ESKİ TÜRK YAZITLARINDA YAKARIŞ VE ESENLİK DİLEME İFADELERİ

Yıl 2019, Cilt: 13 Sayı: 24, 15 - 30, 31.05.2019

Erhan Aydın

Öz

Türk runik harfli eski Türk yazıtları Moğolistan, Tuva, Hakasya, Dağlık Altay, Kırgızistan, Kazakistan, Çin Halk Cumhuriyeti gibi farklı yerlerde bulunmaktadır. Bu farklı bölgeler içerisinde en tanınmış olanları Moğolistan sınırları içerisinde bulunanlardır. Daha çok Yenisey adıyla bilinen Tuva ve Hakasya’daki yazıtlar, bugün itibarıyla en fazla yazıt bulunduran bölgedir. Eski Türk yazıtları ilk bulunduğu günden bu yana her yönüyle incelenmiş, Türk dilli halklardan başka, birçok halk tarafından da ilgi görmüştür. Yazıtlarda yer alan ilgi çekici konular üzerinde de çok sayıda çalışma yapılmıştır. Deyimler, atasözleri, gündelik hayata dair sözcükler, yer adları, bitki ve hayvan adları bu ilgi çekici konuların başında gelmektedir. Başka milletlerin eski dönem Türk boyları hakkında yazdıkları kuşkusuz değerlidir, ancak Türklerin kendi yazdıkları metinlerden elde edilebilecek bulgular kadar değerli değildir. Bu bakımdan bu metinlerden elde edilebilecek küçük bir iz bile yalnızca Türk dili araştırmalarında değil, eski dönem Türk tarihi, kültürü ve sanatı araştırmaları için de önemli sonuçlar doğurabilecektir. Bu yazıda Türk runik harfleriyle yazılmış eski Türk yazıtlarındaki esenlik dileme ifadeleri üzerinde durulmuştur. Özellikle sefere çıkan askerler için söylendiğini düşündüğümüz bazı ifadelerin, Türk kültürü açısından büyük
önemi olduğu kuşkusuzdur.

Anahtar Kelimeler

eski türk kültürü, eski türk yazıtları, esenlik

Kaynakça

• MALOV, S. Ye. (1959). Pamyatniki drevnetyurkskoy pis’mennosti Mongolii i Kirgizii. Moskva-Leningrad.
• ORKUN, Hüseyin N. (1938). Eski Türk Yazıtları II. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ORKUN, Hüseyin N. (1940). Eski Türk Yazıtları III. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• PERLEE, H. (1960). “Tayhir çuluu.” Studia Arheologica 1/4, s. 1-26.
• RADLOFF, W. (1895). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei. St. Petersburg.
• RİNTCHEN, E. B. (1968). Les designs pictographiques et les inscriptions sur les rochers et sur les stelles en Mongolie recueillis (Corpus Scriptorum Mongolorum). Ulaanbaatar.