Toplumdilbilimsel Yeni Bir Kavram Olarak Dil Geçişliliği: Halaçça, Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi ve Farsça Üzerine Bir Vaka İncelemesi

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 33, 85 - 105, 28.11.2023

Mehmet Akkuş

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1331397

Öz

Dil(ler)in -fenomenolojik anlamda- birbirlerinden kesinkes ayrı ve keskin sınırları olan “şey”ler olmayıp, bilakis dil konuşurlarının bilişsel yeterlikleriyle bağıntılı olarak iletişim sırasında mümkün olan ve anlık ve/ya bağlamsal olarak erişilebilir tüm bilişsel ve dilsel yetilerini ve dil repertuvarlarını bilgi üretimi bağlamında kullanıma sundukları bir üst-yapı olduğu görüşü son dönemde toplumdilbilim çalışmalarında sıklıkla vurgulanan bir kuram olarak önem kesbetmektedir (García ve Wei, 2014; Wei, 2019 ). Bu bağlamda, bu çalışma dil geçişliliği (İng. translanguaging) olarak kavramsallaştırılan bu mefhumu birçok çağdaş Türk lehçesinin konuşulduğu İran’da, konuşur sayısı bakımından toplumdilbilimsel anlamda önemli bir yeri olan Güney Azerbaycan Türkçesi, toplumsal ve siyasi olarak baskın ortak iletişim dili Farsça ve yok olma tehlikesi altındaki bir Türk lehçesi olan Halaççanın ve Türkiye Türkçesinin kullanıldığı bir vaka incelemesi örneğinde ilgili kavramsallaştırmayı nitel olarak betimleme amacını taşımaktadır. Bu bağlamda Güney Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi ve Halaçça anadil konuşurlarının dil geçişlilik örüntülerinin iletişim sırasında nasıl şekillendiğinin ortaya çıkartılması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda dil geçişliliği kavramının temel varsayımları da değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda dil geçişliliği örüntülerinin dilbilgisel ve işlevsel boyutları sınıflandırılmış ve bu örüntülerin bilginin ortak bir çabayla işlenmesi sürecine etkisi ortaya konmuştur. Bu çalışma genel olarak toplumdilbilim üzerine yapılan araştırmalarda önemi gitgide artmakta olan dil geçişliliği alanyazınına ve Türk dil değişkelerinin iletişimde nasıl etkili bir şekilde uygulanabileceğine dair içgörüler sunmaktadır. Bulgular, dil geçişliliğinin farklı Türk lehçesi konuşan bireylerin iletişimini kolaylaştırdığını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Dil geçişliliği, Halaçça, Güney Azerbaycan Türkçesi, örüntü

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum bulunmamaktadır.

Proje Numarası

N/A

Translanguaging as a sociolinguistic new construct: A case study on Khalaj Turkic, South Azerbaijani Turkic, Turkish, and Persian

Öz

In phenomenological terms, languages are not distinct and sharply bounded "entities," but rather a superstructure in which language users, in relation to their cognitive abilities, utilize their cognitive and linguistic competencies, as well as their language repertoires that are accessible in the moment and/or contextually, to produce knowledge during communication, a theory that has gained importance in recent sociolinguistic studies (García, 2009; García and Wei, 2014; Wei, 2019). In this context, this study aims to qualitatively describe the conceptualization of this phenomenon, conceptualized as translanguaging, in a case study where multiple contemporary Turkish dialects are spoken in Iran, including South Azerbaijani Turkic, which holds sociolinguistic significance in terms of speaker numbers, the dominant shared communication language of Persian, and the endangered Turkic dialect of Khalaj Turkic, along with Turkish. Accordingly, the study seeks to uncover how the patterns of translanguaging are shaped during communication among speakers of South Azerbaijani Turkish, Turkish, and Khalaj Turkic as their native languages. In this regard, the fundamental assumptions of translanguaging are also evaluated. The study classifies the grammatical and functional dimensions of translanguaging patterns and demonstrates their impact on the process of collective knowledge construction. This study contributes insights into the growing importance of translanguaging in sociolinguistic research and provides perspectives on how Turkic varieies can be effectively applied in communication. The findings reveal that translanguaging facilitates communication among individuals speaking different Turkic dialects.

Anahtar Kelimeler

Translanguaging, Khalaj Turkic, South Azerbaijani Turkic, pattern

Proje Numarası

N/A

Kaynakça

• AKKUŞ, Mehmet; SAĞIN-ŞİMŞEK, Çiğdem (2021). “Interjections as signals of mutual intelligibility in Turkish-Azeri receptive multilingual communication”. Turkic Languages, 25, 191-209.
• BAROTCHI, Maher (2001). Lingua Franca. Concise Encyclopedia of Sociolinguistics (Eds. R. Mesthrie). Elsevier, 503-504.
• BLACKLEDGE, Adrian; CREESE, Angela (2010). Multilingualism: A critical perspective. Bloomsbury Publishing.
• BEERKENS, Roos (2010). Receptive multilingualism as a language mode in Dutch-German border area. Waxmann.
• CANAGARAJAH, A. Suresh (Edt.). (2013). Literacy as translingual practice: Between communities and classrooms. Routledge.
• CHAPELLE, Carol A.; DUFF, Patricia A. (2003). “Some guidelines for conducting quantitative and qualitative research in TESOL”. TESOL Quarterly, 37/1: 157-178.
• CLYNE, Michael (1972). Perspective on Language Contact. Hawthrone.
• CRESWELL, John W. (2007). Qualitative Inquiry & Research Design Choosing Among Five Approaches 2nd edition. Sage Publications.