KUTADGU BİLİG’DE GEÇEN İKİ MATEMATİK TERİMİ HAKKINDA: cebr ü muḳābel(e) ve ʿaded ceẕri

Yıl 2018, Cilt: 12 Sayı: 23, 159 - 172, 30.11.2018

Şermin Kalafat

Öz

Kutadgu Bilig’in Reşit Rahmeti Arat tarafından yayımlanan neşri (1947) üç yazmaya dayanarak hazırlanmıştır. Arat’ın fişlerinden hareketle talebeleri tarafından hazırlanıp yayımlanan Kutadgu Bilig’in indeksi (1979) ise, eserin metin sorunlarının çözümü için çok değerlidir. Bu indeksin yayımlanmasıyla birlikte Kutadgu Bilig’in metin sorunları kolaylıkla görülebilir olmuştur. Bunun yanında, zamanla dizinde de bazı yanlışlıklara rastlanmıştır. Buna binaen, Kutadgu Bilig’in neşrinin yapılıp dizinin hazırlanmasından bugüne kadar eser üzerine araştırmacılar tarafından yeni okuma, düzeltme önerileri sunulagelmiştir. Bütün amaç, eseri daha anlaşılır kılma çabasıdır. Neşir ve dizindeki sorunlu her kelime hakkında tekrar düşünülmesi eser için önemli bir katkıdır. İncelemelerimiz neticesinde Kutadgu Bilig’in dizininde iki matematik teriminin (cebr ü mukābel(e) ve ʿaded ceẕri) bağlamdan kopuk olarak ele alındığı ve hatalı karşılıklar verildiği görülmüştür. Ayrıca Arat’ın çevirisinde de bu terimlerin yer aldığı beyitlerin örtük bir anlam içerdiği tespit edilmiştir. Bu sebeple, kaleme alınan bu makalede, ilgili iki terim, tarihî arka plan dikkate alınarak açıklanıp dizindeki konumları belirlenecek ve bunun ışığında söz konusu beyitlerin de daha anlaşılır çevirileri bir öneri olarak sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

kutadgu bilig, terim, matematik

Kaynakça

• İZGİ, Cevat (1997). Osmanlı Medreselerinde İlim, C.I Riyaziyyat, İstanbul: İz Yayıncılık.
• KAÇALİN, Mustafa S. (2008). Yûsuf Has Hâcib: Kutadgu Bilig, Metin, Kültür ve Turizm Bak. Yay., (e kitap).
• KALAFAT, Şermin (2015). Câmi’ül-Hisâb (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili Anabilim Dalı, Bursa: Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• KARTALLIOĞLU, Yavuz (2015). Söz Kitabı Türkçe-İtalyanca Sözlük, Bernardo da Parigi, Ankra: TDK Yayınları.
• KÜÇÜKER, M. (2011). Kutadgu Bilig’de Geçen Muhasebe Terimlerinin Günümüz Muhasebe Terminolojisi Açısından Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, SBE, İşletme ABD, Muhasebe Finansman Bilim Dalı.