Loss of Feminine-Gender Words Derived From Arabic in Contemporary Turkish

Yıl 2013, Cilt: 13 Sayı: 13, 93 - 108, 01.12.2013

Gülcan Çolakbostancı Neslihan Koçkeskin

Öz

With the adoption of Islam as the official religion of the Karahan state by Satuk Buğra Han, the influence of Arabic on Turkish increased. Arabic Alphabet was started to be used in addition to the Uighur Alphabet and many Arabic words firstly related to religious life and then to cultural, social and daily lives were adopted into Turkish

Anahtar Kelimeler

-

Arapçadan Alıntı Müennes Kelimelerin Türkiye Türkçesindeki Tutunamamışlığı

Öz

Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han’ın 10. yüzyılda İslamiyet’i devletin resmî dini olarak kabul etmesiyle Arapçanın Türkçe üzerindeki tesiri başlamıştır. Uygur harflerinin yanı sıra Arap harflerinin de kullanımı yaygınlaşmış, önce dinî içerikli daha sonra ise kültürel, toplumsal ve gündelik hayatla ilgili çok sayıda Arapça kelime Türkçeye yerleşmiştir.Bu çalışmada Arapçadan alıntı müennes kelimelerin, Osmanlı ve Türkiye Türkçesinde yer almakla birlikte bir kalıcılık gösteremedikleri vurgulanacak ve bu durumun sebepleri açıklanmaya çalışılacaktır. Bu amaçla müzekker ve müennes biçimleri Osmanlı ve Türkiye Türkçesinde kullanılan bir kelime listesi oluşturulmuş, bu kelimeler Osmanlı dönemi ve günümüz Türkçesi sözlüklerinde, çeşitli eserlerde taranmış, kelimelerin tutunma seyri takip edilmiştir

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• _______________ , (2009), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ahmed Vefik Paşa, (2000), Lehçe-i Osmanî (Haz: Recep Toparlı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• AKAR, Ali (2010), “Türkçe-Arapça Arasındaki Sözcük İlişkileri”, Karadeniz-Black Sea- Çerno More, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, s. 9-16.
• AKSAN, Doğan (1995), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• AKSAN, Doğan (2004), Türkçenin Sözvarlığı, Engin Yayınevi, Ankara.
• AYVERDI, İlhan (2005), Misalli Büyük Türkçe Sözlük (Kubbealtı Lugatı), Kubbealtı Neşriyatı Yayıncılık, İstanbul.
• Beyânî, Tezkiretü’ş-Şuarâ (Haz. Aysun Sunurhan), www.ekitap.kultur.gov.tr, adresinden 28.03.2013 tarihli erişim.
• ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007), Ötüken Türkçe Sözlük: Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2010), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
• EMINOĞLU, Emin (2010), Türk Dilinin Sözlükleri ve Sözlükçülük Kaynakçası, Asitan Yayınları, Sivas.
• ERCILASUN, Ahmet Bican (2004), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• ERGIN, Muharrem (2007), Üniversiteler İçin Türk Dili, Bayrak Basın Yayım Tanıtım, İstanbul.
• ERGIN, Muharrem (2008), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basın Yayım Tanıtım, İstanbul.
• ERGIN, Muharrem (2010), Osmanlıca Dersleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• ERMİŞ, Hamza (2008), Arapça’dan Türkçeleşmiş Kelimeler Sözlüğü, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî (1996), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini I.Kitap (Haz.Orhan Şaik Gökyay), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî (1998), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini 2.Kitap (Haz.Zekeriya Kurşun-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî (1999), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini 3.Kitap (Haz.Seyit Ali Kahraman- Yücel Dağlı), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî (2001), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini 5.Kitap (Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî (2003), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini 7.Kitap (Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman-Robert Dankoff), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî (2003), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini 8.Kitap, (Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman-Robert Dankoff), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî (2005), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini 9.Kitap, (Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman-Robert Dankoff), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî (2007), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini 10.Kitap, (Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman-Robert Dankoff), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Fatîn Dâvûd, Hâtimetü’l-eş’âr, (Haz: Ömer Çiftçi), www.ekitap.kultur.gov.tr, adresinden 28.03.2013 tarihli erişim.
• GÖKSEL, Aslı; KERSLAKE, Celia (2005), Turkish: A Comprehensive Grammar, Routledge, New York.
• GÖZ, İlyas (2003), Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• İMER, Kâmile; KOCAMAN, Ahmet ve ÖZSOY, A. Sumru (2011), Dilbilim Sözlüğü, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• KARAAĞAÇ, Günay (2008), Türkçe Verintiler Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• KARTALLIOĞLU, Yavuz (2010), Bernardo da Parigi’nin Söz Kitabı 400 Yıllık İtalyanca Sözlük, Gazi Kitabevi Yayınları, Ankara.
• KESTELLI, Raif Necdet, (2004), Resimli Türkçe Kamus, (Haz:R. Toparlı, B. T. Aksu, C. S. Kanoğlu, S. Türkmen),
• KORKMAZ, Zeynep (1995), “Batı Kaynaklı Yabancı Kelimeler ve Dilimiz Üzerindeki Etkileri”, Türk Dili, Sayı: 524, s.843-858.
• KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• LYONS, John (1983), Kuramsal Dilbilime Giriş, (Çev. Ahmet Kocaman),Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Mehmed Tevfîk (2010), Kâfile-i Şuarâ, (Haz. F.S. Kutlar Oğuz, M. Çakır, H. Koncu), Doğu Yayınları, İstanbul.
• Nâimâ (2007), Târih-i Na’îmâ, (Haz. Mehmet İpşirli), Türk Tarih Kurumu Yayınları, C.III, Ankara.
• ÖLKER, Gökhan, (2011), Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü (1945-1950 Arası), Kömen Yayınları, Konya.
• ÖZKAN, Mustafa (1999), Tarih İçinde Türk Dili, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• PARLATIR, İsmail (2012), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, Ankara.
• REDHOUSE, Sir James (1999), Redhouse Türkçe/Osmanlıca-İngilizce Sözlük (Haz. V. B. Alkım, N. Antel, R. Avery, J. Eckmann, S.Huri, F. İz, M.Mansuroğlu, A. Tietze), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara,
• SAK, İzzet (2010), Konya Şer’iye Sicili (1102-1103/ 1691-1692), Konya Ticaret Odası Yayınları, Konya.
• Sâlim, Tezkiretü’ş-Şuarâ, (Haz. Adnan İnce), www.ekitap.kultur.gov.tr, adresinden 28.03.2013 tarihli erişim.
• Şemsettin Sami, (2010), Kâmûs-ı Türkî, (Haz: Paşa Yavuzarslan), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Şeyhülislâm Mehmed Esad Efendi (1999), Lehçetü’l-Lugat, (Haz. Ahmet Kırkkılıç), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• TULUM, Mertol (2011), 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• TULUM, Mertol, (2009), Osmanlı Türkçesine Giriş, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ubeydî, Netâyicü’l-Ezhâr, Süleymaniye Kütüphanesi Nuruosmaniye Kitaplığı Yazma Demirbaş No:4079.
• YAVUZARSLAN, Paşa (2004), “Türk Sözlükçülük Geleneği Açısından Osmanlı Dönemi Sözlükleri ve Şemseddin Sâmî’nin Kâmûs-ı Türkî’si”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Dergisi 44, 2, 185–202.