The Function of qoşma (Postposition) in Azeri and its Counterpart in Turkish and Azeri Model in Classifying edat (Particle) in Turkish

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 32, 35 - 54, 30.05.2023

Elza Alışova Demirdağ

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1218071

Öz

This paper explores qoşma, postposition in modern Azeri and its Turkish counterpart. According to the common view on Azeri, postposition, particle, conjunctions, modals, interjection are listed under the minor parts of speech. In Turkish grammar, there is a tendency to categorize all minor parts of speech under a single heading of edat (particle), which results in confusion about the definition and function of the particle. Words in Turkish like particles and conjunctions are classified in different terms in Azeri. However, this difference is not only observed in the terms but also in their usage. The part of speech, which is named as qoşma (postposition) in Azeri, is an example of this. As a pert of speech, it has no counterpart in Turkish. Thus, in this paper, the function of qoşma is explained and the Azeri model is proposed in the classification of edat to help eliminate the confusion in Turkish.

Anahtar Kelimeler

Azeri, Turkish, pats of speech, qosma

Azerbaycan Türkçesinde Bir Sözcük Türü Olarak Qoşmanın Türkiye Türkçesinde Karşılığı ve Yardımcı Sözcük Türü Edatın Tasnifinde Azerbaycan Modeli Önerisi

Öz

Çalışmada Azerbaycan Türkçesinde qoşma (qoşma) ile ilgili bilgi verilmiş ve Türkiye Türkçesinde karşılığı aranmıştır. Azerbaycan Türkçesinde kabul olunan genel görüşe göre qoşma, edat, bağlayıcı (bağlaç) ve modal sözler (kiplik ifade) kömekçi nitg hisseleri (yardımcı sözcük türleri) başlığı alında incelenmektedir. Türkiye Türkçesi gramerlerinde yardımcı sözcük türlerinin tümünü edat başlığı altında toplama eğilimi görülmektedir. Bu da edatın tanımı, işleviyle ilgili bir karışıklığa sebebiyet vermiştir. Azerbaycan Türkçesinde ise yardımcı sözcük türlerinin görev ve işlevleri bakımından tasnifi ön plandadır. Bu bağlamda Türkiye Türkçesinde edat, bağlaç gibi görevli kelimelerin Azerbaycan Türkçesinde farklı terimler adı altında tasnifi gözlenmektedir ki, bu da sadece terim farklılıkları değil, kullanım farklılıklarıdır. Terim olarak Türkiye Türkçesinde birebir karşılığı bulunmayan qoşma buna örnek olarak gösterilebilir. Çalışmada qoşmanın işlevi açıklanmış ve Türkiye Türkçesindeki karışıklığın ortadan kaldırılması için edatın tasnifinde Azerbaycan modeli önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Sözcük türleri, qosma, edat

Kaynakça

• Tanrıverdi, Ezizhan (2017). Azerbaycan Dilinin Tarixi Qrammatikası, Bakü: Elm ve Tehsil.
• Uzun, Nadir Engin (2006). Biçimbilim Temel Kavramlar, İstanul: Papatya.
• Vardar, Berke (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: ABC.
• Veliyev, Eli (2005). Seçilmiş Eserleri. Bakü: Avrasya Press.
• Yalçın, S. Kaan (2018). Azerbaycan Türkçesi Grameri. İstanbul: Kesit.
• Yavuz, K.; Yetiş, K; Birinci, N. (2013). Üniversite Türk Dili ve Kompozisyon Dersleri. İstanbul: Beşir.
• Zeynalov, Ferhad (1956). Slujebnıe çasti reçi v sovremennıx tyurkskix yazıkax. Bakü: Avtoreferat.
• Zeynalov, Ferhad (1971). Müasir Türk Dillerinde Kömekçi Nitq Hisseleri. Bakü.
• Zeynalov, Ferhad (2008). Türk Dillerinin Mügayiseli Grammatikası, I Hisse: Fonetika, Leksika, Morfologiya. Bakü: MBM.