The Common Words Found in Monuments with Köktürk Script and Chuvash

Yıl 2015, Cilt: 16 Sayı: 16, 51 - 82, 06.08.2015

Feyzi Ersoy

Öz

Many studies conducted on texts with Köktürk script, which is the oldest period of literary Turkish, both in Turkey and in other countries. These studies focus on branches such as phonetics, morphology, syntax, re-reading and interpretation. The vocabularies of Köktürk and texts written with Köktürk script have been one of the topics which are studied frequently. The vocabulary has sometimes been compared with the vocabulary of modern Turkish dialects. In the present study, the vocabulary of Chuvash, which is thought to be separated from main root of Turkish Language in a very early period, have been compared with the vocabulary of texts written with Köktürk script. The results show that an important part of the vocabulary of monuments still survives in modern Chuvash

Anahtar Kelimeler

-

Köktürk Harfli Yazıtlarla Çuvaşça Arasındaki Ortak Kelimeler

Öz

Köktürk harfli metinler üzerinde gerek Türkiye’de gerekse Türkiye dışında pek çok çalışma yapılmıştır. Yapılan çalışmalar; fonetik, morfoloji, söz dizimi, yeniden okumalar ve anlamlandırmalar gibi alanlarda yoğunlaşmıştır. Köktürkçenin ve Köktürk harfli metinlerin söz varlığı da üzerinde sıklıkla durulan konulardandır. Bu söz varlığı, zaman zaman Çağdaş Türk lehçelerinin söz hazinesi ile de karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada da Türkçenin ana kolundan çok erken dönemlerde ayrıldığı düşünülen Çuvaşçanın söz varlığı ile Köktürk harfli metinlerin söz varlığı karşılaştırılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar, yazıtların söz varlığının önemli bir kısmının Çağdaş Çuvaşçada da yaşadığını göstermektedir

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe, Runik, Çuvaşça, leksikoloji

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (1983), “Köktürkçenin Söz Varlığı Üzerine”, TDA Y-Belleten 1980-1981, s. 17-21.
• ARSLAN EROL, Hülya (2008), Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri, TDK Yayınları, Ankara.
• AYDIN, Erhan (2000), Türk Runik Bibliyografi/ası, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 61, Istanbul.
• BANG, W. (1996), Köktürkçeden Osmanlıcaya (Çev. T. Aktaş), TDK Yayınları, Ankara.
• CEYLAN, Emine (1997), Çuvaşça Çok Zamanlı Ses Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara.
• CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Centurjy Turkish, Oxford.
• ÇELIKEL, Sibel (2007), Orhan Kitabelerinin Günümüz Türkçesindeki Söz Varlığı, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne. (Danışman: Yrd. Doç. Dr. Çağrı Özdarendeli) ÇTTTS: Çuvaş Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlük (Bülent Bayram), Tablet Yayınları, Konya 2007.
• DLT: Dîvânu Lugâti ’t—Türk, TDK Yayınları (Prof. Dr. Ahmet B. Ercilasun — Prof. Dr. Ziyat Akkoyunlu), Ankara 2014.
• DTS: Drevneıyurksiy Slovar ’, Akademia Nauk SSSR, Leningrad, 1969
• ERSOY, Feyzi (2010), Çuvaş Türkçesi Grameri, Gazi Kitabevi, Ankara.
• ERSOY, Feyzi (2012), T ürk—Moğol Dil İlişkisi ve Çuvaşça, Gazi Kitabevi, Ankara.
• FEDOTOV, M. R. (1996 I—II), Etimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka, Çeboksarı, 2 c.
• GÜNER DİLEK, Figen (1997), “Göktürk Bengü Taşlarından Günümüz Altay Türkçesine Ulaşan Kelimeler”, Sibirya Araştırmaları, s. 139-145 .
• KARAHAN, Leylâ (1993), “Köktürk Kitabelerinden Günümüze Ulaşan Kelimeler”, Türk Yurdu 422, s. 5-7.
• KAYRA, Osman Kemal /BOLATOVA, Şınar (1997), “Çağdaş Kazak Türkçesiyle Göktürk Yazıtlarındaki Kelime ve Deyimler Arasındaki Benzerlikler”, TDA Y-Belleten 1995, s. 179-191.
• POPPE, N. (1965), Introduction to Altaic Linguistics, Wiesbaden. RÖNA-TAS, A. (1999), “Chuvash and Historical Morphology”, A0 52, 5. 1-16.
• SKVORTSOV, M. İ. , Çivaşla- Vırîsla Slovar’, Moskova, 1982.
• ŞİRİN USER, Hatice (2008), “Eski Türkçeden Başkurtçaya Kent, Konut, Yerleşim Nomenclaturası Üzerine Notlar”, Tarihten Bugüne Başkurtlar, Dil-Tarih ve Kültür Üzerine İncelemeler, Ankara, s. 294-312.
• ŞİRİN USER, Hatice (2009), Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Kömen Yayınları, Konya.
• TEKİN, Talat (1988), Volga Bulgar Kitabeleri ve Volga Bulgarcası, TDK Yayınları, Ankara.
• TEKİN, Talat (1995), Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 13, Kültür Bakanlığı-Simurg Yayınlan, Ankara.
• TEKİN, Talat (2003), “Türkçe /ş/, Çuvaşça /ş'/ ve Moğolca /ç/”, Makaleler ], Atayistik, Grafiker Yayınları, s. 235-240.
• YEGOROV, V. G. (1964), Etimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka, Çeboksarı.
• YILDIZ, Hülya (2006), “Yakutça ve Eski Türkçenin Söz Varlığı Üzerine Bir Karşılaştırma”, Sibirya İncelemeleri l/2, s. 177-221.
• YILDIZ, Hülya (2007), “Orhon Yazıtlarından Yakutça ve Dolgancaya Ulaşan Eskicil Sözvarlığı”, Sibirya Araştırmaları 2/1, s. 13-40.