ATEBETÜ’L-HAKAYIK’TAKİ SATIR ALTI FARSÇA ÇEVİRİLER

Yıl 2016, Cilt: 10 Sayı: 19, 25 - 35, 30.11.2016

Rıdvan Öztürk

Öz

Yazı dillerinde tarihi derinlik arttıkça söz varlığındaki değişmelere paralel olarak anlaşılırlık derecesinde de zorluklar ortaya çıkmaktadır. Bu zorlukları gidermek için eserlere bazı müdahaleler yapılmıştır. Bu müdahalelerle eserler, o döneme göre anlaşılır hâle getirilmek istenmiştir. Asıl metinde satır altı açıklamalar yapmak, bu müdahale yöntemlerinden birisidir. 12. yüzyılda telif edildiği tahmin edilen Atebetü’l-Hakayık adlı öğüt ve ahlak kitabında da, böyle bir müdahale görülmektedir. Eserin 15. yüzyılda istinsah edilmiş nüshalarından Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi nüshasında sıkça satır altı açılamalara yer verilmiştir. Bu satır altı açılamalarda geçen bazı Farsça kelime ve ibareler dikkat çekicidir. Satır altı açıklamalar içerisinde Farsça gramer kurallarına göre çekimlenmiş kısa çeviriler bulunmaktadır: anga- “yad kün”, anun- “hazır baş”, kemşür “mi endazed”, tıyur “men mikuned”, busuglı “pinhan şude” vb. Bu çalışmada Atebetü’l-Hakayık’ın zikredilen nüshasındaki, metnin anlaşılması için yazılan ondan fazla satır altı kısa Farsça çeviriler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Atebetü’l-Hakayık, art zamanlılık, dil içi aktarım, iki dillilik, Farsça

Kaynakça

• ANDİCAN Ahat A. (2009). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye ve Orta Asya, İstanbul: Doğan Kitap.
• ARAT Reşit Rahmeti (1992). Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki, Atebetü’l-Hakayık, 2.baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ATAY Ayten (2014) , Çağatay Türkçesinde Edatlar, Konya: Çizgi Kitabevi.
• ATEŞ Ahmet, TARZİ Abdülvehhab (1970). Farsça Grameri, (Gözden geçirip yeniden yayınlayan: Ahmet ATEŞ), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• DEVELLİOĞLU Ferit (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 14. baskı, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• ECKMANN János (1988). Çağatayca El Kitabı, (Çev. Günay Karaağaç), İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• ERCİLASUN Ahmet Bican (2004). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, 1. baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.