On the Problematical Word ĞWTĞ'RSWĞ in Altun Yaruk

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 34, 185 - 192, 31.05.2024

Ayşegül Gözel

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1418437

Öz

Old Uyghur, which constitutes the second period of the Turkish written language, is of great importance in terms of language history. The Petersburg manuscript of Altun Yaruk, one of the voluminous works of this period, was discovered in 1910 by S. E. Malov in China's Gansu province. The work is one of the highly significant texts of the Uyghur period, characterized by its vocabulary and content.
Following the publication of the Petersburg manuscript of Altun Yaruk with Uyghur letters as typesetting by Radloff-Malov between 1913 and 1917, scholarly research on this work has increased. All subsequent publications have been based on this typeset edition. While this printing filled a large gap, the text relies on the identification made by Radloff and Malov. There are examples in which the publishers made mistakes in the identification of similar signs in Uyghur script that found in some infrequently used words. Especially similar signs V, W, and Y were not correctly identified in some cases. Approximately 1000 fragments belonging to Altun Yaruk in the Turfan collection partially contribute to the correction of these identification mistakes. However, these fragments do not contain the complete Radloff-Malov publication.
In this article, the focus will be on the word ĞWTĞ’RSWĞ in Altun Yaruk's Radloff-Malov edition on page 190/23, and a correction will be suggested.

Anahtar Kelimeler

Old Uyghur, Altun Yaruk, Radloff-Malov edition, kodgaysug, {-gAysUG}

Altun Yaruk’ta Geçen Sorunlu ĞWTĞ’RSWĞ Sözcüğü Üzerine

Öz

Türk yazı dilinin ikinci dönemini oluşturan Eski Uygurca, dil tarihi bakımından çok önemlidir. Bu dönemin hacimli eserlerinden biri olan Altun Yaruk’un Petersburg yazması 1910 yılında S. E. Malov tarafından Çin’in Gansu bölgesinde bulunmuştur. Eser, kelime hazinesi ve içeriği ile Uygurlar döneminin çok önemli metinlerinden biridir.
Altun Yaruk’un Petersburg nüshası 1913-1917 yıllarında Radloff-Malov tarafından Uygur harfleriyle dizgi olarak yayımlandıktan sonra bu eser üzerindeki çalışmalar artmıştır. Sonraki bütün yayınlar bu dizgi baskı üzerine kurulmuştur. Bu baskı büyük bir boşluğu doldurmuş olsa da, metin, Radloff ve Malov’un teşhisine dayanır. Az kullanılan bazı kelimelerde Uygur yazısındaki birbirine benzeyen işaretlerin teşhisinde yayıncıların yanıldıkları olmuştur. Özellikle de birbirine benzeyen V, W, Y işaretleri zaman zaman doğru teşhis edilememiştir. Altun Yaruk’a ait Turfan koleksiyonunda bulunan 1000 kadar fragman, bu teşhis hatalarının düzeltilmesine kısmen yardım etmektedir. Ancak fragmanlarda Radloff-Malov yayınının tamamının karşılığı mevcut değildir.
Bu makalede Altun Yaruk’un Radloff-Malov yayını 190/23’te geçen ĞWTĞ’RSWĞ sözcüğü üzerinde durulacak ve bir düzeltme önerisi getirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Eski Uygurca, Altun Yaruk, Radloff-Malov baskısı, kodgaysug, {-gAysUG}

Kaynakça

• AĞCA, Ferruh (2010). “Eski Türkçe -gA(y)sUg Eki ve Ekin Tarihî Türk Dili Alanındaki Biçimleri Üzerine”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. 7/1: 231-250.
• ARAT, Reşit Rahmeti (1965). Eski Türk Şiiri. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Türk Dil Kurumu.
• CLAUSON, Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Oxford University.
• e-DTA = Dijital Turfan-Arşivi. https://turfan.bbaw.de/dta/ (Erişim tarihi: 10.01.2024).
• ERDAL, Marcel (1991). Old Turkic Word Formation. A Functional Approach to the Lexicon, I-II, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• GABAİN, Annemarie von (1974). Alttürkische Grammatik. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• GÖZEL, Ayşegül (2023). Altun Yaruk’ta Söz Yapımı. Doktora Tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• KAYA, Ceval (1994). Uygurca Altun Yaruk. Giriş, Metin ve Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• KAYA, Ceval (2021). Uygurca Altun Yaruk. Giriş, Metin ve Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• KAYA, Ceval (2023). “Uygurca Altun Yaruk Çalışmalarının Bugünkü Durumu”. Prof. Dr. Saadettin Yıldız Armağanı.-İnce, Kibar Bir Beyefendiye- (Haz. Emin Onuş). İstanbul: Hiperyayın, 85-90.
• NADELYAEV, V. M. vd (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’. Leningrad: İzdatel’stvo “Nauka”.
• ÖLMEZ, Mehmet (1991). Altun Yaruk. III. Kitap (=5. Bölüm). (Suvarnaprabhâsa¬sûtra). Ankara.
• RADLOFF, Wilhelm; MALOV’, Sergey Efimoviç (1913-1917), Suvarna¬prabhāsa. (Sutra zolotogo bleska). Tekst’ uygurskoy redaktsii. Sanktpeterburg’: İmperatorskaya Akademii Nauk.
• RÖHRBORN, Klaus (2017). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. –Neubearbeitung-. II.2. Stuttgart: Franz Steiner.
• TEMİR, Ahmet; KUDARA, Kōgi; RÖHRBORN, Klaus (1984). “Die alttürkischen Abitaki-Fragmente des Etnografya Müzesi”. Ankara: Turcica, 16: 13-28.
• WİLKENS, Jens (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen. Altuigurisch-Deutsch-Türkisch || Eski Uygurcanın El Sözlüğü. Eski Uygurca-Almanca-Türkçe. Göttingen: Universitätverlag Göttingen.
• ZİEME, Peter; KARA, György (1978). Ein uigurisches Totenbuch. Nāropas Lehre in uigurischer Übersetzung von vier tibetischen Traktaten nach der Sammelhandschrift aus Dunghuang British Museum Or. 8212 (109). Budapest: Akadémiai Kiadó.