Hayız ve Nifas Dönemleri ile İlgili Bâtıl İnançlara Dayalı Uygulamaların İslâm Fıkhı Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 60 Sayı: 2, 557 - 588, 24.06.2024

Tuğba Duru

https://doi.org/10.61304/did.1394206

Öz

Bâtıl inançlar ve bunlara bağlı uygulamalar sahih bilgiye dayalı dinî hayatın en büyük düşmanıdırlar. Dinî hayatın hem dünya hem de âhiret hayatını ilgilendirdiğini düşündüğümüzde, sahih bilgiye dayalı inanç, ibadet, ahlâk ve hukuk kurallarının bâtıl inançlardan korunması çok hayatî bir önem arz etmektedir. Bu konunun çok geniş bir alanı kapsamış olmasından dolayı, sınırlandırılarak çalışılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Sahadaki din eğitimi hizmetlerinden anlaşılmıştır ki, hayatı zorlaştıran bâtıl inançların ve bunlara bağlı yanlış uygulamaların en yaygın örnekleri, kadınların özel dönemleri olan hayız ve nifasla ilgilidir. Biz de bu çalışmamızda bâtıl inançlardan kaynaklanan bilgilerin zihinleri işgal etmesini önlemek, dinî hayatın söz konusu kirli bilgilerle kuşatılıp ibâha alanının daraltılmasına, hayatın gereksiz bir şekilde zorlaştırılmasına ve haram sınırlarının ihlal edilmesine engel olmak için, kadınların özel dönemleriyle ilgili birincil kaynaklara dayalı sahih dinî bilgilerin ışığında meseleyi değerlendirip zihinleri berraklaştırmayı amaçladık. Bunun için öncelikle İslâm fıkhında hayız, nifas ve istihâze hallerinin nasıl değerlendirildiğini irdeleyip, bu bilgiler ışığında yerleşik bâtıl inanç ve uygulama örneklerini değerlendirdik.

Anahtar Kelimeler

İslâm Fıkhı, Bâtıl İnanç, Sahih Dinî Bilgi, Hayız, Nifas

Evaluation of Practices Based on Superstitions Regarding Menstural and Puerperal Periods in Terms of Islamic Jurisprudence

Öz

Superstitious beliefs and associated practices pose significant obstacles to genuine religious life founded on authentic knowledge. When we contemplate the significance of religious life encompassing both worldly existence and the Hereafter, safeguarding religious beliefs, worship, morality, and legal principles rooted in authentic knowledge devoid of superstitions becomes imperative. However, given the breadth of this topic, we found it necessary to narrow our focus for the purpose of study. From religious education services provided in the field, it has become apparent that the most prevalent instances of superstitions and associated erroneous practices pertain to hayz and nifas. This study aimed to elucidate the subject matter by assessing it in accordance with authentic religious teachings regarding women’s specific periods. The objective was to counteract the dissemination of misinformation stemming from superstitious beliefs and to safeguard religious life from being influenced by such erroneous information. To achieve this objective, we initially analyzed the Islamic jurisprudential perspectives on hayz, nifas, and istihadha. Subsequently, we scrutinized prevalent superstitious beliefs and practices entrenched in folk traditions in light of this knowledge.

Anahtar Kelimeler

Islamic Jurisprudence, Superstition, Authentic Religious Knowledge, Hayz, Nifas

Kaynakça

• A bu Salih, Heba. “Ürdün’deki Doğum Âdetleri Üzerine Bir Karşılaştırma (Amman- Samsun Örneği)”. AHBV Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi (AKAF) 2/1 (2020), 10-21.
• Acıpayamlı, Orhan. Türkiye’de Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1961.
• Altuntaş, Halil. “Hurafelerin Dayanılmaz Cazibesi”. Diyanet Aylık Dergi 186 (Haziran 2006), 12-14.
• Başak Vildan - Esen Saliha. “Uşak İli ve Çevresindeki Doğum ile İlgili İnanış ve Uygulamalar”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD) 7/10 (2020), 143-164.
• Bedir, Karani. Hurafelere Karşı Eğitim ve Bilim. İstanbul: Ravza Yayınları, t.s.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl. Sahîh-i Buhârî ve Terc emesi. çev. Mehmet Sofuoğlu. 16 Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1987.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hurafeler ve Bâtıl İnanışlar. İstanbul: Marifet Yayınları, 1981.
• Desûkî, Muhammed b. Arafe. Ḥâşiyetü’d-Desûkî ʿale’ş-Şerḥi’l-kebîr. thk. Ebü’l Fadl ed-Dimyâtî - Ahmed b. ‘Ali. 14 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1443/2021.
• Din İşleri Yüksek Kurulu: Fetvalar. 2. Basım. İzmir: DİB Yayınları, 2018.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Kitâbü’s-Sünen. 5 Cilt. thk. Muhammed Avvâme. Cidde: Dârul-Kıble l ’is-Sekâfeti’l-İslâmiyye - Beyrut: Müessesetü’r-Reyyan - Mekke: el-Mektebetü’l-Mekkiyye, 1419/1998.
• Erdil, Kemalettin. Yaşayan Hurafeler. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hu kuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Erşahin, Seyfettin. “Hurafe ile Mücadelenin Niteliği ve Niceliği Üzerine”. Diyanet İlmî Dergi 42/1 (Ocak-Şubat-Mart 2006), 1-20.
• Gül, Zeynel. “Tahtacılarda Gelenekler: Doğum ve Çocukla İlgili Âdet, Uygulama ve Gelenekler”. Folklor/Edebiyat Alevîlik Özel Sayısı II 8/30, 347-358.
• Günay, Hacı Mehmet. “Nifas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/79-81. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Haçkalı, Abdurrahman. “Âdetli Kadının Namaz Kılması, Oruç Tutması, Tavaf Etmesi ve Mescide Girmesi”. Güncel Dinî Mese leler İstişare Toplantısı V; İbadetler ve Aile Hayatı ile İlgili Bazı Meseleler. Ankara: DİB Yayınları, 2014, 283-299.
• Hocaoğlu, Mustafa. “Âdetli Kadının Mushaf’a Dokunması ve Okuması”. Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı V; İbadetler ve Aile Hayatı ile İlgili Bazı Meseleler. Ankara: DİB Yayınları, 2014, 329-345.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muġnî. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî - Abdulfettah Muhammed el-Hulv. 15 Cilt. Riyad: Dâru’l-‘Alemi’l-Kütüb, 4. Basım, 1419/1999.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’lmüctehid ve nihâyetü’l-muḳteṣid. thk. Abdulmecid Tu‘me el-Hale bî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Ma‘rife, 1418/1997.
• Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği El Kitabı. haz. Anahit M. Coşkun. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Kalafat, Yaşar. İslâmiyet ve Türk Halk İnançları. Ankara: Kültür Ba kanlığı Yayınları, 1996.
• Kalafat, Yaşar. Türk Dünyası Karşılaştırmal ı Türkmen Halk İnançları. Ankara: Asam Yayınları, 2000.
• Karadaş, Cağfer. “Dine Yabancılaşma Aracı Olarak Bid‘at ve Hurafe”. İlahiyat Akademi Dergisi 3 (2016), 23-43.
• Karadeniz, Fikir Şule - Aydın Ateş, Nuran. “Sosyal Çevrenin Lohusalık Dönemindeki Rolü”. Ebelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 4/3 (2021), 260-265.
• Karaman, Fikret. “Modern Hayat ve Hurafeler”. Diyanet Aylık Dergi 186 (Haziran 2006), 15-17.
• Karaman, Hayreddin v.dğr. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt, Ankara: DİB Yayınları, 3. Basım, 2007.
• Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: DİB Yayınları, 6. Basım, 2010.
• Küçük, Abdurrahman. “Alkarısı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/469. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullāh b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İḫtiyâr lita ʿlîli’l-Muḫtâr. tlk ve thc. Abdullatif Muhammed Abdurrahman. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419/1998.
• Mergīnânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergānî. el- Hidâye şerh-u Bidâyeti’l-mübtedî. 4 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• Muratoğlu, Malik v.dğr. Özbekistan - Anadolu Karşılaştırmalı Türk Halk İnançları. İstan bul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1996.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müs lim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1374/1955.
• Nev evî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Minhâcü’ṭ-ṭâlibîn. thk. Fâdî el- Mağribî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1442/2021.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmûʿ şerḥu’l-Müheẕẕeb. thk. Muhammed Necîb el-Mutî‘î. 23 Cilt. Riyad: Dâru ‘Âlemi’l-Kütüb, 1423/2003.
• Öğüt, Salim. “İstihâze”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ans iklopedisi. 23/334-335. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Örnek, Sedat Veyis. Etnoloji Sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1971.
• Örnek, Sedat Vey is. Türk Halk Bilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları , 1995.
• Soyal Şenol, Şule. “Kadınların Özel Hallerinde Kur’an Okuması ve Kur’an’a Dokunması İle İlgili Rivâyetlerin Tahlili ve Değerlendirilmesi”. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü De rgisi 8/1 (2018), 129-155.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmi‘ul kebîr. 6 Cilt. thk. Beşşar ‘Avvel el- Ma‘rûf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2. Basım. 1998.
• Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas. Kelam Terimleri Sözlüğü. 3. Basım. İstanbul: İSAM Yayınları, 3. Basım. 2013.
• Tozduman, Aysel Zeynep. Yaşayan Cahiliyye. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 1987.
• Varlı, Mustafa. Bid’at, Hurafe ve Bâtıl İnançlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Yaman, Ahmet. “Âdet Gören Kadının İbadeti”. Mehir (Yaz 1998), 5-13.
• Yavuz, Yunus Vehbi, “Hayız”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/51-53. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yel, Ali Murat – Yavuz, Yusuf Şevki. “Hurafe”. Türkiye Di yanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/381-384. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yılmaz, Fatma. Din Eğitimi Işığında Kadınlar Arasında Yaşayan Hurafeler. ed. Mehmet Dikmen. İstanbul: Cihan Yayınları, 2008.
• Yüksek, Ali. “İslâm Fıkhına Göre Âdet ve Lohusalık Günlerinde Mescitlere Giriş Sorunu”. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 41 (2016), 77-97.
• Zeydan, Abdülkerim. el-Mufassal: Mezheplere Göre Bütün Yönleriyle Kadın ve Aile Fıkhı Ansiklopedisi. çev. Erdinç Ahatlı v.dğr. 15 Cilt. İstanbul: Asalet Yayınları, 2019.