E 147b, E 148 ve E 150 numaralı Yenisey Yazıtları Üzerine

Yıl 2022, Cilt 16, Sayı 30, 213 - 223, 31.05.2022

Argen ŞABDANOV

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1079883

Öz

Eski Türk yazıtlarının içinden sayısı bakımından en çok olan Yenisey Yazıtları’dır. Yenisey Yazıtları’nın sayısı ile ilgili kesin ve net bir bilgi bugün bile bulunmamaktadır. Bilim dünyasında Yenisey Yazıtları’nın numaralandırılmış olanları daha çok bilinmiş durumda. Fakat numaralandırılmamış birçok Yenisey bölgesinde bulunan yazıtlar da mevcuttur. Numaralandırılmış 154 Yenisey yazıtının içinde numarası veya adı geçen ama hiçbir bilgi bulunmayan yazıtlar da vardır. E 146, E 148, E 150 ve E 151 numaralı yazıtlarıyla ilgili bilgiler neredeyse hiç yoktur. E 121, E 132 ve E 133 yazıtlarıyla ilgili bilgilerin olmasına rağmen yazıtların metinleri şimdilik bilim dünyasına sunulmamıştır. Numaralandırılmış Yenisey Yazıtları’nın bu tür sorunları halihazırda mevcuttur. Bu makalede Yenisey Yazıtları’ndan E 147b (Ongar-Hovu I) yazıtının birinci kez, E 148 (Ongar-Hovu II) ve E 150 (Kurbustu-Taş II) yazıtlarının yeniden okuma ve anlamlandırma önerisi yapılmaya çalışılmış, söz konusu yazıtların metinlerinin özellikleri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yenisey Yazıtları, Ongar-Hovu I, Ongar-Hovu II, Kurbustu-Taş II

On Yenisei Inscriptions number E 147b, E 148 and E 150

Öz

Among the Old Turkish Inscriptions, Yenisei Inscriptions are the most numerous in terms of number. There is no definite and clear information about the number of Yenisei inscriptions even today. In the scientific world, the numbered ones of the Yenisei inscriptions are more known. However, there are inscriptions found in many unnumbered Yenisei regions. In the numbered 154 Yenisei inscriptions, there are also inscriptions with numbers or names but without any information. Information with the inscriptions E 146, E 148, E 150 and E 151 is almost absent. Although there is information about the E 121, E 132 and E 133 inscriptions, the texts of the inscriptions have not been presented to the scientific world for now. Such problems of the numbered Yenisei inscriptions already exist. In this article, an attempt was made to re-read and interpret the Yenisei Inscriptions E 147b (Ongar-Hovu I) for the first time, and the E 148 (Ongar-Hovu II) and E 150 (Kurbustu-Tash II) inscriptions, and the features of the texts of these inscriptions were emphasized.

Anahtar Kelimeler

Yenisei İnscriptions, Ongar-Hovu I, Ongar-Hovu II, Kurbustu-Tash II

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Halil (1998) “Yenisey Yazıtları Hakkında Bir Kitap ve İlk Defa Neşredilen, Yeni Bulunmuş Üç Yazıt”. Türk Dünyası Araştırmaları, 112: 221-236.
• AYDIN, Erhan (2013). “Yenisey Yazıtlarındaki Tek Örnekler”. Türkbilig, 26: 37-50.
• AYDIN, Erhan (2019). Sibirya’da Türk İzleri: Yenisey Yazıtları. İstanbul: Kronik Kitap.
• Drevnetyurkskiy Slovar (1969). Leningrad: “Nauka”. / Древнетюркский словарь (1969). Ленинград: “Наука”.
• KIZLASOV, İgor (1994). Runiçeskiye Pismennosti Evraziyskih Stepey. Moskva: “Vostoçnaya literatura” RAN. / Кызласов, Игорь (1994). Рунические письменности евразийских степей. Москва: “Восточная литература” РАН.
• KORMUŞİN, İgor (1997). Tyurkskiye Yeniseyskiye Epitafii: Teskstı i İsledovaniya. Moskva: Nauka. / Кормушин, Игорь (1997). Тюркские енисейские эпитафии. Тексты и исследования. Москва: Наука.
• KORMUŞİN, İgor (2008). Tyurkskiye Yeniseyskiye Epitafii: Grammatika, Tekstologiya. Moskva: Nauka. / Кормушин, Игорь (2008). Тюркские енисейские эпитафии: грамматика, текстология. Москва: Наука.
• TOKAY, Yaşar (2017). “Yenisey Yazıtlarında Geçen Er Erdem İfadesi Üzerine”. IV.Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu. 26-28 Nisan. Niğde-Türkiye. Niğde: 403-408.
• UÇAR, Erdem (2018). “Kutadgu Bilig Dizinindeki Bir Kelime Hakkında: etöz ‘vücut’ Üzerine”. Türkologiya, 4: 78-86.
• USEEV, Nurdin (2011). Yenisey Cazma Estelikteri I: Leksikası cana tekstter. Bişkek: Turar. / Усеев, Нурдин (2011). Енисей жазма эстелитери I: лексикасы жана тексттер. Бишкек: Турар.
• USEEV, Nurdin (2019). “Köktürk Harfli Yazıtlardaki ‘Esiz’ Kelimesi Üzerine”. Dil Araştırmaları, 13/24, 31-42.
• VASİLYEV, D(mitriy). D.; SEMENOV, V(ladimir). A. (1986). “Novıye nahodki pamyatnikov tyurkskoy runiçeskoy pismennosti”. İstoriko-kulturnıye kontaktı narodov Altayskoy yazıkovoy obşnosti, Tezisı dokladov XXIX sessii Postoyannoy Mejdunarodnoy Altaistiçeskoy konferentsii, PIAC, T.1, Taşkent, M., 127-128. /
• Васильев, Д. Д.; Семенов, В. А. (1986). “Новые находки памятников тюркской рунической письменности”. Историко-культурные контакты народов Алтайской языковой общности, Тезисы докладов XXIX сессии Постоянной Международной Алтаистической конференции. PIAC, T.1, Ташкент, M., 127-128.
• VASİLYEV, D(mitriy). D. (1983). Korpus Tyurkskih Runiçeskih Pamyatnikov Basseyna Yeniseya. Leningrad: Nauka. / Васильев, Д. Д. (1983). Корпус тюркских рунических памятников бассейна Енисея. Ленинград: Наука.
• VASİLİEV, Aleksandr; VASİLİEV, Dmitriy (2020). “‘Monuments of literates’ dynasty on the Right bank of the Ulug-Khem (Upper Yenisei, Tyva Republic)”. Oriental Epigraphy, XXXV: 172-180. / Васильев, А. Д.; Васильев, Д. Д. (2020). “Памятник династии «грамотеев» Правобережья Улуг-Хема (Верхний Енисей, Республика Тыва)”. Эпиграфика Востока, XXXV: 172-180.
• YILDIRIM, Fikret; AYDIN, Erhan; ALİMOV, Rysbek (2013). Yenisey-Kırgızistan Yazıtları ve Irk Bitig. Ankara: BilgeSu.