Öğreticilere Göre Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Uygulamasına İlişkin Sorunlar

Yıl 2024, Cilt: 60 Sayı: 3, 1117 - 114, 27.09.2024

Şeyma Şengül , Eyüp Şimşek

https://doi.org/10.61304/did.1438432

Öz

Türkiye’de hafızlık eğitimi, 2014 yılına kadar örgün eğitimden bağımsız olarak yürütülmüştür. Bu tarih itibariyle “Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesi” adında yeni bir uygulama başlamış, öğrencilerin okul ortamından uzak kalmadan hafızlık yapmalarına imkân sağlanmıştır. Uygulayıcı olmaları sebebiyle öğreticilerin projeye ilişkin görüşlerinin alınması, uygulamada karşılaşılan zorlukların tespiti bakımından gerekli görülmektedir. Bu araştırma, öğreticilerin görüşleri çerçevesinde örgün eğitimle birlikte hafızlık uygulamasında yaşanan sorunları konu edinmektedir. Araştırmanın amacı, proje kapsamındaki İmam Hatip ortaokullarında görev yapan öğreticilerin uygulamada karşılaştıkları sorunları betimlemektir. Araştırma, öğreticilerin deneyimlerinden hareketle uygulamanın geliştirilmesine yönelik öneriler sunması bakımından önemlidir. Nitel araştırma yöntemine göre tasarlanan araştırmada durum çalışması deseni kullanılmıştır. Çalışma grubunu, 2021- 2022 eğitim-öğretim yılında Erzurum ili Yakutiye ilçesine bağlı hafızlık proje okullarında görev yapan 12 öğretici oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak yarı-yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizi, içerik analizine göre gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda, örgün eğitimle birlikte hafızlık uygulamasında öğrenci, veli, öğretici, yönetim/idare ve proje kaynaklı sorunlar yaşandığı belirlenmiş ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Hafızlık Eğitimi, Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık, Öğretici Görüşleri, Hafızlık Eğitiminin Sorunları.

Problems Related to Hifz Education along with Formal Education According to Instructors

Öz

Hifz education in Türkiye was carried out independently from formal education until 2014. Since this date, a new implementation known as the “Hifz Education Project along with Formal Education” has begun, enabling students to become hafiz without having to leave the school environment. Since the instructors are implementers, it is necessary to take their opinions about the project into account in order to identify the difficulties encountered in implementation. This research deals with the problems encountered in hifz education along with formal education within the framework of the opinions of the instructors. The aim of the research is to describe the problems encountered by the instructors working in İmam Hatip schools within the scope of the project. The research is important in terms of providing suggestions for improving the implementation based on the experiences of the instructors. The research was designed according to the qualitative research approach and utilized the case study method. The study group consists of 12 instructors working in Hifz project schools in Yakutiye district of Erzurum province in the 2021–2022 academic year. A semi-structured interview form was used as a data collection tool. The data were analyzed according to content analysis. As a result of the research, it was revealed that there are problems arising from students, parents, instructors, administration and projects, and proposals were made for solutions to these problems.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Hifz Education, Hifz Education along with Formal Education, Instructors’ Views, Problems of Hifz Education.

Kaynakça

• Adıgüzel, Abdullah v.dğr. “Hafız İmam Hatip Ortaokullarındaki Hafızlık Eğitimine İlişkin Öğretici ve Öğrenci Görüşleri”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 17/68 (Ekim 2018), 1453-1475. https://doi.org/10.17755/esosder.363850
• Akdemir, Mustafa Atilla. “Kur’an Ezberinde Kalite İhtiyacı ve Donanımlı Hafızlık”. Usûl İslam Araştırmaları Dergisi 13 (2010), 21-40.
• Algur, Hüseyin. “Hafızlık Eğitimi Alan Bireylerin Gözüyle Türkiye’de Hafızlık Eğitimi (Nitel Bir Araştırma)”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/8 (2018b), 67-105.
• Algur, Hüseyin. Hafızlık Eğitimi Alan Bireylerin Motivasyon ve Psiko-Sosyal Durumlarının Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018a.
• Algur, Hüseyin. “Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık ile Geleneksel Hafızlık Eğitimi Uygulamalarının Kur’an Kursu Öğreticisi/Öğretmen Görüşlerine Göre Karşılaştırılması”. Çeşitli Yönleriyle Hafızlık Eğitimi. ed. Hatice Şahin Aynur. 183- 230. İstanbul: Dem Yayınları, 2021.
• Arslan, Gülsüm. Örgün Eğitim Kapsamında Hâfızlık Eğitimi (Sabahattin Zaim Üniversitesi ve İstanbul Şehit Tolga Ecebalın Kız Anadolu İmam-Hatip Lisesi Örneği). İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Arslantaş, Muhammet. “İmam-Hatip Ortaokullarında Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesinde Öğrenci Tutumları” (Sivas Zeki Hayran İmam-Hatip Ortaokulu Örneği). Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Avcılar, Sümeyye. Hafızlık Proje Okullarında Hafızlık Eğitimi Alan Öğrencilerin Psiko-Sosyal Durumları ile Motivasyon Düzeylerinin İncelenmesi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Aybey, Salih. “Hafızlık Eğitiminde Yeni Bir Tecrübe: Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık -Önemi, Problemleri ve Beklentiler-”. Ekev Akademi Dergisi 82 (2020), 383-412.
• Aydın, M. Şevki. “Hafızlık Eğitimini Yeniden Düşünmek”. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. ed. Cemil Osmanoğlu - Ömer Özbek. 17-39. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Bayraktar, M. Faruk. “Hafızlık Eğitiminin Geleneksel Yöntemleri ve Kur’an Kursları”. X. Kur’an Sempozyumu: Kur’an ve Eğitim. Ankara: Fecr Yayınları, 2008.
• Büyüköztürk, Şener v.dğr. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 23. Basım, 2017.
• Büyükşahin, Suzan - Osmanoğlu, Cemil. “Çocuğunu Hafızlık Eğitimine Yönlendiren Velilerin Hafızlık Öncesi Hazırlık Durumları”. Ases International Kayseri Scientific Research Conference. 80-93. Kayseri: 2023.
• Cebeci, Suat - Ünsal, Bilal. “Hafızlık Eğitimi ve Sorunları”. Değerler Eğitimi Dergisi 4/11 (2006), 27-52.
• Creswell, John W. Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. ed. Selçuk Beşir Demir. Ankara: Eğiten Kitap, 3. Basım, 2017.
• Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. “Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesi Süreci”. Erişim 5 Ocak 2024. https://hafiz.meb.gov.tr/pdf/usul%20 esaslar/%C3%B6rg%C3%BCn%20e%C4%9Fitimle%20birlikte%20 haf%C4%B1zl%C4%B1k%20projesi%20a%C5%9Famalar%C4%B1_%20usul_ esaslar.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı. “Hafızlık Eğitim Programı”. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2010. Erişim 5 Ocak 2024. https://egitimhizmetleri.diyanet. gov.tr/Documents/Haf%C4%B1zl%C4%B1k%20E%C4%9Fitimi%20 Program%C4%B1%20-%202010.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı. “Hafızlık Eğitim Programı”. Ankara: DİB, 2021. Erişim 5 Ocak 2024. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/sayfa/787
• Ekiz, Durmuş. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık, 5. Basım, 2017.
• Fırat, Yavuz. “Kur’an Öğretimi ve Hafızlık Eğitimi Üzerine Bazı Düşünceler”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23 (2007), 549-568.
• Göksün, Ayşe Nur. Kur’an Kursu Öğretici ve Öğrencilerine Göre Proje Okullardaki Hafızlığa Hazırlık Eğitimi (Kayseri Örneği). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Güneş, Adem. “Hafızlık Eğitiminin Öğrencilerin Sosyal ve Özgüven Gelişimlerine Etkisi -Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Yapan İHO Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma-”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 53 (2020b), 263-286. https:// doi.org/10.29288/ilted.699576.
• Güneş, Adem. Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık. İstanbul: Dem Yayınları, 2020a.
• Gürel, Ramazan. “Cumhuriyet Dönemi Hafızlık Eğitimi Literatürü Üzerine Bir Değerlendirme”. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. ed. Cemil Osmanoğlu - Ömer Özbek. 341-389. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Güven, Semra. “Öğretim Sürecinde Öğrenci ve Öğretmen”. Öğretim İlke ve Yöntemleri. ed. Semra Güven - Mehmet Arif Özerbaş. 33-68. Ankara: Pegem Akademi, 2021.
• Korkmaz, Mehmet. “Hafızlık Eğitiminde Bireyi (Talebeyi) Tanıma”. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. ed. Cemil Osmanoğlu - Ömer Özbek. 57-115. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Korkmaz, Mehmet. “Kur’an Kurslarında Din Eğitimi”. Din Eğitimi. ed. Recai Doğan - Remziye Ege. 327-356. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.
• Kozakoğlu, Ekrem. Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesi ve Kur’an Eğitimine Katkısı (Konya Selçuklu Mustafa Büyükkaplan Hafız İmam Hatip Ortaokulu Örneği). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kuloğlu, Rahime. Yönetici Görüşlerine Göre İmam Hatip Ortaokullarındaki Hafızlık Projesinin Değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi - Marmara Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ortak Yüksek Lisans Programı, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Kuloğlu, Rahime - Kanger, Faruk. “Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesinin Yönetimsel Açıdan Değerlendirilmesi”. Usul İslam Araştırmaları 38/38 (01 Ekim 2022), 139-170. https://doi.org/10.56361/usul.1145930
• Mete, Elif. Proje İmam Hatip Ortaokullarındaki Hafızlık Eğitimi ve Diyanet İşleri Başkanlığı’na Bağlı Kur’an Kurslarında Yürütülen Hafızlık Eğitimi Süreçlerinin Karşılaştırılması (İstanbul Avrupa Yakası Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Milli Eğitim Bakanlığı. “Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği”. Erişim 5 Ocak 2024.
• https://www.mevzuat.gov.tr./File/GeneratePdf?mevzuatNo=19942 &mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&me/vzuatTertip=5
• Milli Eğitim Bakanlığı - Diyanet İşleri Başkanlığı. “Okul-Kur’an Kursu İş Birliğine Dayalı Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesi Uygulama Usul ve Esasları”. Ankara, 2019b. https://hafiz.meb.gov.tr/uygulama-usul-ve-esaslar/
• Milli Eğitim Bakanlığı - Diyanet İşleri Başkanlığı. “Okul-Kur’an Kursu İşbirliğine Dayalı Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesi Protokolü”. Ankara, 2019a. https://hafiz.meb.gov.tr/pdf/MEB_DIB_Protokol.pdf
• Osmanoğlu, Cemil. “Hafızlık Eğitiminde Bilişsel Hazırbulunuşluk”. Erciyes Akademi 36/4 (30 Aralık 2022), 2065-2085. https://doi.org/10.48070/ erciyesakademi.1194478
• Osmanoğlu, Cemil - Göksun, Ayşe Nur. “Hafızlık Eğitiminde Başarı ve Motivasyon”. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. ed. Cemil Osmanoğlu - Ömer Özbek. 117-201. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Özdemir, Saadettin - Çaylı, Ahmet Fatih. “Kur’an Kursu Öğreticilerine Göre Hafızlık Öğretimi ve Problemleri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/119 (2021), 23-69.
• Patton, Michael Quinn. Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. ed. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Pegem Akademi, 2. Basım, 2018.
• Şengül, Şeyma. Kur'an Kursu-Okul İş Birliğine Dayalı Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Programına İlişkin Öğretici Görüşleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Şimşek, Eyup. Hayat Boyu Dini Öğrenme İdealler ve Gerçekler. Ankara: Akasya Kitap, 2013.
• Tuncel, Emrullah. “Üstün Zekâlı Öğrencilerin Örgün Eğitim Eşliğinde Hafızlık Deneyimine Dair Nitel Bir Araştırma”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2022), 233-261. https://doi.org/10.46353/k7auifd.994539
• Uğur, Elif. İdareci, Öğretici ve Öğrenci Görüşlerine Göre Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Uygulamasının Değerlendirilmesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Uğur, Elif - Osmanoğlu, Cemil. “Paydaşlarına Göre Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Uygulamasının Değerlendirilmesi”. Bilimname 2020/41 (15 Mayıs 2020), 903-956. https://doi.org/10.28949/bilimname.700283
• Yetimova, Pakize. Ortaokula Devam Eden Öğrencilerin Hafızlık Eğitiminde Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerilerine Yönelik Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 11. Basım, 2018.
• Yusufoğlu, Kevser. İmam Hatip Ortaokullarında Örgün Eğitimle Hafızlık Projesinin Uygulanması ve Yönetimine Dair Paydaş Görüşlerinin İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi - İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ortak Yüksek Lisans Programı, Yüksek Lisans Tezi, 2021.