The Prophet’s Diplomatic Strategies and the Significance of Religious Diplomacy within the Framework of Modern Diplomacy

Yıl 2024, Cilt: 60 Sayı: 3, 915 - 952, 27.09.2024

Yusuf Ay

https://doi.org/10.61304/did.1487413

Öz

Throughout human history, diplomacy has aimed to conduct international relations in a peaceful manner. Historically, diplomacy has played a significant role between states and societies, and in the modern world, it has gained even more importance with communication technologies, economic integration, migrations, and political changes. These developments have expanded diplomacy beyond being state-centric, incorporating new actors such as public diplomacy and non-governmental organizations, and allowing it to play an active role in new areas, especially religious diplomacy. Religious diplomacy offers a new perspective on religion’s function in international relations, with the potential to foster understanding and build bridges between different cultures. This approach provides inclusive and multi-dimensional solutions to global issues, thereby enhancing inter-societal cooperation. The aim of this article is to examine how the diplomatic communication strategies of the Prophet Muhammad can be integrated into modern diplomacy and to discuss the significance and potential of religious diplomacy in international relations. The study analyzes the Prophet Muhammad’s diplomatic strategies in a historical context and explores their applicability to modern diplomacy. The methodology involves examining historical examples such as the Constitution of Medina and the Treaty of al-Hudaybiya to analyze the fundamental principles and practices of religious diplomacy.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Prophet Muhammad, Sunnah, Religious Diplomacy, Communication, Strategy.

Modern Diplomasi Çerçevesinde Hz. Peygamber’in Diplomatik Stratejileri ve Dinî Diplomasinin Önemi

Öz

Diplomasi insanlık tarihi boyunca uluslararası ilişkileri barışçıl bir doğrultuda yürütme hedefi taşımıştır. Tarihte devletler ve toplumlar arasında önemli bir rol oynayan diplomasi, modern dünyada iletişim teknolojileri, ekonomik entegrasyon, göçler ve siyasi değişimlerle daha da önem kazanmıştır. Bu gelişmeler diplomasiyi devlet merkezli olmaktan çıkarıp kamu diplomasisi ve sivil toplum kuruluşları gibi yeni aktörlerle genişletmiş, özellikle dinî diplomasi gibi yeni alanlarda da etkin bir rol oynamasını sağlamıştır. Dinî diplomasi, dinin uluslararası ilişkilerdeki işlevine yeni bir bakış açısı getirerek farklı kültürler arasında anlayış ve köprüler kurma potansiyeline sahiptir. Bu yaklaşım, global sorunlara karşı kapsayıcı ve çok boyutlu çözümler sunarak toplumlar arası iş birliğini arttırmaktadır. Makalenin amacı, Hz. Peygamber’in diplomatik iletişim stratejilerinin modern diplomasiye nasıl entegre edilebileceğini incelemek ve dinî diplomasinin uluslararası ilişkilerdeki önemini ve potansiyelini tartışmaktır. Çalışmada, Hz. Peygamber’in diplomatik stratejileri tarihsel bağlamda analiz edilerek, modern diplomasiye uygulanabilirliği araştırılmıştır. Yöntem olarak, Medine Sözleşmesi ve Hudeybiye Antlaşması gibi tarihsel örnekler üzerinden dinî diplomasinin temel ilkeleri ve pratikleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Hz. Peygamber, Sünnet, Dinî Diplomasi, İletişim, Strateji.

Kaynakça

• Abdulfettah, Ali - Halil, Muhammed. Usûlü’l-alâkati’d-diplomasiyye ve’lkonsaliyye. Amman: Merkezü’l-İlmi li’d-Dirasati’s-Siyasiyye, 2005.
• Abdurrahmanlı, Elvin - Bağış, Egemen. “Diplomasi Tanımı ve Uluslararası Konjonktürde Mevcut Olan Diplomasi Türleri”. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi 3/1 (31 Ocak 2021), 140-160.
• Acar, H. İbrahim. “Hürriyet ve Eşitlik Kavramları Ekseninde Demokrasi ve İslam Konusunda Bazı Mülahazalar”. İslam Araştırmalar Dergisi 16/1 (2003), 79-94.
• Âcurrî, Ebû Bekr Muhammed b. Hüseyn b. Abdillâh. Kitâbü’ş-Şerîʿa. thk. Abdullah b. Ömer b. Süleyman ed-Demîcî. 5 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 2. Basım, 1420.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şu‘ayb el-Arnaût - Âdil Mürşid. Müessesetü’r-Risâle, 1421.
• Aksar, Yusuf. Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk I-II. 2 Cilt. İstanbul: Seçkin Hukuk, 2012.
• Argun, Selim - Keskin, Ümit. “Erken Dönem İslam Diplomasisinde Hediye”. İslâmî İlimler Dergisi 15/1 (Mart 2020), 57-94.
• Arı, Tayyar. Uluslararası İlişkilere Giriş. Bursa: Aktüel Yayınları, 2018.
• Avcı, Casim. İslam-Bizans İlişkileri. İstanbul: Kurtiş Matbaacılık, 2003.
• Baydemir, Mehmet. “Türkiye’nin Sahraaltı Afrika’ya Yönelik İnanç Diplomasisi”. İçtimaiyat Dergisi 6/1 (Ocak 2022), 344-364.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Şuabü’l-Îmân. thk. Abdülali Abdülhamîd Hâmid. 14 Cilt. Hindistan: Mektebetü’r-Rüşd, 1423.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Delâili’n-nübüvve. thk. Abdülmu‘tî Emîn Kal‘acî. 7 Cilt. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye - Dâru’r-Reyyân, 1408.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Mustafâ Abdülkâdir Atâ. Beyrut - Lübnân: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1424.
• Bezzâr, Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik. el-Müsned. thk. Mahfûz Abdurrahmân Zeynullah v.dğr. 18 Cilt. el-Medînetü’l-Münevvere: Mektebetü’l-Ulûm ve’l- Hikem, 1988.
• Bilge, Mustafa. “Necran”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/507- 508. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’ssahîh. thk. Muhammed Zahîr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. en-Necât, 1422.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Edebü’lmüfred. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâri’lİslâmiyye, 3. Basım, 1409.
• Çatal, Betül - Doğan, Mustafa. “Yeni Diplomatik Yöntemler: Çevre Diplomasisi”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 40 (2018), 16-31.
• Çelik, Nizamettin. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in Yönetiminde Dış İlişkilerin Temel İlkeleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Çelik, Nizamettin. “Hz. Peygamber’in (s.a.s.) Dıș İlișkiler Stratejisi”. Diyanet İlmî Dergi 55/4 (2019), 975-1009.
• Çetin, Musa. “Hz. Peygamber (S.A.V.)’in Hayatında Bir İlke Olarak ‘Şefkat’”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 8/1 (Nisan 2016), 251-269.
• Dağ, Ahmet Emin. Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Sözlüğü. İstanbul: Vadi Yayınları, 2016.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl. es-Sünen. thk. Hüseyin Selim Esed. 4 Cilt. Suûdî Arabistan: Dâru’l-Muğnî, 1412.
• Dilek, Mehmet Said. “Trump Yönetiminin Kudüs Kararına Analatik Bakış”. International Journal of Social Inquiry 11/1 (2018), 97-137.
• Diylemî, Amal. et-Tanzîmu’l-kânûni ed-düveli li’l-alakati’d-diplomasiyye. Cezayir: el-Mektebetü’l-Kanuniyye, 2012.
• Doğan, Recep. “Conflict Resolution Forms in the Life of Prophet Muhammad”. International Journal of Religion and Spirituality in Society 4/2 (2017), 9-19.
• Doygun, Aydın. Erken Dönem İslam Uygarlığında Diplomasinin Gelişiminin Analizi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2021.
• Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed. el-Künâ ve’l-esmâ. thk. Ebû Kuteybe el-Firyâbî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1421.
• Durmuş, Hasan. İslam İktisadı Tüketim Anlayışı: İsraf Perspektifinden Değerlendirme. Ankara: Orion Akademi, 2022.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Muhammed Meciyyüddîn Abdülhamîd. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, Ebû Ya‘lâ Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ. el-Müsned. thk. Hüseyin Esed Esed. 13 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn lit-Turâs, 1404.
• Eren, Erdem. “Geleneksel Diplomasiden Modern Diplomasiye Diplomasinin Tarihsel Evrimi”. Uluslararası Eşitlik Politikası Dergisi 1/1 (2021), 32-55.
• Ezrakī, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdullah. Ahbâru Mekke ve mâ câʾe fîhâ mine’l-âsâr. thk. Rüşdî Sâlih Melhas. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Endülüs, ts.
• Fetlavî, Süheyl Hüseyin. ed-Diplomasiyye’l-İslâmiyye. Amman: Daru’s- Sakâfe, 2005.
• Garaudy, Roger. İslam ve İnsanlığın Geleceği. çev. Celal Aydın. İstanbul: Türk Edebiyat Vakfı, 2016.
• Güçlü, Nezahat. “Stratejik Yönetim”. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 23/2 (2003), 261-285.
• Güngör, Haydar. “Cibrîl’in Mahiyetiyle İlgili Bir Değerlendirme”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1, 49-71.
• Gürcan, Çiğdem. Mekke Fethi’nin Dönüm Noktası: Hudeybiye Antlaşması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2019.
• Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. thk. Mustafâ Abdülkâdir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 1411.
• Hamîdullah, Muhammed. “Hudeybiye Antlaşması”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/297-299. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. Ankara, 2003.
• Heyet. Hadislerle İslam. 7 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 4. Basım, 2013.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr b. Ebî Şeybe ʿAbdullâh b. el-ʿAbsî. el-Müsned. thk. ʿÂdil b. Yûsuf el-ʿAzzâzî - Aḥmed b. Ferîd el-Mezîdî. 2 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vaṭan, 1418/1997.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. el- Müsnedü’s-sahîh ale’t-tekāsîm ve’l-envâ. thk. Şu‘ayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1414.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik b. Hişâm el-Himyerî. es-Sîretü’nnebeviyye. thk. Mustafa es-Sekâ v.dğr. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2005.
• İbn Hudeyd, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali b. Ahmed. el-Misbâhu’l-mudiyy fî küttabi’n-Nebiyyi’l-ümmî ve resûlihî ile mülüki’l-erdî min Arabîyyin ve Acemîy. thk. Muhammed Âzimuddin. 2 Cilt. Beyrut: Alemu’l-Kitab, 1985.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmaîl b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Alî Şîrî. 21 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1988.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
• İbn Mende, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsḥâḳ b. Muhammed b. Yahya. el-Îmân. thk. ʿAlî b. Muḥammed b. Nâṣir el-Faḳîhî. 2 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r- Risâle, 1406/1985.
• İbn Râhûye, Ebû Ya‘kûb İshâk b. İbrâhîm b. Mahled et-Temîmî el-Hanzalî el- Mervezî. Müsned. thk. Abdulgafûr Abdülhakk Hüseyn el-Belûşî. 5 Cilt. Medîne: Mektebetü’l-Îmân, 1412.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Muni’ Ebû Abdillah el-Basrî el-Hâşimî. et-Tabakâtu’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdu’l-Kadir Ata. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2012.
• İprişli, Mehmet. “Elçi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/3-15. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• İskit, Temel. Diplomasi Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Kapar, Mehmet Ali. Heyetler: Hz. Peygamber Dönemi’nde Diplomasi. İstanbul: Endülüs, 2017.
• Kapar, Mehmet Ali. “Uluslararası İlişkiler Bağlamında Hz. Muhammed’in Gayrimüslim Unsurlarla Olan İlişkilerindeki Örnekliği”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48/48 (2019), 57-82.
• Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes. el-Muvatta. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1406.
• Ma‘mer b. Râşid, Ebû ‘Urve Ma‘mer b. Râşid el-Basrî es-San‘ânî. el-Câmi. thk. Habîburrahmân el-A‘zamî. 2 Cilt. Pakistan: el-Meclisü’l-İlmî, 2. Basım, 1403.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Neddaf, Muhammed Zekeriyya. Ahlâku’s-siyâse li’d-devleti’l-İslâmiyyeti fi’l-Kur’ân ve’s-sünne. Dımeşk: Dâr’ul-Kalem, 2006.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şu‘ayb b. Alî. es-Sünen. thk. Abdülfettâh Eُbû Gudde. 9 Cilt. Haleb: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1406.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şu‘ayb b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdülmünım Şiblî. 12 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421.
• Okumuş, Meryem. “Bir Dini Diplomasi Aktörü Olarak Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Dijital Hesaplarının Diyalogsal İlişki Açısından Analizi”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 4/1 (Haziran 2021), 153-170.
• Özdal, Barış - Karaca, Kutay. Diplomasi Tarihi - I. Bursa: Dora Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Özkan, Mehmet. Türk Dış Politikası ve Kamu Diplomasisi (Türk Dış Politikasında Din ve Dini Diplomasi). ed. Mehmet Şahin - B. Senem Çevik. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2015.
• Özkan, Mustafa. “Medine Vesikası”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-2/212-215. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Özmen, Ramazan. “Hudeybiye Barış Antlaşması ve Hadislerin Anlaşılmasında Hâdiselerin Arka Planını Okumanın Sunacağı İmkanlar Üzerine Bir Deneme”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 40 (2018), 277-298.
• Salihi, Muhammed b. Yusuf. Subulu’l-hüdâ ve’r-raşâd fî sîreti Hayri’l-i’bâd. thk. Fehim Muhammed Şeltuti - Cevdet Hilali. 12 Cilt. Kahire, ts.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: DİB Yayınları, 2004.
• Sayın, Yusuf. “Din ve Uluslararası İlişkiler: İslam’ın Dış Politika Kuramı”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 17 (2011), 233-262.
• Sönmez, Zekiye. “Necrân’da Hıristiyanlık ve Hz. Muhammed’in Necrân Hıristiyan Din Adamlarıyla Münasebetleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/2 (2017), 117-148.
• Süheylî, Ebü’l-Kâsım Abdu’r-Rahman b. Abdullah b. Ahmed b. Ebi’l-Hasan. Ravzu’l-unf fî tesiri’s-Sîreti’n- nebeviyyeti li İbn Hişâm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2008.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el- Muʿcemü’l-evsat. thk. Târık b. İvazullah - Abdülmuhsin b. İbrâhim el-Hüseynî. 10 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Harameyn, ts.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el- Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, 1415.
• Tasam (Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi). Stratejik Vizyon Belgesi İnanç Diplomasisi “Sektörel Diplomasi İnşası”. PDF: Tasam Yayınları, 2015. https://tasam.org/Files/Etkinlik/File/VizyonBelgesi/SGPK_INAD_InancVizyon_ TR_pdf_52e13ffa-64bc-4ba6-aefb-8d84fb09c961.pdf
• Taştûşî, Hayıl Abd’ül-Mevla. Mukaddimetü fi’l-alâkatid’devliye. Yermük: Daru’l-Kindî, 2010.
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd. el-Müsned. thk. Muhammed Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hicr, 1419.
• Tevicrî, Abdulaziz b. Osman. es-Stratejiyyetü’s-sakafiyye li’l-âlemi’l-İslâm. Ribat: Munazzametü’l-İslâmi li’t-Terbiyeti ve’l-Ulumi ve’s-Sakafi, 2007.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Ahmed Muhammed Şâkir - Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Mısır: Şerîketü Mektebe, 2. Basım, 1395.
• Tuncer, Hüner. Diplomasinin Evrimi; Gizli Diplomasiden Küresel Diplomasiye. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2009.
• Tuncer, Hüner. Küresel Diplomasi. Ankara: Ümit Yayıncılık, 2006.
• Uzer, Umur. Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları. Uluslararası İlişkiler Girişi Kavram ve Teoriler. ed. Haydar Çakmak. Ankara: Barış Kitapevi, 2007.
• Vâkidî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. el-Meğazi. Beyrut: A’lemü’l- Kütüb, 2006.
• Yaman, Ahmet. “‘Ben ve Öteki’ Kur’an’ın ‘Öteki’ ile İlişkilerde Öngördüğü Dengeli Barış Teorisi”. İslâmî İlimler Dergisi 3/1 (Bahar 2008), 99-106.
• Yaman, Ahmet. “Sulh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/485- 489. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Yılmaz, Hüseyin. “Medine Sözleşmesi Bağlamında Birlikte Yaşama Kültürü”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/1 (2021), 239-258.
• Yılmaz, Musa K. “İslam Devletinin İlk Anayasası: Medine Vesikası”. Köprü Dergisi.
• Yüksel, Mücahit. “Hudeybiye Antlaşması’nın Sosyo-Politik ve Stratejik Açıdan Tahlili Üzerine Bazı Tespitler”. Tasavvur - Tekirdağ İlahiyat Dergisi 9/1 (Haziran 2023), 459-482.
• Kamu Diplomasisi Nedir? İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, 2022.