KUTADGU BİLİG’DE OLUMLU VE OLUMSUZ DUYGULAR

Yıl 2020, Cilt: 14 Sayı: 26, 103 - 138, 31.05.2020

Nigar Kalkan

Öz

Duygular içinde yaşadığımız kültürün beklenti ve düşünceleriyle şekillenmektedir. Bu çalışmada Türk kültürünün ve Türk dilinin temel eserleri olan “Eski Türk Yazıtları”, 11. yüzyıldan günümüze ulaşan “Dîvânu Lügâti’t- Türk” ile “Kutadgu Bilig”de geçen “mutluluk, aşk, acı, korku, şüphe, keder, haset, utanma, öfke, kaygı, heyecan, neşe, öç, övünme, huzur, iğrenme vb.” duyguları bildiren kelimeler ve anlam özellikleri incelenmiştir. Kutadgu Bilig’de yer alan duygu bildiren kelimelerin geçtiği dizelerden hareketle Yusuf Has Hâcib’in Türk kültür yapısı içinde 11. yüzyıldan günümüze neler ulaştırdığı belirlenmeye çalışılmıştır. Eski Türk Yazıtları ve Dîvânu Lügâti’t-Türk’te geçen duygularla mukayese edilmiş ve tarihî süreçte Türk kültürü içinde duyguların nasıl ifade edildiği belirlenmeye çalışılmıştır. Her dil, bir milletin dünya görüşünü içeren ve onu taşıyan bir sistemdir. Türk diline ait dünya görüşüyle yazılmış eserlerde, hayat içinde önemli bir yere sahip olan duyguların Türk kültürü içindeki yeri ile ilgili bazı çalışmalar yapılmış olsa da “mutluluk, pişmanlık” dışında Kutadgu Bilig’de duyguların hangi özelliklerle anlatıldığı belirlenmemiştir. Bu çalışmada duyguların eserdeki yeri dil-kültür ilişkisi içinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

türk dili, kutadgu bilig, duygular

Kaynakça

• ÇEÇEN, Rezan (2002). “Duygular İnsan Yaşamında Neden Vazgeçilmez ve Önemlidir”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, IX, 9: 164-170.
• DEMİRTAŞ, Andaç; DÖNMEZ, Ali (2006). “Yakın İlişkilerde Kıskançlık: Bireysel, İlişkisel ve Durumsal Değişkenler”, Türk Psikiyatri Dergisi, 17, 3: 181-191
• DİLÂÇAR, Agop (1995). Kutadgu Bilig İncelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• DÖLEK, Adem (2003). “Sünnet Işığında Hırs Hastalığı Ve Korunma Yolları”, HRÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI, 6: 50-76.
• ER, Nurhan (2006). “Duygu Durum Sıfat Çiftleri Listesi”, İstanbul Çalışmaları, 26: 21-43.
• ERCİLASUN, Ahmet B. (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.