’ ‘Sbh’ ve ‘Kds’ Köklerinin Semantik İncelemesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Vâḥidî, Ebü’l-Ḥasen ʿAlî b. Aḥmed b. Muḥammed b. ʿAlî en-Nîsâbûrî. el-Vasîṭ fî tefsîri’l-Ḳur’âni’l-Mecîd. thk. Heyet. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
• Wensinck, A.J. “Mescid-i Aksâ”. İslam Ansiklopedisi. 9/118- 119. İstanbul: Milli Eğitim Yayınları, 1940.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2021.
• Yıldız, Mehmet Sami. Kur’ân’da Bereket Kavramı. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2023.
• Zemaḫşerî, Ebü’l-Ḳâsım Maḥmûd b. ʿAmr. el-Keşşâf ʿan haḳâîḳı gavâmiḍi’ttenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 1407.