Does Presupposition Involve Ambiguity?

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 35, 87 - 107, 10.11.2024

Seçil Hirik

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1450967

Öz

Information, which is the primary object of communication, is valued according to how the subject who uses it views it and the conditions according to which it is evaluated. Information, which has more than one criterion, is a controversial phenomenon among philosophers and linguists. Among the essential qualities of information are the issues of its accuracy and certainty. The accuracy of information is handled with the correspondence between subject and object. The principles that make information correct can be listed as the subject's conformity to its object or the overlap of the signifier with the signified. Whether or not the element referred to has a counterpart in the outside world reveals the duality of proper knowledge and false information. Another phenomenon that is as effective as the truth conditions of knowledge is the issue of its certainty. Certain information differs from accurate information regarding whether the event/situation mentioned has been realized/completed. Certain information manifests itself in different forms in the linguistic framework. One of these is presuppositions. Presuppositions are certainty markers that contain presuppositions that the speaker assumes that the hearer knows.
This study discusses the uncertainty markers embedded in presuppositions that are thought to mark certainty. In this case, the uncertainty is encoded by morphological, lexical, syntactic, and inferential/semantic markers that add uncertainty to the utterance. The Turkish words that constitute the study's sample are discussed by giving propositional value and considering philosophical foundations. Thus, it is claimed that the ambiguities built into the presupposition can be eliminated through contextual interpretation.

Anahtar Kelimeler

Information, truth, certainty, presupposition, ambiguity, Turkish

Önvarsayım, Belirsizlik Barındırır mı?

Öz

İletişimin temel nesnesi olan bilgi, onu kullanan öznenin ona hangi açılardan baktığına, hangi koşullara göre değerlendirildiğine göre değer alır. Birden fazla ölçütü olan bilgi, yalnızca felsefeciler arasında değil aynı zamanda dilbilimciler arasında da tartışmalı olgulardandır. Bilginin temel nitelikleri arasında doğruluğu ve kesinliği meseleleri gelmektedir. Bilginin doğruluğu, özne ve nesne arasındaki örtüşme ile ele alınır. Bilgiyi doğru yapan ilkeler, doğruluk koşulları ile sunulurken çalışmalarda öznenin nesnesine uygunluğu ya da gösterenin gösterilenle örtüşmesi sıralanabilir. Gönderim yapılan unsurun karşılığının dış dünyada olup olmaması doğru bilgi-yanlış bilgi ikilemini ortaya çıkarmaktadır. Bilginin doğruluk koşulları kadar etkili olan diğer bir olgu da kesinliği meselesidir. Kesin bilgi, doğru bilgiden bahsi edilen olay/durumun gerçekleşmiş/tamamlanmış olup olmaması bakımından ayrılmaktadır. Kesin bilgi, dilsel çerçevede farklı görünümlerde kendini belli eder. Bunlardan biri de önvarsayımlardır. Önvarsayım, konuşurun muhatabının bildiğini varsaydığı ön kabulleri içeren kesinlik göstergeleridir.
Bu çalışmada Türkçede kesinlik işaretlediği düşünülen önvarsayımların içerisine yerleşik olan kesinlik dışılık göstericileri ele alınmıştır. Söz konusu kesinlik dışılık sözceye belirsizlik katan morfolojik, leksik, sentaktik ve çıkarımsal/anlambilimsel göstericilerle kodlanmaktadır. Çalışmanın örneklemini oluşturan Türkçe sözceler, önerme değeri verilerek ve felsefi temeller dikkate alınarak tartışılmış, böylece bağlamsal yorumlama ile önvarsayım içerisine yerleşik belirsizliklerin giderilebileceği iddia edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilgi, doğruluk, kesinlik, önvarsayım, belirsizlik, Türkçe

Kaynakça

• ANLI, Ömer Faik (2011). “Doğruluğun Uygunluk Kuramı ve Bilimsel Açıklama Modeli Bağlamında Pozitivizm ve Hempel”. Kaygı Dergisi, 17: 71-89.
• ASLAN, Özkan (2017). Türkçe İçin Gözetimsiz Sözdizimsel Belirsizlik Giderme. Doktora Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• AYDIN, Bünyamin (2018). “Sözdizimsel Bulanıklık Bağlamında Gramatik Çözümlemenin Niteliği Üzerine Bir İnceleme.” Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/40: 122-146.
• BAYRAKTAR, İrem; BAYRAKTAR, Olcay; DURUKAN, Erhan (2017). “Dil Felsefesi ve Türkçe Öğretimi.” Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6/4: 2639-2668.
• BEAUGRANDE, Robert de; DRESSLER, Wolfgang (1981). Introduction to Text Linguistics. New York: Longman Group Company.
• BOZDOĞAN, Nazik (2002). Önvarsayım ve Türkçede Önvarsayım Tetikleyicileri. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• CRUSE, D. Alan (1986). Lexical Semantics. New York: Cambridge University Press.
• ÇELEBİ, Vedat (2016). “Çağdaş Mantıkçı Anlam Kuramında Dil-Dünya İlişkisi ve Metafiziğin Yadsınması”. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 26: 69-84.
• DEMİR, Gökhan Yavuz (2007). Sosyal Bir Fenomen Olarak Dilin Belirsizliği. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• GREEN, Georgia M. (1987). Pragmatics and Natural Language Understanding. London: Lawrence Erlbaum Associates.
• GRICE, Herbert Paul (1975). “Syntax and Semantics 3: Speech Acts”. Logic and Conversation (Edt. Cole ve J. L. Morgan). New York: Academic Press, 41-58.
• HADOT, Pierre (2015). Wittgenstein ve Dilin Sınırları, (Çev. Murat Erşen). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• HECK, Richard (2002). “Meaning and Truth-Conditions: A Reply to Kemp”, The Philosophical Quarterly (1950-), 52/206: 82-87.
• HECK, Richard (2007). “Meaning and Truth-conditions”. Truth and Speech Acts: Studies in the Philosophy of Language. (Edt. Dirk Greimann ve Geo Siegwart). London: Routledge, 349-376.
• HİRİK, Seçil (2023). “Türkçede Önvarsayım ve Önvarsayım Göstericileri”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11: 91-116.
• HIRST, Graeme (1988). “Resolving Lexical Ambiguity Computational with Spreading Activation and Polaroid Words.” Lexical Ambiguity Resolution: Perspectives from Psycholinguistics, Neuropsychology, and Articifial Intelligence. (Edt. Steven L. Small vd.). San Mateo, CA: Morgan Kaufmann Publishers.
• İMER, Kamile; KOCAMAN, Ahmet; ÖZSOY, A. Sumru (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• İMRAĞ, Özge Sinem; Toksöz Hozatlıoğlu, Derya (2020). “Olumluluğun Biçimsel Dillerdeki Sembolik Gösteriminde Bulanık Mantık Yaklaşımı.” Diyalog Sonderausgabe: Germanistik in der Türkei, 85: 66-77.
• KAHRAMAN, Selçuk (2015). Dilde Çok Anlamlılık ve Belirsizlik Anlayışı. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• LEVINSON, Stephen C. Pragmatics (2003). Cambridge: Cambridge University Press.
• MYSTRIDOU, Kyriaki (2015). Türkiye Türkçesinde Bilgisellik Kipliği ve Kesinlik Dereceleri. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• PAPAFRAGOU, Anna (2006). “Epistemic Modality and Truth Conditions.” Lingua, 116: 1688–1702.
• RUSSELL, Bertrand (2007). “Belirsizlik.” Felsefe Arkivi Dergisi, 31: 154-162.
• SPERBER, Dan; Wilson, Deidre (1981). “Cognition (in Pragmatics)”. Elsevier Sequoia S.A., Lausanne. Netherlands, 10, 281-286.
• ŞENER, Nilüfer; ŞENER, Serkan (2019). Tümce Anlambilimi. Genel Dilbilim II, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• UÇAR, Aygül (2009). Türkçe Eylemlerde Çokanlamlılık: Uygunluk Kuramı Çerçevesinde Bir Çözümleme. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• VARDAR, Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• WITTGENSTEIN, Ludwig (1996). Tractatus Logico-Philosophicus. (Çev. Oruç Aruoba). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.