İyelik Eklerinin Ek Sıralamasındaki Yeri

Yıl 2022, Cilt: 16 Sayı: 30, 83 - 92, 31.05.2022

Ünal Kalaycı

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1083389

Cited By: 1

Öz

Bu makalede iyelik eklerinin ek hiyerarşisindeki yeri konu edilmiştir. Türkçede biçim birimler, kök+yapım eki+çekim eki şeklinde sıralanır. Bu hiyerarşide zaman zaman çekim ekleriyle yapım eklerinin yeri değişebilir. Kullanım yeri değişen eklerden biri de iyelik ekleridir. Genel biçim birim hiyerarşisini bozan bu kullanımlar iyelik ekinden sonra kullanılan yapım eklerinin işlevleriyle açıklanmaya çalışılmıştır.
Konu ile ilgili kaynakların taranmasına dayanan çalışma, çağdaş Türkiye Türkçesi ile sınırlandırılmıştır. Çalışmada ek hiyerarşisi, iyelik eklerinin işlevleri ve iyelik eklerinin yapım eklerinden önce kullanıldığı yapılar ele alınmıştır. Bahsi geçen yapılar formülleştirilmiş, açıklanmış ve örneklendirilmiştir.
İyelik eklerinin, on farklı yapım eki ya da yapım eki işleviyle kullanılan biçim birimden önce kullanıldığı tespit edilmiştir. İyelik eklerinin ek hiyerarşisinde kendine biçilen sınırları zorladığı vurgulanmıştır. Ayrıca iyelik eklerinin ek hiyerarşisindeki yeri yeniden tanımlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

biçim bilgisi, ek hiyerarşisi, iyelik ekleri

Place of Possessive Suffixes in Suffix Order

Öz

In this article, the place of possessive suffixes in the suffix hierarchy is discussed. In Turkish, morphemes are ordered as root+constructive suffix+inflectional suffix. In this hierarchy, the place of inflectional suffixes and production suffixes may change from time to time. One of the suffixes whose place of use changes is the possessive suffixes. These uses, which disrupt the general morpheme hierarchy, are tried to be explained with the functions of the constructive suffixes used after the possessive suffix.
The study, which is based on the scanning of the sources related to the subject, is limited to modern Turkey Turkish. In the study, suffix hierarchy, the functions of possessive suffixes and the structures in which possessive suffixes are used before constructive suffixes are discussed. The aforementioned structures are formulated, explained and exemplified.
It has been determined that the possessive suffixes are used before ten different affixes or before morphemes which are used with the function of affixes. It has been emphasized that possessive suffixes push the limits set for themselves in the suffix hierarchy. In addition, the place of possessive suffixes in the suffix hierarchy has been redefined.

Anahtar Kelimeler

morphology, suffix hierarchy, possesive suffixes

Kaynakça

• ADAMOVİĆ, Milan (2014). "Türkçe 'Gil'in Kökeni ve İşlevi Üzerine". (Çev. Aziz Merhan). Türk Dili, 745: 71-73.
• AHMADOVA, Aysel (2017). "Orhon Yazıtlarında Ara Ekler". TÜBAR, 41: 25-47.
• AKÇAM, Merih; TEKER, Ayşegül F. (2006). "Görsel Sanatlarda Kaos ve Karmaşa". Journal of İstanbul Kültür University Science and Engineering, 4/4: 213-221.
• AKDEMİR, Yılmaz; İSİ, Hasan (2017). "Çekim Ekinden Yapım Ekine '+CA'". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 48: 14-28.
• AKTUNÇ, Hulki (1990). Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla). İstanbul: YKY.
• ALKAYA, Ercan (2010). "Türkiye Türkçesinde ve Türk Lehçelerinde İyelik Ekinden Sonra Kullanılan +lAr Çokluk Eki Üzerine." Müjgân Cunbur Armağanı (Edt. Tuncer Gülensoy). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 31-37.
• BAĞDAŞ, Cahit (2006). "Türkçede Üçüncü Grup (Ara) Ekler." I. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı. 26-27 Eylül 2006. Ankara: Bilkent Üniversitesi, 1-6.
• BALKANCI, Hüseyin (2019). Canımcım. Ankara: Simge Edebiyat.
• e- Balkırlı 2012= Orhan Balkırlı (14.02.2012). "Seninle Olmak". antoloji.com. https://www.antoloji.com/seninle-olmak-58-siiri/. (Erişim Tarihi: 05.03.2022).
• BANGUOĞLU, Tahsin (1986). Türkçenin Grameri. 2. Baskı. Ankara: TDK.
• BULAK, Şahap (2016). "Üçüncü Kişi İyelik Eklerinin Kelime Türetme İşlevi". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 42: 50-57.
• e-Cdm=Cdm (27.02.2021). Ekşi Sözlük. https://eksisozluk.com/rtuk-siddet-iceren-dizileri-kaldirsin-kampanyasi--4699147?p=3. (Erişim Tarihi: 05.03.2022).
• ÇELEBİ, Emin (2012). "Ölümde Özdeşliğini Bulan Dasein: ‘Moribundus Sum’ versus ‘Cogito Sum’". Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 2: 17-34.
• DEMİR, Nurettin; YILMAZ, Emine (2020). Türk Dili El Kitabı. Ankara: Grafiker.
• e-TW (2022)= Erdi Demirbilek, "Erdi Demirbilek". https://twitter.com/erdidemirbilek/status/1340288829220147201. (Erişim Tarihi: 05.03.2022).
• DOĞAN, Enfel (2014). "Türkiye Türkçesinde Addan Zarf Türeten Birleşik Ekler Üzerine". Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 50: 11-28.
• EDİSKUN, Haydar (1999). Türk Dilbilgisi. 6. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi. EKER, Süer (2019). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker.
• ERDEM, Mevlüt (2011). "Türkçede Çekim ve Yapım Eklerinin Özellikleri ve Sınırları". Bilig, 58: 71-90.
• ERGİN, Muharrem (1999). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak.
• GENCAN, Tahir Nejat (1971). Dil Bilgisi. 2. Baskı. İstanbul: TDK.
• BUDUN GÜLAS, Sinem (2020). "Nihal Bolkol ile 'Dün-Bugün'". Aydın Sanat, 6/11: 189-223.
• GÜLSEVİN, Gürer. "Türkçede 'Sıra Dışı Ekler' ve Eklerin Tasnif Tanımlama Sorunu Üzerine." V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri. 20-22 Eylül 2004. Ankara-Türkiye: TDK, 1267-1283.
• HATİBOĞLU, Vecihe (1981). Türkçenin Ekleri. Ankara: TDK.
• İPEK, Birol (2008). "Türk Dilinde Vasıta Hâli". Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 23: 63-97.
• KARADEMİR, Fevzi (2016). "Türkçede Kapalı Biçim Birimlerin Öğretimi Üzerine". Turkish Studies, 11/14: 371-410.
• KARADEMİR, Fevzi (2013). Türkiye Türkçesinde İyelik Olgusu. İstanbul: Kesit.
• KARAHAN, Leylâ (2012). "Türkçede '-DAn biri' Yapılı Kelime Grupları Üzerine". Dil Araştırmaları, 11: 9-15.
• KILIÇ, Atabey (2019). "Prof. Dr. Mehmet Aslan Hocama Dâir." Prof. Dr. Mehmet Arslan’a Armağan (Edt. H. İbrahim Delice, Mehtap Erdoğan Taş, Hakan Yekbaş). Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 49-52.
• KOCAER, Sibel (2006). "Argo ve Toplumsal Cinsiyet". Miili Folklor, 18/71: 97-101.
• KORKMAZ, Zeynep (2009). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: TDK.
• ÖZKAN, Nevzat (2001). "Hâl Ekleri Kalıplaşmaları ve Sebepleri Üzerine Bir Değerlendirme". İlmî Araştırmalar, 12: 153-165.
• ŞAHİN, Elmas (2018). "Adalet Ağaoğlu'nun Bir Düğün Gecesi'ne Postmodern ve Absürd Yaklaşımlar". Sosyal Bilimler Dergisi, 5/23: 1-13.
• ŞAHİN, Gülhan (2017). Yeşil Ürün Satın Alan Tüketicilerin Yaşam Tarzlarının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ufuk Üniversitesi.
• TUNÇAK, Sedanur (2019). "Suçsuzluk Karinesini Bir Koruma Yöntemi Olarak Gizliliğin İhlali (TCK M. 285) Suçu". TİHEK Akademik Dergisi, 3: 69-93.
• USTA, Halil ibrahim (2008). "İyelik Ekinin 'Dönüştürücülük' İşlevi Üzerine". VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri 20-25 Ekim 2008.Ankara-Türkiye: TDK 2013, 4445-4449.
• ÜSTÜNER, Ahad (2001). "Eski Türkiye Türkçesinde -sUz Eki". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11/2: 177-184.
• ÜSTÜNOVA, Kerime (2001). "{ -sIz }, { -lI} Ekinin Olumsuzu mu?". Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2/1: 119-140.
• YALÇIN, Süleyman Kaan (2021). "+gil Eki Üzerine Etimolojik Bir Değerlendirme". Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, 5/1: 1-12.
• YEŞİLYURT, Şeyda (2020). "Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Çokluk Eki". Turkish Studies-Educational Sciences, 15/3: 2211-2224.
• ZÜLFİKAR, Hamza (2012). "Yapım Eki Gibi Kullanılan Bulunma Durumu Eki". Türk Dili, 723: 208-219.