On +lA Suffix in Chuvash

Yıl 2013, Cilt: 13 Sayı: 13, 57 - 71, 01.12.2013

Feyzi Ersoy

Öz

The focus of the study is the traces of +lA suffix, which is used in words such as birle, tünle, taŋla, basala, tirigle, yaŋıla in the historical process of Turkish, in Chuvash.+lA has been used from Köktürk to present time and its examples can be found in historical texts and dialects. +lA was analyzed through several studies before, it was claimed that this can be a particle, a suffix of emphasize or adverb, a postposition or an enclitic.There are many examples of +lA suffix in Chuvash. Some of the words with this suffix in Chuvash dictionary are found as main entries such as arĭmla “like a woman”, açalla “like a child, childish”, aşakla “like a donkey”, vutla “like fire”, kakayla “like meat, similar to meat”, kapla “like that”, laşalla “like a horse”, månle “like what”, putekle “like a lamp”, apla “likewise”, årle “in the evening”, tĭvanla “brotherly, like a borther…”It can be understood from the Chuvash examples that this suffix used mainly to indicate resemblance, similarity. In addition to its function of derivation of time adverbs, it is used to derivate language names such as Turkĭlla “Turkish”, Vırĭsla “Russian” and Akĭlçanla “English”

Anahtar Kelimeler

+lA suffix, Chuvash, adverb, enclitic

Çuvaş Türkçesindeki +lA Eki Üzerine

Öz

Çalışmada, Türkçenin tarihî seyri içinde birle, tünle, taŋla, basala, tirigle, yaŋıla gibi kelimelerde kullanılan +lA ekinin Çuvaş Türkçesindeki izleri üzerinde durulmuştur.Köktürkçeden bugüne kullanılagelen +lA, tarihî metinlerde ve lehçelerde örneklerine sıkça rastlanılan bir ektir. Geçmişte, çeşitli araştırmacılarca yapılan çalışmalarda +lA üzerinde durulmuş; onun partikel, ek, tekit, zarf yapan ek, ek/edat, sona gelen edat veya enklitik olabileceği yönünde görüşler öne sürülmüştür. +lA ekine Çuvaşçada da sıklıkla rastlanır. Çuvaşça sözlükte madde başı olarak yer alan ve eki taşıyan kelimelerden bazıları şunlardır: arĭmla “kadınca, kadın gibi”, açalla “çocuk gibi, çocukça”, aşakla “eşek gibi”, vutla “ateş gibi”, kakayla “et gibi, ete benzer”, kapla “şöyle, böyle”, laşalla “at gibi”, månle “nasıl, ne gibi”, putekle “kuzu gibi”, apla “böyle, şöyle”, årle “geceleyin”, tĭvanla “kardeşçe, akraba gibi…” Çuvaşça örneklerden, ekin çoğunlukla “gibilik” ve “benzerlik” ifade ettiği anlaşılır. Bununla birlikte ekin, zaman zarfları ile Turkĭlla “Türkçe”, Vırĭsla “Rusça” ve Akĭlçanla “İngilizce” örneklerinde olduğu gibi dil isimleri yaptığı da görülür

Anahtar Kelimeler

+lA eki, Çuvaşça, zarf, enklitik

Kaynakça

• ANDREYEV, V.V. (2006), Sĭmah Pulĭvån Modelåsem Affiks Melå, Şupaşkar.
• ARAT, Reşid Rahmeti (1992), Atebetü’l-Hakayık, TDK Yayınları, Ankara.
• BENZİNG, Johannes (1943), Kleine Einführung in die Tschuwaschische Sprache, Berlin.
• ÇAĞATAY, Saadet (1978), “Kazan Türkçesinde Bazı Tekitler”, Türk Lehçeleri Üzerine Denemeler, Ankara, s. 168-175.
• Çĭvaşla-Vırĭsla Slovar’, Moskova 1982.
• DUMAN, Musa (2008), “Eski Türkiye Türkçesi Devresinde +La Ekli Zarfların Kullanımı
• Üzerine, Turkish Studies, Volume 3/3 Spring, p. 345-355. ERCİLASUN, Ahmet Bican (2008), “La Enklitiği ve Türkçede Bir ‘Pekiştirme Enklitiği’