BİR GÖSTERGE TÜRÜ OLARAK TÜRK YANIŞLARI (MOTİFLER)

Yıl 2017, Cilt: 11 Sayı: 20, 167 - 185, 31.05.2017

Mustafa Karataş

Öz

Türk kültürünün maddî unsurları içinde Türk halı ve düz dokuma (kilim, cicim, zili, sumak) sanatı ürünlerinin çok önemli bir yeri vardır. Nesnelerin taklit edilmesiyle ortaya çıkan somut şekiller veya dünya görüşünün, duyguların ve düşüncelerin aktarılmasıyla beliren soyut şekiller halı ve düz dokumalardaki yanışları ortaya çıkarmıştır. Bu ürünlerde çok farklı şekillerde ve renklerde görülen yanışlar, çeşitli alfabelerle yazıya geçirilen Türkçe gibi binlerce yıllık Türk tarihinin, duygu ve düşünce dünyasının izlerini günümüze kadar taşıyan Türk kültürünün görsel bir kütüphanesi özelliği taşımaktadır. İnsan var olduğu andan itibaren duygu ve düşüncelerini çeşitli iletişim kodları ve kanallarıyla ifade etmektedir. Bu ifade biçimlerinden biri olan sanatı da bir dil olarak değerlendirmek mümkündür. Duygu ve düşüncelerin bir ifade biçimi veya “dil”i olarak değerlendirilebilen yanışlar, halı ve düz dokuma yaygılardaki şekliyle (görsel sanat) ve adıyla; göstergelerin temel özellikleri olan “başka bir şeyin (durum, eylem, varlık) yerini tutarak onu temsil etme, bir ileti/mesaj (bilgi) iletme ve bu sayede de bir iletişimi gerçekleştirme” özelliklerine sahip olmaları nedeniyle gerek “biçim”
gerekse bu biçimlere verilen “ad”larla birer gösterge özelliği taşımaktadır. Göstergebilim araştırmalarında daha önce örnek olarak yer verilmeyen yanışlar, bu çalışmada birer gösterge türü olarak değerlendirilecek ve göstergebilim açısından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

göstergebilim, halı, kilim

Kaynakça

• KARATAŞ, Mustafa (2014). “Türk Yanışlarının Dili”, VI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu (4-7.12.2013, Bursa) Bildirileri, s. 1023-1035.
• KAYIPMAZ, Fahrettin; KAYIPMAZ, Naciye (1991). “Sâf Seccade Sivas Kilimleri”, Kültür ve Sanat Dergisi, Türkiye İş Bankası Yayınları, Y. 3, S. 12 (Aralık), s. 55-58.
• KIRAN, Zeynel; KIRAN, Ayşe Eziler (2010). Dilbilime Giriş, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• MEDEUBEKULE, Sağatbek. “Sumağın Sırrı”, Arış Dergisi, Y. 1, S. 2 (1997): s. 90-91.
• MÜLAYİM, Selçuk (1999). Değişimin Tanıkları-Ortaçağ Türk Sanatında Süsleme ve İkonografi, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• MÜLAYİM, Selçuk (2008). Sanata Giriş, İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi.